Қазақстанда машина жасауды дамыту: стратегиялар, жетістіктер мен перспективалар
2024 жылдың 29 қазанында Қазақстан Үкіметінің отырысында Қанат Шарлапаев елдің машина жасау саласын дамыту стратегиясын ұсынды. Ол өз сөзінде қазақстандық өнімнің әлемдік нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттырудың негізгі аспектілерін, инновациялар мен цифрландырудың маңыздылығын, шетелдік инвесторларды тарту және өндірісті жергілікті деңгейде дамытуды атап өтті.
Саланың дамуының негізгі бағыттары
Институционалдық қолдау: Машина жасау саласы 2021 жылы қабылданған “Өнеркәсіптік саясат туралы” Заңға және 2024–2028 жылдарға арналған кешенді жоспарға сәйкес дамып келеді. Негізгі міндеттер: бәсекеге қабілеттілікті арттыру, қаржыландыруға қолжетімділік, технологияларды енгізу, кадрларды дамыту, жергілікті үлесті арттыру және экспортты қолдау. Мақсат — 2028 жылға қарай өндіріс көлемін екі есе ұлғайту.
Машина жасау өңдеуші өнеркәсіптің 20% құрайды және айтарлықтай мультипликативтік әсер береді: саладағы бір жұмыс орны ілеспе салаларда 7–8 орынға дейін құрайды. 2024 жылдың 9 айында инвестиция көлемі 124 млрд теңгеге жетіп, екі есе өсті.
Машина жасаудың негізгі секторлары
- Автомобиль жасау: CHANGAN, HAVAL, KIA және Geely маркаларымен ірі жобалар іске асуда. 2025 жылға қарай жылына 90 мың автомобиль шығару жоспарлануда. Өндірісті жергілікті деңгейде тереңдетуге ерекше назар аударылып, автокресло мен мультимедиялық жүйелер шығару қолға алынбақ.
- Теміржол машина жасауы: Локомотивтер, жүк және жолаушылар вагондарын шығару жолға қойылған. 2025 жылы қуаттылығы жылына 100 вагонды құрайтын “Штадлер Қазақстан” жолаушылар вагондарын шығару өндірісі іске қосылмақ. Вагондар паркін жаңғырту жоспарланып отыр, себебі тозу деңгейі 55%-ға жетіп отыр.
- Ауыл шаруашылығы машина жасауы: Соңғы 5 жылда өндіріс көлемі 4 есеге өсті. Amazone және Zoomlion секілді ірі инвесторлар тартылып, қосалқы бөлшектер өндірісі дамуда. Қостанайдағы локализация орталығы инфрақұрылымды дамытуға ықпал етуде.
- Электротехникалық машина жасау: Өнім экспорты (трансформаторлар, аккумуляторлар) өсіп келеді. Салаға қолдау көрсету үшін мемлекеттік сатып алуларды және шикізатқа қолжетімділікті қамтитын шаралар енгізілді. Энергоүнемді трансформаторлар мен өнеркәсіптік аккумуляторлар өндіру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
- Мұнай-газ және тау-кен металлургиялық машина жасау: Өндіріс көлемінің өсімі сәйкесінше 35% және 15% құрайды. Салада ұзақ мерзімді келісімшарттарды қолдау үшін заңнаманы өзгерту жұмыстары жүргізілуде және перспективалы технологияларды енгізу мақсатында халықаралық инвесторлар тартылуда.
Кластерлік даму
Экибастұз бен Сараньдағы кластерлер экономиканың әртараптандыруының және жаңа жұмыс орындарын құрудың сәтті үлгісін көрсетіп отыр. Кластерлік әдісті басқа секторларға кеңейту жоспарланып отыр.
Саланы одан әрі дамыту үшін ұзақ мерзімді келісімшарттар арқылы қолдауды күшейту, қаржыландыруға қолжетімділікті жақсарту (600 млрд теңге қажеттілігі бар) және инновацияларды қолдау маңызды.