Қазақстандағы пияз бен картоп теңгерімінің болжамы 25.11.2025
«Дәнді және майлы дақылдар.Қазақстан» ғылыми-зерттеу бюросы мен ҚР АШМ бірлесіп әзірледі.
Пияз
Қазақстандағы 2024 және 2025 жылдардағы пияз теңгерімін салыстырғанда төмендегідей өзгерістер байқалады:
Экспорт: 2025 жылы 264 682 тоннадан 237 076 тоннаға дейін азаюы күтіледі.
Импорт: 137 281 тоннадан 134 579 тоннаға дейін төмендеуі болжанады.
Өндіріс: 756 744 тоннадан 1 062 600 тоннаға дейін артады, бұл егіс алқаптарының кеңейгенін және өнімділіктің өскенін білдіреді.
Шығындар және өндірістік тұтыну: 96 185 тоннадан 127 512 тоннаға дейін артады, бұл жалпы өндіріс көлемінің өсуіне сәйкес келеді.
Халықтың тұтынуы: 629 344 тоннадан 960 103 тоннаға дейін өседі.
Жан басына шаққандағы тұтыну: 31 кг-нан 47 кг-ға дейін ұлғаяды.
|
Кесте 1. ҚР пияздың ресурстық-пайдалану теңгеріміне бағалау (тонна) |
||||||
|
Жыл |
Экспорт |
Импорт |
Өндіріс |
Шығындар (7%) және өндірістік тұтыну (5%) |
Халықтың тұтынуы |
Жан басына шаққандағы тұтыну |
|
2022 |
187 406 |
196 402 |
1 113 998 |
133 680 |
1 122 994 |
56 |
|
2023 |
130 310 |
199 382 |
812 780 |
97 534 |
881 852 |
44 |
|
2024 |
264 682 |
137 281 |
756 744 |
96 185 |
629 344 |
31 |
|
2025 |
237 076 |
134 579 |
1 062 600 |
127 512 |
960 103 |
47 |
|
Ескерту: *болжамдық бағалар ** 2025 жылғы қаңтар-қыркүйек айларының статистикасы, фитосертификаттар, орташа мәндер **2025 жылдың қыркүегіндегі халық саны: 20 426 568 |
||||||
Картоп
2024 және 2025 маусымдарын Қазақстандағы картоп теңгерімі бойынша салыстырғанда келесі өзгерістер байқалады:
Экспорт: 565 250 тоннадан 450 000 тоннаға дейін аздап төмендеуі болжанады. Қазақстан экспорттық нарықтарда белсенділігін сақтайды, бірақ көлемі алдыңғы маусымға қарағанда аздап төмен болады.
Импорт: 71 551 тоннадан 241 736 тоннаға дейін ұлғаюы күтіледі.
Өндіріс: 2 634 610 тоннадан 2 939 000 тоннаға дейін артады, бұл егіс алқаптарының кеңеюімен және қолайлы жағдайлармен байланысты.
Шығындар және өндірістік тұтыну: 579 514 тоннадан 646 580 тоннаға дейін өседі, бұл жалпы өнім көлемінің артуына сәйкес келеді.
Халықтың тұтынуы: 2 140 911 тоннадан 2 730 736 тоннаға дейін көбейеді.
Жан басына шаққандағы тұтыну: 105 кг-нан 133 кг-ға дейін ұлғаяды, бұл ішкі нарықта картоптың қолжетімділігінің артқанын көрсетеді.
|
Кесте 2. ҚР картопты ресурстық-пайдалану теңгеріміне бағалау (тонна) |
||||||
|
Жыл |
Экспорт |
Импорт |
Өндіріс |
Шығындар (10%) және өндірістік тұтыну (12%) |
Халықтың тұтынуы |
Жан басына шаққандағы тұтыну |
|
2022 |
241 756 |
52 923 |
4 080 473 |
897 704 |
3 891 640 |
196 |
|
2023 |
411 533 |
61 960 |
2 046 772 |
450 290 |
1 697 199 |
84 |
|
2024 |
565 250 |
71 551 |
2 634 610 |
579 514 |
2 140 911 |
105 |
|
2025 |
450 000 |
241 736 |
2 939 000 |
646 580 |
2 730 736 |
133 |
|
Ескерту: *болжамдық бағалар ** 2025 жылғы қаңтар-қыркүйек айларының статистикасы, фитосертификаттар, орташа мәндер **2025 жылдың қыркүегіндегі халық саны: 20 426 568 |
||||||
Нақты ақпарат:
Қазіргі уақытта нарық тек жергілікті өндірістің пиязы және картобымен қамтылған.
Өндірісті бағалау елдің құрғақшылыққа ұшыраған оңтүстігінде және солтүстіктегі аздап артық ылғал жағдайына байланысты түзетуді қажет етуі мүмкін.
Қазіргі уақытта жеткізілімдердің бұзылу қаупі жоқ, ұсыныс та бағалар да тұрақты.
Алдағы уақытта пияз бен картопқа қатысты нарықтық деректер мен сауда стратегиясына арналған ұсыныстар жарияланып отырады.
Теңгерімге қатысты әдістемелік түсіндірме :
Кезең:
Теңгерімді есептеу үшін календарлық жыл қолданылды.
Өндіріс:
Өндіріс деректері ҚР Ауыл шаруашылығы саласындағы статистика бюросының (БНС) жарияланымдарына негізделген.
Ескерту: 2023 жылы БНС ауыл шаруашылығы мен мал шаруашылығына қатысты кейбір көрсеткіштерді, соның ішінде шаруа және фермерлік шаруашылықтар, сондай-ақ халық шаруашылықтары бойынша арнайы қайта қарады.
Сондықтан ресми статистикалық ақпараттың дәлдігі мен сенімділігі артты.
Осыған байланысты, деректерді 2022 жылдан бастап қабылдап, 2025 жылғы деректерді анықтама ретінде қарастыру ұсынылады.
Қалдықтар:
Пияз бен картоп әдетте 12 айдан артық сақталмайтындықтан, ал есептік кезең түсіру кезеңіне сәйкес келетіндіктен, баланс есептерінде қалдықтар есепке алынбады.
Шығындар және өндірістік тұтыну
Пияз бен картоптың шығындары мен өндірістік тұтынуын бағалау үшін БҰҰ Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымы (FAO) ұсынған шамалық коэффициенттер қолданылды, олар халықаралық тәжірибеге негізделген.
Шығындар:
FAO әдістемесі жеткізу тізбегінің әртүрлі кезеңдерінде (сақтау, тасымалдау, қайта өңдеу) шығындарды есептеуді қарастырады. Статистикалық деректер жоқ жағдайда орташа мәндер қолданылды:
- Пияз: жалпы жинақ көлемінің 7% (құрғау, зақымдану және сақтау кезінде бұзылу)
- Картоп: жалпы жинақ көлемінің 10% (шіріген, механикалық зақымдану және құрғау)
Өндірістік тұтыну
Өндірістік тұтыну өнімді егу, мал азығы және өнеркәсіптік қайта өңдеу үшін қолдануды қамтиды. Толық деректер болмаған жағдайда орташа коэффициенттер қолданылды:
- Пияз: жалпы жинақ көлемінің 5% (ұрық және өңдеу)
- Картоп: жалпы жинақ көлемінің 12% (ұрық және өңдеу)
Тұтыну
Тұтынуды есептеу формуласы:
{Тұтыну} = {Өндіріс} + {Импорт} - {Экспорт}
Жан басына шаққандағы тұтыну:
Жан басына шаққандағы тұтыну үшін БНС деректері қолданылды, халық саны календарлық жылдың басына сәйкес алынды, ол маркетингтік жылдың екінші жартысына сәйкес келеді.