2025 жылғы тамыздағы Қазақстандағы пияз бен картоптың теңгерімдік болжамы
«Дәнді және майлы дақылдар.Қазақстан» ғылыми-зерттеу бюросы мен ҚР АШМ бірлесіп әзірледі.
Пияз
2024 және 2025 жылдардағы Қазақстандағы пияз балансына салыстырмалы талдау келесі өзгерістерді көрсетеді:
-
Экспорт: төмендейді деп күтілуде — 2024 жылғы 264 682 тоннадан 2025 жылы 154 764 тоннаға дейін;
-
Импорт: артады деп болжануда — 137 281 тоннадан 168 492 тоннаға дейін;
-
Өндіріс көлемі: өседі — 756 744 тоннадан 1 008 979 тоннаға дейін, бұл егіс алқаптарының кеңеюі мен өнімділіктің артуын көрсетеді;
-
Жоғалту және өндірістік тұтыну: 96 185 тоннадан 121 077 тоннаға дейін өседі, бұл жалпы өндіріс көлемінің ұлғаюына сай келеді;
-
Халық тұтынуы: 629 344 тоннадан 1 022 707 тоннаға дейін ұлғаяды;
-
Жан басына шаққандағы тұтыну: 1 адамға шаққанда 31 кг-нан 50 кг-ға дейін өседі.
|
1-кесте. Қазақстан Республикасындағы пияздың ресурстары мен пайдалану балансының бағасы (тоннамен) |
||||||
|
|
Экспорт |
Импорт |
Өндіріс |
Шығын (7%) және өндірістік тұтыну (5%) |
Халық тұтынуы |
Адам басына шаққандағы тұтыну |
|
2022 |
187 406 |
196 402 |
1 113 998 |
133 680 |
1 122 994 |
56 |
|
2023 |
130 310 |
199 382 |
812 780 |
97 534 |
881 852 |
44 |
|
2024 |
264 682 |
137 281 |
756 744 |
96 185 |
629 344 |
31 |
|
2025 |
154 764 |
168 492 |
1 008979 |
121 077 |
1 022 707 |
50 |
|
Ескерту: болжамдық бағалар 2025 жылғы шілде айындағы халық саны – 20 387 811 адам. |
||||||
Картоп
2024 және 2025 жылдардағы Қазақстандағы картоп балансына жүргізілген салыстырмалы талдау келесі өзгерістерді көрсетеді:
-
Экспорт: аздап төмендейді деп болжануда — 565 250 тоннадан 431 756 тоннаға дейін. Қазақстан экспорттық нарықтардағы белсенділігін сақтайды, бірақ жеткізу көлемі алдыңғы маусыммен салыстырғанда сәл аз болады.
-
Импорт: артады деп күтілуде — 71 551 тоннадан 245 120 тоннаға дейін.
-
Өндіріс көлемі: 2 634 610 тоннадан 2 745 752,5 тоннаға дейін өседі, бұл егіс алқаптарының кеңеюімен және қолайлы ауа райы жағдайларымен байланысты.
-
Жоғалтулар мен өндірістік тұтыну: 579 514 тоннадан 604 065 тоннаға дейін өседі, бұл жалпы өнім көлемінің артуына сәйкес келеді.
-
Халық тұтынуы: 2 140 911 тоннадан 2 559 116 тоннаға дейін ұлғаяды.
-
Жан басына шаққандағы тұтыну: 105 кг-нан 125 кг-ға дейін артады, бұл ішкі нарықта картоптың қолжетімділігінің артқанын көрсетеді.
|
2-кесте. Қазақстан Республикасындағы картоптың ресурстары мен пайдалану балансының бағасы (тоннамен) |
||||||
|
|
Экспорт |
Импорт |
Өндіріс |
Шығын (10%) және өндірістік тұтыну (12%) |
Халық тұтынуы |
Адам басына шаққандағы тұтыну |
|
2022 |
241 756 |
52 923 |
4 080 473 |
897 704 |
3 891 640 |
196 |
|
2023 |
411 533 |
61 960 |
2 046 772 |
450 290 |
1 697 199 |
84 |
|
2024 |
565 250 |
71 551 |
2 634 610 |
579 514 |
2 140 911 |
105 |
|
2025 |
431 756 |
245 120 |
2 745 752,5 |
604 065 |
2 559 116 |
125 |
|
Ескерту: болжамдық бағалар 2025 жылғы шілде айындағы халық саны – 20 387 811 адам. |
||||||
Жедел ақпарат:
Қазіргі уақытта нарықта тек жергілікті өндірістің пиязы мен картобы ғана пайда болуда. Өндіріс көлемінің бағалауы оңтүстік өңірдегі құрғақшылық пен солтүстік аймақтардағы кейбір артық ылғалдылыққа байланысты түзетулерді қажет етуі мүмкін.
Қазір жеткізілімдердің бұзылуы қаупі жоқ, ұсыныс тұрақты, бағалар да тұрақты.
Алдағы уақытта пияз бен картоп бойынша нарықтық мәліметтер мен сауда стратегиясына қатысты ұсыныстарды қамтитын ағымдағы жағдай туралы мәліметтер жарияланады.
Баланс құрастыру әдістемелік түсініктемелері:
Мерзімі:
Баланс есептеулерінде маркетингтік жылдар (әрі қарай – МЖ) қолданылды, себебі олар бизнесті бағытталған пайдаланушылар үшін ыңғайлы. Маркетингтік жыл қыркүйек айының басынан басталып, тамыз айының соңында аяқталады.
Өндіріс:
Деректер Қазақстан Республикасы Ұлттық статистика бюросы (әрі қарай – ҰСБ) жарияланымдарынан алынған. 2023 жылы ҰСБ егістік және мал шаруашылығына қатысты кейбір статистикалық көрсеткіштерді, оның ішінде шаруа және фермерлік шаруашылықтар мен халық шаруашылықтарының деректерін қайта қарастырды. Бұл ресми статистиканың дәлдігі мен сенімділігін арттырды. Сондықтан 2023/24 МЖ деректерін негізге алып, 2022/23 МЖ деректерін сілтеме ретінде қарастырған жөн.
Ауысып қалған қалдықтар:
Пияз бен картоп әдетте 12 айдан артық сақталмайды, ал есептеу кезеңі жинау маусымына сәйкес келеді, сондықтан балансқа ауысып қалған қалдықтар есепке алынбаған.
Шығындар мен өндірістік тұтыну:
Пияз бен картоптың жоғалтулары мен өндірістік тұтынуын бағалау үшін Біріккен Ұлттар Ұйымының Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымы (ФАО) ұсынған және халықаралық тәжірибеге негізделген болжамдық коэффициенттер қолданылды.
Шығын:
ФАО әдістемесі жеткізу тізбегінің әр кезеңінде, оның ішінде сақтау, тасымалдау және қайта өңдеу кезінде жоғалтуларды бағалауды қарастырады. Статистикалық деректер болмаған жағдайда орташа көрсеткіштер пайдаланылды:
- Пияз: жалпы жинаманың 7%-ы (кепу, зақымдану және сақтау кезіндегі бұзылу).
- Картоп: жалпы жинаманың 10%-ы (шіріу, механикалық зақым және кепу).
Өндірістік тұтыну:
Өндірістік тұтыну тұқымдық мақсаттарда, мал азығы ретінде және өндірістік қайта өңдеуде пайдалануды қамтиды. Толығырақ деректер болмағандықтан, орташа коэффициенттер қолданылды:
- Пияз: жалпы жинаманың 5%-ы (тұқым және қайта өңдеу).
- Картоп: жалпы жинаманың 12%-ы (тұқым және қайта өңдеу).
Тұтыну:
Тұтыну мына формула бойынша есептеледі:
<Тұтыну> = <Өндіріс> + <Импорт> - <Экспорт> - <Жоғалтулар мен өндірістік тұтыну>
Адам басына шаққандағы тұтыну:
Маркетингтік жылдың екінші жартысына сәйкес келетін жыл басындағы халық санының ҰСБ деректері пайдаланылды.
Болжам:
Болжамдар ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің дақыл өндірісіне қатысты бағалаулары мен сыртқы сауда мен халық саны бойынша сараптамалық бағалаулар негізінде жасалды.