Қазақстан сауда географиясын кеңейтуде: негізгі нысана Қытай, Түркия және Еуропа елдері
2024 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның тауар айналымы 141,4 млрд АҚШ долларын құрады. Бұл 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 1,3% - ға артық. Бұл туралы Орталық коммуникациялар қызметіндегі брифингте ҚР Сауда және интеграция министрлігінің экспортты ілгерілету департаментінің директоры Бауыржан Болғанисов мәлімдеді. Спикердің айтуынша, қазақстандық тауарлардың экспорты 81,6 млрд АҚШ долларына дейін өсті, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 3,2% - ға көп. Сонымен қатар, импорт 59,8 млрд АҚШ долларын құрады, бұл өткен жылғы деңгейден 1% - ға төмен.
2024 жылы шикізаттық емес тауарлардың экспортына ерекше назар аударылды, ол 28,8 миллиард АҚШ долларын құрап, 11,9% - ға әсерлі өсім көрсетті. 2025 жылдың бірінші жартыжылдығында Қазақстан экспорттың жоғары қарқынын қолдауды жалғастыруда, ол қаңтар-ақпанда 11,2 млрд АҚШ долларын құрады, оның 3,6 млрд доллары шикізаттық емес экспортқа түсті. Осылайша, Қазақстанның жалпы сыртқы тауар айналымы құрылымындағы шикізаттық емес экспорттың үлесі 35% - ға жақындап келеді.
2024 жылы металлургия, машина жасау, химия өнеркәсібі және тамақ өнеркәсібі сияқты қайта өңдеу салаларының өнімдерінің экспортын арттыруға көп көңіл бөлінді. Металлургия экспорт құрылымын 16,9 миллиард АҚШ долларына дейін ұлғайта отырып, көшбасшылықты жалғастырды. Бұл қазақстандық металл өнімдерінің сыртқы нарықтардағы жоғары бәсекеге қабілеттілігін көрсетеді.
Азық-түлік және машина жасау өнімдері де өсуді көрсетті. Азық-түлік тауарларының экспорты 2,8 млрд АҚШ долларын құрады, бұл көрші елдерде және Таяу Шығыс нарықтарында қазақстандық азық-түлік өнімдеріне тұрақты сұранысты растайды. Машина жасау өнімдерінің экспорты 2,2 млрд АҚШ долларына жетті, бұл қазақстандық өнеркәсіпті технологиялық қайта бағдарлау және Күрделі жабдықтарды оқшаулаудың өсуі туралы оң сигнал болып табылады.
Сондай-ақ, көлемі 1,9 млрд АҚШ долларын құрайтын химиялық өнімдер мен экспорты 1,5 млрд АҚШ долларына жеткен мұнай-химия өнімдері экспортының айтарлықтай өсуі байқалады. Бұл көрсеткіштер Қазақстандағы индустрияландыру мен қайта өңдеуді дамытудың стратегиялық мақсаттарына сәйкес келетін қайта өңдеу секторларының табысты дамуын растайды.
Экспорттың географиялық бағыттарына келетін болсақ, 2024 жылы Қазақстанның негізгі серіктестері Ресей, Қытай, Түркия, Өзбекстан және Қырғызстан болды. Ресей экспорт көлемі 8,1 млрд АҚШ долларын құрайтын шикізаттық емес тауарлар бойынша Қазақстанның ірі сауда серіктесі болып қала береді. Қытай маңызды стратегиялық серіктес ретінде 7,19 млрд АҚШ доллары сомасына өнім импорттады, ал Түркия, Өзбекстан және Қырғызстан Қазақстанмен сауданың тұрақты өсуін көрсетуде.
Сонымен қатар, Қазақстан АҚШ, Тәжікстан, Ирландия, Нидерланды және Жапония сияқты басқа да негізгі халықаралық нарықтарға қатысуын кеңейтуді жалғастыруда. Бұл елдерге жеткізілім көлемі уран, мыс және катодтар, ферроқорытпалар, болаттан жасалған жалпақ илек, сондай-ақ химиялық өнімдер сияқты тауарлармен қамтамасыз етілген.
2024 жылы сыртқы сауда инфрақұрылымын дамытуға ерекше назар аударылды. Қазақстан Қорғас, Каспий, Еуразиялық және басқа да тораптар сияқты трансшекаралық хабтарды құру және дамыту бойынша белсенді жұмысын жалғастыруда, бұл логистиканы жақсартуға және көлік шығындарын азайтуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, шетелдегі сауда өкілдіктерінің желісі күшейтілуде. 2024 жылы Қазақстан Түркияда, Қытайда, БАӘ-де, Үндістанда және Иранда сауда өкілдіктерін ашты, бұл осы елдермен сыртқы экономикалық байланыстарды неғұрлым тиімді дамытуға мүмкіндік береді.
Оң үрдістерге қарамастан, Қазақстан бірқатар сын-қатерлерге тап болады. Оларға логистикалық қиындықтар, жоғары көлік шығындары және халықаралық сапа стандарттарына сәйкес келетін өнімді сертификаттау мәселелері жатады. Осы кедергілерді еңсеру мақсатында сауда және интеграция министрлігі бизнес үшін жағдайларды жақсарту және қазақстандық тауарларды халықаралық сертификаттауды жақсарту бойынша белсенді жұмыс істеуде.
Тұтастай алғанда, Қазақстан өңдеу салаларын белсенді дамыта отырып, өндірісті оқшаулауды арттыра отырып және сауда байланыстарының географиясын кеңейте отырып, халықаралық нарықтарда сенімді және бәсекеге қабілетті экспорттаушы ретінде өз позициясын нығайтуды жалғастыруда.