ҚР Cауда және интеграция министрлігі Қоғамдық кеңесінің отырысы өтті

2024 жылғы 21 ақпанда ҚР Cауда және интеграция министрлігі Қоғамдық кеңесінің отырысы өтті.

Комитет төрағасы Асқар Тынысбеков 2023 жылғы Комитет қызметінің қорытындылары туралы баяндама жасады.

Атап айтқанда, келіп түскен өтініштер бойынша 2023 жылы 50 866 өтініш қаралды, бұл өткен жылмен салыстырғанда өсімнің 168,6% құрайтынын (2022 жылы 12 айда 30 167 өтініш түскен)атап өтті.

Комитет азаматтардан өтініштер қабылдау үшін әртүрлі байланыс арналарын пайдаланады. Негізінен өтініштер Еоtinish «жедел желі» (23,7%), жеделхат-бот (14,3%) және жеке қабылдау (өтініштердің қалған үлесі) жүйелері арқылы келіп түседі.

Өтініштердің 43,3% - ы бойынша қарау нәтижесінде тұтынушыларға құқықтық көмек көрсетілді тұтынушылардың талаптары жағдайлардың 37,5% қанағаттандырылды. Сондай-ақ, бірлескен жұмыс үшін Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік Кодексі шеңберіндегі құзыреті бойынша бейінді мемлекеттік органдарға өтініштер жіберілді(17,4%). Өтініштердің тек 1,2% - ы шолуларға, қалдықтарға және талап-арыз жұмысына жатады.

Шағымдарға жүргізілген талдау кәсіпкерлер тарапынан тұтынушылардың құқықтарын бұзудың өскенін, бизнестің сапасыз жұмыстар мен қызметтер көрсетуін, тауарларды сатуды, сондай-ақ халықтың тұтыну мәдениетінің өскенін көрсетеді.

Қабылданған шаралардың нәтижесінде 4,7 млн. теңге сомасына айыппұл түрінде 63 бизнес субъектісі әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Сондай-ақ 618 бизнес субъектісіне ескерту берілді. 169 талап қойылды, нәтижесінде тұтынушылардың құқықтары жалпы сомасы 1 млрд.теңгеден астам қорғалды.

Сонымен қатар, министрлік социологиялық сауалнам алар арқылы тұтынушылық көңіл-күйдің динамикасын үнемі қадағалап отырады.

Өткен жылдың қорытындысы бойынша 10 мың респондент арасында:

1) медициналық қызметтердің сапасына наразы(сұралғандардың 65%), бұл:

- дөрекілік және құзыреттілік емес бал. персонал;

- үлкен кезектер;

- сапасыз көрсетілген бал. қызметтер.

2) интернет-провайдерлердің қызметтеріне шағымданады (респонденттердің 52%):

- абоненттік төлемді заңсыз алу;

- интернет қызметтерін сапасыз ұсыну;

- тұтынушыны хабардар етпей тарифтік жоспардың құнын ұлғайту және өзгерту;

3) туристік қызмет саласында (сұралғандардың 52%):

- дөрекілік және қызметкерлерге сапалы қызметкөрсету

- бұзылған тамақ

- санитарлық-гигиеналық нормаларды сақтамау

- мемлекеттік тілде мәзірдің болмауы

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесінде жаңа тәсілдерді әзірлеу бөлігінде 2023 жылғы маусымда «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заң жобасы жаңа редакцияда және оған ілеспе заң жобасы Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілді.

Аталған заң жобалары ұсынылады:

- көп сатылы жүйені жеңілдету тұтынушылардың құқықтарын қорғау;

- тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың қоғамдық институттарының рөлін арттыру, оның ішінде осы салада Омбудсмен енгізу арқылы;

- адамдардың белгісіз тобын қорғау үшін талап қою мүмкіндігі.

- кәсіпкерлерге жүгінген кезде құқықтары бұзылған және сотқа дейінгі кезеңде шешілмеген тұтынушының пайдасына сот айыппұл түрінде салатын кәсіпкердің азаматтық құқықтық жауапкершілігін енгізу;

- адам өмірінің барлық салаларында тұтынушылардың құқықтарын кешенді қорғауды қамтамасыз ету, тұтыну үшін тұрғын үй-коммуналдық тұтыну, байланыс, туризм, мәдениет, сауда, көлік және өзге де қызмет көрсету салаларына тұтынушылардың құқықтарын қорғау қағидаларын тарату ұсынылады.

Комитеттің онлайн саудада тұтынушылардың құқықтарын қорғауды күшейту жөніндегі заңнамалық бастамаларын жеке атап өту қажет.

Соңғы жылдары Қазақстандағы электрондық коммерция нарығы жоғары өсу қарқынын көрсетіпотыр (2022 жылы сауданың жалпы көлеміндегі үлесі 3,6% - дан 12,5% - ға дейін өсті).

Сонымен қатар, егер бұрын электронды алаңдарда сирек кездесетін эксклюзивті тауарлар сатылса, қазір сіз бәрін (киім, аяқ киім, үй тауарлары, азық-түлік, косметика және дәрі-дәрмектер) сатып ала аласыз.

Өз кезегінде, осы сегментте тұтынушылардың шағымдары санының өсуі байқалады, 2022 жылғы 2,7 мыңнан 2023 жылы 7,7 мың шағымға дейін 3 есеге жуық өсті.

Электрондық сауданың өсуі жағдайында тұтынушылардың шағымдарының өсуі жалғасадыдеп санаймыз.

Қолданыстағы заң шеңберінде офлайн сатушыға қойылатын талаптар онлайн сатушыларға да қолданылады.

Бүгінгі таңда Комитет эл түрінде өзара іс-қимылдың жедел арналарын жолға қойды. wildberries өкілдерімен WhatsApp-чат, Kaspi-тұтынушылардың өтініштерін жедел қарауға және сатушылармен туындайтын проблемаларды шешуге арналған дүкен, онда 847 өтініш қаралып, 46 млн. теңге сомаға құқықтар қалпына келтірілді.

Бұдан басқа, маркет-плейстермен қол жеткізілген өзара іс-қимылды бекіту үшін ағымдағы жылы тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы ынтымақтастық туралы тиісті меморандумдар жасасу көзделеді.

Айта кету керек, тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуының алдын алу және бұл туралы халықты хабардар ету мақсатында тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері қоғамдық бақылауды жүзеге асыруға құқылы.

Тұтынушыларды сапасыз және қауіпті өнімдерден анықтау және қорғау үшін 2023 жылдың сәуір айынан бастап ахуалдық штаб жұмыс істейді.

Барлық өңірлерде тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамдық ұйымдардың, Ұлттық сараптама орталығының, КСЭК өкілдерінің бірлескен жұмысының нәтижелері бойынша өнімнің 246 түрі (сүт, кілегей, айран, сары май, күнбағыс майы, сүзбе, ірімшік, құс еті, балық еті, шұжық өнімдері) зерттелді.

Оның ішінде 40 түрі бойынша тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы нормативтердің бұзылуы, өнімнің санитариялық – эпидемиологиялықталаптарға, мәлімделген сипаттамалар мен құрамға, сондай-ақ таңбалау жөніндегі талаптарға сәйкес келмеуі (мемлекеттік тілде ақпараттың болмауы, май - қышқыл құрамының сәйкес келмеуі, бактериялардың табылуы) анықталды.

Анықталған бұзушылықтар бойынша кәсіпкерлік субъектілері түрлі әкімшілік жауапкершілікке тартылды, тамақ өнімдерінің сәйкестігі туралы 83 декларацияның күші жойылды.

Атырау, Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстары ҚБ бастамасымен өткен жылдың соңында «Сапалы өнім» әлеуметтік жобасына бастамашылық жасалды.

«Сапалы өнім» жобасының мақсаты тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамдық ұйымдардың қоғамдық бақылау құралын іске асыру арқылы тұтынушыларды сапасыз өнімдерден қорғау болып табылады.

Ахуалдық штаб базасында жобаны іске асыруға мәслихат депутаттарын, ЖАО, ЖЖОКБҰ, отандық өндірушілер мен ӨКП басшыларын белсенді тарту және оны іске асырудың барысы мен нәтижелері туралы халықты кеңінен хабардар ету көзделеді.

Қазіргі уақытта «Сапалы Өнім» республикалық қоғамдық бірлестігі құрылды, сондай-ақ қоғамдық қор тіркелді, оны қаржыландыру азаматтар мен заңды тұлғалардың ерікті жарналары есебінен жүзеге асырылатын болады.

Өткен жылғы жұмыстың айтылған нәтижелері ағымдағы жылға арналған міндеттерді қалыптастыруға ықпал етті:

Бірінші кезекте Комитет тұтынушыларды тиімді қорғауға бағытталған заңнамалық түзетулер қабылдай отырып, Парламент Мәжілісінде тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңжобасын сүйемелдеу жөніндегі жұмысты жалғастыратын болады

Екіншіден, тұтынушыларды сапалы және қауіпсіз емес өнімдерден қорғауға бағытталған «Сапалы Өнім» әлеуметтік жобасын іске асыру.

Үшіншіден, үкіметтік емес сектордың рөлін күшейту және тұтынушылардың құқықтарын қорғау процестеріне, оның ішінде мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс және мемлекеттік гранттар беру арқылы тарту.

Өткізілетін іс – шаралардың нәтижелері бойынша осы жылдың соңына дейін тұтынушылардың қанағаттану деңгейіне 73,5% дейін жету жоспарланған (2023ж. - 73%).