Азық-түлік тауарларының бағасын реттеу
Біз күн сайын дерлік азық-түлік дүкендеріне барамыз және азық-түлік бағасының өсуін көріп отырмыз. Азық-түлік бағасының өзгеруі жағдайында өзін қалай ұстау керек, азық-түлік бағасының өсуін тежеу үшін қандай шаралар қолданылады, азық-түлік бағасының өсуіне жол берген кәсіпкерге кім әкімшілік шаралар қолдана алады?
Осы және басқа сұрақтарға Ақмола облысы бойынша тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің басшысы Занегина Светлана жауап берді.
«Департамент атына сатып алушылардың қоңыраулары келіп түседі: азық-түлік бағасы өзгерген жағдайда өзін қалай ұстау керек: сүт, қант, ұн және т. б.? Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына бағаның айтарлықтай арту фактісі анықталған жағдайда тұтынушылар өңір әкімдіктеріне жүгіне алады». - дейді Занегина С.И.
Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары, олар қандай тауарлар?
Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары 19 өнім атауынан тұрады: ұн, нан, мүйіз, жұмыртқа, қарақұмық, күріш, қант, тұз, күнбағыс және сары май, ет пен көкөністердің кейбір түрлері (сәбіз, картоп, пияз, қырыққабат), олардың тізбесі 2022 жылғы жағдай бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 1 наурыздағы № 145 қаулысымен бекітілген.
Айта кету керек, осы қаулымен азық-түлік санаты нақты анықталған, мысалы:
- бірінші сұрыпты бидай ұны,
- бірінші сұрыпты ұннан жасалған бидай наны (қалыптық)
- тауық жұмыртқасы (I санат)
- пастерленген сүт 2,5% май жұмсақ қаптамада
- айран 2,5% май жұмсақ қаптамада
- сары май (тұздалмаған, кем дегенде 72,5% май, толтырғыштар мен өсімдік майлары жоқ)
Мысалы, мүйіздер, қарақұмық жармасы, күріш – тек салмақ, тікелей дүкенге оралған. Тұтынушы зауыттық жағдайларда жеке қаптамаға оралған осы тауарлардың әлеуметтік маңызы бар азық – түлік тауарларының тізбесіне (бұдан әрі мәтін бойынша-ӘМАТ) кірмейтінін түсінуі тиіс.
Азық-түлік бағасын көтеруге жол берген кәсіпкерге кім әкімшілік шара қолдана алады?
Жоғарыда айтылғандай - әкімшілік шаралар қабылдау үшін өңірдің жергілікті атқарушы органына жүгінуге болады. Мәселен, Кәсіпкерлік кодекстің 117-бабына сәйкес ӘМАТ бөлшек сауда бағаларының шекті мәндерін, ӘМАТ-қа рұқсат етілген шекті бөлшек сауда бағаларының мөлшерін жергілікті атқарушы органдар бекітеді. Осыған ұқсас өкілеттіктер «Сауда қызметін реттеу туралы» ҚР Заңының 8 және 9-баптарында көзделген.
«Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» ҚР Кодексінің (бұдан әрі – ҚР ӘҚБтК) 729-бабына сәйкес өңірдің жергілікті атқарушы органы ӘҚБтК 202-баптарында (Ішкі сауда субъектілерінің әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына рұқсат етілетін шекті бөлшек сауда бағасының мөлшерінен асып кетуі), 204-4-баптарында (әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына сауда үстемесінің мөлшерінен асып кетуі) көзделген әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарайды.
Өз кезегінде, ҚР сауда және интеграция министрлігі өңірлердегі ӘМАТ-қа баға белгілеу мәселесінде мемлекеттік органдарды үйлестіреді. Министрлік ӘМАТ-қа шекті сауда үстемесінің мөлшерін енгізді: сатушының маржасы өндірушінің сату бағасының немесе көтерме жеткізушінің сатып алу бағасының 15%-ын аспауы тиіс.
ӘМАТ бағасының өсуін тежеу бойынша қандай шаралар қолданылады?
Қазақстан Республикасы Үкіметінің отырысында бағаны тұрақтандыру мақсатында 2022 жылғы 15 ақпандағы №5 хаттама 2022-2024 жылдарға арналған инфляция деңгейін бақылау және төмендету жөніндегі шаралар кешенін мақұлдады.
Инфляция деңгейін бақылау, төмендету, ӘМАТ бағасын тұрақтандыру бойынша әрбір шара бойынша нақты орындау мерзімдері мен жауапты тұлғалар белгіленді.
Мысалы, берілген:
-халықтың әлеуметтік осал топтары үшін маркетплейстерде (Kaspi, Dosmart және басқалар) онлайн әлеуметтік дүкендерді енгізу;
- ірі өндірушілер мен сауда желілері арасында ӘМАТ (күнбағыс майы, қант, қарақұмық жармасы, жұмыртқа және т. б.) бағасын төмендету және ұстап тұру туралы келісімдер жасасу;
- апта сайынғы ауыл шаруашылығы жәрмеңкелерін өткізу және т. б.
Өңірлік сауда департаментінің қызметкерлері тұтынушылардың құқықтарын қорғау, Техникалық реттеу және метрология жөніндегі облыстық департаменттермен бірлесіп, бағаларды тұрақтандыру және бағаның күрт өсуіне жол бермеу бойынша жүйелі шаралар әзірлеу мақсатында:
мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп бағаны тежеудің қолданыстағы тетіктерін жетілдіруге, өндірісті ұлғайтуға және жергілікті тауар өндірушілерді қолдауға, заңнамалық өзгерістерге бағытталған шаралар пысықталуда;
апталық негізде ӘМАТ бағасына мониторинг жүргізіледі, бұл шаралар қабылдау үшін тиісті әкімдікке бағаның өсу фактілері туралы хабарлауға мүмкіндік береді. Үй жанындағы көтерме және бөлшек сауда базарларының, сауда желілері мен дүкендердің кәсіпкерлеріне мониторинг жүргізу процесінде өндірушінің сату бағасынан немесе жеткізу шартында көрсетілген көтерме жеткізушінің сатып алу бағасынан «15% - дан аспайтын» деңгейде ӘМАТ-қа сауда үстемесін сақтау қажеттілігі түсіндіріледі.
Қосымша сұрақтар туындаған жағдайда Ақмола облысының сауда департаментіне телефон арқылы хабарласуға болады 8 (778)-464-06-34.