Қазақстандықтар немқұрайды бизнесмендерге шағымданады.
Тауарлар мен қызметтер нарығындағы тұтынушылардың құқықтары күн сайын бұзылады. Бұл фактіні тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне 2021 жылдың бірінші тоқсанында келіп түскен 6 мыңға жуық шағым растайды.
Тұтынушылардан шағымдардың негізгі ағыны шағын және микробизнестің жосықсыз кәсіпкерлерінің үлесіне келді. Осының негізінде комитеттің облыстық департаменттері айыппұл түрінде жауапкершілікке тартылған және ескерту алған бизнесмендерге қатысты 23 жоспардан тыс тексеру жүргізді.
2021 жылдың бірінші тоқсанында ведомство шағымдардың жалпы санының 958 қанағаттандырылды, 313 тиісті органдарға жолданды. 2000ға жуық адам қолданыстағы заңнамаға сәйкес түсініктеме алды.
Өткізілген іс-шаралар шеңберінде қазақстандық тұтынушыларға 23 млн. теңгеден астам қаражат қайтарылды.
Айта кету керек, тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесі бірқатар маңызды реформалардан өтуде. Себебі, қолданыстағы құқықтық нормалар ескірген, ал тұтынушылық құқықтарды бұзу саны есе өсті. Оған 2020 жылдың қорытындысы дәлел болды, оның барысында Комитетке және оның аймақтық органдарына 20919 өтініш келіп түсті. Бұл 2019 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 3,5 есе көп.
Азаматтардың өтініштерін талдау шағымдар санының өсуі пандемиямен және тұтынушылармен байланысты екенін анықтады.
Қазақстандықтар көбінесе көлік қызметтері сапасының төмендігіне шағымданды. Әрі қарай, бұл қолайсыз рейтинг бөлшек сауда, тұрмыстық және туристік қызметтерді қамтиды. Электрондық сауда, байланыс, ТҮКШ, қаржы, қоғамдық тамақтану, медицина және басқа да салаларда қызмет көрсету халықтың наразылығын тудырмады.
Өткен жылдың қорытындысы бойынша Комитет 7380 шағымды қанағаттандырып, құзыреті бойынша салалық мемлекеттік органдарға 3863 жіберді,9577 түсініктеме берілді.
Өткізілген іс-шаралар шеңберінде тұтынушыларға 249 млн.теңгеден астам, соның ішінде сот арқылы қайтарылды. Айтпақшы, 2020 жылы комитет пен оның бөлімшелері соңғы 6 жылда алғаш рет соттарда тұтынушылардың белгісіз тобының құқықтарын қорғау тәжірибесін қайта бастады. Жыл ішінде барлығы «Бэк Эйр» компаниясына қатысты сотқа 4 ұжымдық талап арыз берілді. Комитет 1740 адамның мүддесін қорғады. Бұл ретте бірінші және екінші сатыдағы соттар 2 талап арызды қанағаттандырып, заңды күшіне енді.
Сондай-ақ, Батыс Қазақстан облысы тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің «Самер» ЖШС не ұжымдық талабы көлемде қанағаттандырылды. Іс 12 тұтынушыға жиһазды сапасыз дайындағаны үшін 1,7 млн. Теңге сомасындағы ақшалай қаражатты өтеу мәселесімен байланысты болды.
Мемлекет ҮЕҰ-ның көмегімен тұтынушылық құқықтарды қорғау жүйесін жаңғыртуға бағытталған бірқатар өзгерістер жүргізуде.
2020 жылғы 25 маусымда «тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» 1-ші заң қабылданды. Осының арқасында тұтынушылардың шағымдарын қараудың 3 сатылу механизімі енгізілді. Сонымен қатар, кәсіпкер енді клиентпен жанжалды «осында және кәзір шеш» қағидасымен тез шеше алады. Бұл талаптардың уақыты мен ресурстарын қысқартады, бизнеске қысым мен соттардың жүктемесін азайтады.
Заңға енгізілген өзгерістер бақылауды «мемлекеттік» және «қоғамдық» деп болды, бұл тұтынушыларға бизнеске әкімшілік әсер еткенде дейін өз құқықтарын қалпына келтіруге көмектеседі.
Даудың нәтижесі, сәйкесінше тұтынушының әрі қарайғы көңілкүйі құзыретіне және моральдық принциптеріне байланысты құқық қорғаушы-кәсіпқойлардыңтізімі жасалды.
Тұтыну проблемаларының маңыздылығы маңыздылығы мемлекеттік органдардың қызметін Өкімет жанынан құрылған ведомствалар аралық кеңесетін бағалауы есебінен артты. Пилоттықрежимде бірыңғай ақпараттық жүйе іске қосылды.
2021 жылғы сәуірде Заңға түзетілердің 2-пакетіне Тұжырымдамасының жобасы мемлекеттік органдарға, «Атамекен» ҰКП-ға және тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі 30 ҰЕУ мүдделерін білдіретін Қазақстанның республикалық тұтынушылар қауымдастығына қарауға жіберілді. Тұжырымдама жобасының мәтіні жария талқылай үшін Комитеттің ресми интернет-ресурсында орналастырылған.
Ақпан мен мамыр аралығында ҰЕУ, мемлекеттік мекемелердің өкілдерімен тұтынушылардың құқықтарын қорғауды күшейтті, Тұжырымдама жобасында көрсетілген негізгі ережелерді түсіндіру мәселесі бойынша жұмыс кездесулері өтті.
Сонымен қатар, өткен жылы тұтынушылық құқықтарды қорғау жүйесін реформалауға оң әсер еткен бірқатар үкіметтік және халықаралық іс-шаралар өткізілді.
Ведомство көптеген міндеттерді 2021 жылы іске асыруда. Ең маңыздыларының бірі – «тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заңға түзетулердің 2-пакетін әзірлеу. Бұл жұмыс тұтынушылық құқықтарды қорғау жүйесінде азаматтық қоғамды нығайтуға бағытталған. Инновациялар тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктерін «саннан сапаға» қағидаты бойынша бір қауымдастыққа шоғырландыру арқылы біріктіруге көмектеседі.
Ұсынылып отырған жаңа институт, әсіресе ауылдық жерлерде орналасқан барлық ҰЕУ үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Норма шығармашылық түзетулер жұмыстағы біркелкі тәсіл есебінен әділ азаматтық қоғамды қалыптастыруға барлық салаларда: саудада, қаржыда, медицинада, туризмде, білім беруде және т. б ҰЕУ қызметінде тар бейінді бағыттарды дамытуға көмектеседі, сондай-ақ бұл мемлекеттің тұтынушылық дауларды шешуге қатысуын барынша азайтады.
Заңға енгізілген түзетулер бірқатар оң өзгерістерге алып келеді. Атап айтқанда, сөз тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі Омбудсмен институтын енгізу арқылы мемлекеттік органдардың қызметіне қоғамдық бақылауды күшейту туралы болып отыр.
Қоғамдық бірлестіктерге тұтынушыға өтелетін айыппұл сомасынан сыйақы алу арқылы қаржыландыру берілетін болады.
Электрондық сауда саласының белсенді дамуын ескере отырып, тауарларды қашықтықтан сату тәсілін жетілдіру жалғастырылады.
«Техникалық жағынан күрделі тауар» ұғымын енгізу арқылы тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы ұлттық заңнамасы ЕЭО-ға қатысушы елдермен үйлестіру мәселесі, сондай-ақ елеулі не Елеулі емес кемшіліктер анықталған кезде техникалық жағынан күрделі тауарларды қайтаружәне айырбастау шарттары белсенді түрде шешілетін болады. Салалық заңның негізгі ережелері қаржылық, әлеуметтік, медициналық, туристік және басқада қызметтерге қолданылады.
Тұтастай алғанда, жаңа нормалар заңнамалық актілерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласына қатысты олқылықтарды жоюға ықпал етеді.
Права потребителей на рынке товаров и услуг ежедневно нарушаются. Этотфакт подтверждают порядка6 тысяч жалоб, поступивших вКомитет по защите прав потребителей за первый квартал 2021 года.
Основнойпоток претензий от потребителейпришёлся надолю недобросовестных предпринимателеймалогоимикробизнеса. На основании этого областныедепартаменты Комитета провели23 внеплановые проверкив отношении бизнесменов,которыепонесли ответственность в виде штрафови получилипредупреждения.
За первый квартал 2021 года из общего количества жалоб ведомством удовлетворено 958, перенаправлено в соответствующие органы – 313. Около 2000 человекполучилиразъяснения согласно действующему законодательству.
Врамкахпроведенныхмероприятийказахстанским потребителямвозвращеносвыше 23 млн. тенге.
Надо отметить, система защиты прав потребителей претерпевает череду существенных реформ. Всё потому, что имеющиеся правовые нормы устарели, а число нарушений потребительских прав выросло в разы. Доказательством тому стали итоги 2020 года, в течение которого вКомитетиеготерриториальные органыпоступило20 919жалоб.Это в 3,5 раза больше, чем за аналогичный период 2019года.
Анализ обращений граждан выявил, что рост числа жалоб был связан с пандемией и введенными ограничительными мерами, из-за которых нарушались права потребителей.
Чаще всего казахстанцы жаловались на низкое качество транспортных услуг. Далее в этом неблагоприятном рейтинге значитсярозничнаяторговля,бытовыеитуристскиеуслуги. Не избежал народного негодования сервис в сферах электронной торговли, связи, ЖКХ, финансов, общепита, медицины и других отраслей.
По итогам прошлого года Комитетом удовлетворены7380 жалоб,перенаправленыпо компетенции в отраслевые госорганы – 3863,даны разъяснения – 9577.
Врамкахпроведенныхмероприятийпотребителямвозвращеноболее 249млн.тенге, в том числе через суд.
Кстати, в2020годуКомитети его подразделения впервыезапоследние6летвозобновилипрактикузащитыправнеопределенногокругапотребителейвсудах.
Всего в течение годабылоподано 4 коллективныхискавсуд в отношении компании «Бек Эйр».Комитетпредставлял интересы 1740 человек. Общая сумма исковых заявленийсоставила106,7млн.тенге.При этом2исковых заявлениябыли удовлетворенысудамипервой ивторойинстанции, и вступиливзаконнуюсилу.
Также вполном объеме удовлетворен коллективныйискДепартамента по защите прав потребителей Западно-Казахстанскойобласти к ТОО «Самер». Дело было связано с вопросом возмещения 12 потребителямденежных средств в сумме 1,7 млн. тенге за некачественное изготовление мебели.
Государство при содействии НПО проводит ряд преобразований, направленных на модернизацию системы защиты потребительских прав.
25июня2020года принят 1-йпакетпоправоквЗакон«Озащитеправпотребителей». Благодаря этому был внедрён3-ступенчатыймеханизмрассмотренияжалобпотребителей. Приэтомпредприниматель теперь можетбыстроразрешатьконфликтсклиентомпопринципу«решайздесьисейчас».Этосокращает времяиресурсысторон,снижает давление на бизнес инагрузкунасуды.
Изменения в законе разграничили контроль на «государственный»и «общественный», что помогает потребителям восстанавливать свои права до административного воздействиянабизнес.
Сформированпереченьправозащитников-профессионалов от компетенции и моральных принципов которых зависит исход спора,соответственноидальнейшеенастроениепотребителя.
Значимость потребительских проблем повышена за счетоценкидеятельностигосоргановМежведомственнымсоветом,созданнымприПравительстве.
Введенав эксплуатацию в пилотном режиме Единая информационная система приемапотребительскихжалоб. Она показывает реальнуюкартинупоступающих обращений и законность принимаемых госорганами по нимрешений.
Вапреле 2021 года проект Концепциико 2-му пакету поправок в Закон направлен на рассмотрение в госорганы, НПП «Атамекен» и Республиканскую ассоциацию потребителей Казахстана, представляющую интересы 30 НПО по защите прав потребителей. Текст проекта Концепции для публичного обсуждения размещен на официальном интернет-ресурсе Комитета.
Сфевраля по майсостоялись рабочие встречис представителями НПО, государственных учреждений по вопросу усиления защиты прав потребителей, разъяснению основных положений, отраженных в проекте Концепции.
К тому же в прошлом году был проведен ряд правительственных и международных мероприятий, положительно повлиявших на реформирование системы защиты потребительских прав.
Немало задач реализуется ведомством уже в 2021 году. Одна из важнейших -разработка 2-го пакета поправок в Закон «О защите прав потребителей». Эта работа нацелена на укрепление гражданского общества в системе защиты потребительскихправ. Нововведения помогутсплотитьобщественные объединения потребителей путем консолидации в одну ассоциацию по принципу «от количества к качеству».
Предлагаемыйновый институт позволит обеспечить равные возможности для всех НПО, особенно расположенных в сельских местностях. Нормотворческие коррективы помогут сформировать справедливый гражданскийсоциум за счет единообразного подхода в работе, развить узкопрофильные направления в деятельности НПО во всех отраслях: в торговле, финансах, медицине, туризме, образовании и т.д.Также это минимизирует участие государства в разрешении потребительских споров.
Поправки в закон несут ряд и других положительных изменений. В частности, речь идёт об усилении общественного контроля за деятельностью государственных органов посредством введения института омбудсмена по защите прав потребителей.
Общественнымобъединениям будет предоставлено финансирование через получение вознаграждений от возмещаемой потребителю суммы штрафов.
Продолжится совершенствование дистанционного способа продажи товаров с учетом активного развития сферы электронной торговли.
Будет активно решаться вопрос по гармонизации национального законодательства в сфере защиты прав потребителей со странами-участниками ЕАЭС путем введения понятия «технически сложный товар», а также условия возврата и обмена технически сложных товаров при обнаружении существенных либо несущественных недостатков.
Базовыепринципы отраслевого Закона распространятся на сферы финансовых, социальных, медицинских, туристских и иных услуг.
И в целом,новые нормы поспособствуют устранению имеющихся пробелов в законодательных актах, затрагивающих сферу защиты прав потребителей.