Астанада адам құқықтары мен пенитенциарлық жүйені дамыту мәселелеріне арналған конференция өтті
Астана, 2025 жылғы 10 желтоқсан – Адам құқықтарының халықаралық күніне және Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының қабылданғанына 77 жыл толуына орай «Адам құқықтары және пенитенциарлық жүйенің дамуы: ұлттық басымдықтар мен халықаралық стандарттар» тақырыбында ғылыми-тәжірибелік конференция өтті. Іс-шара Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілінің бастамасымен, БҰҰ Даму бағдарламасының Қазақстандағы өкілдігімен, Еуропа кеңесімен, Астанадағы ЕҚЫҰ Бағдарламалар кеңсесімен және Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігімен бірлесіп ұйымдастырылды.
Іс-шара барысында бас бостандығынан айыру орындарында адам құқықтарының сақталуын қамтамасыз ету, сотталғандарды қайта әлеуметтендіру жүйесін дамыту, сондай-ақ мемлекеттік органдардың, халықаралық ұйымдардың және құқық қорғау қоғамдастығының өзара іс-қимылын күшейтуге қатысты стратегиялық және өзекті мәселелер талқыланды.
Өз сөзінде Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Артур Ластаев, Қазақстанның қылмыстық-атқару жүйесін гуманизациялау бойынша дәйекті жұмысты жалғастырып келе жатқанын атап өтті. Ол адам құқықтарын қорғау түзеу мекемелерінің қабырғасынан тыс жерлерде де толық көлемде қамтамасыз етілуі тиіс екенін, ал гуманистік және реабилитацияға бағытталған пенитенциарлық жүйе қылмыстың қайталануын төмендетудің негізгі факторы екенін атап өтті. Қазақстан бас бостандығынан айыру орындарында отырған адамдардың құқықтарын қорғау тетіктерін жүйелі түрде нығайтып, қоғамдық бақылауды кеңейтуде, сотталғандарға қатысты халықаралық стандарттарды енгізуде, сондай-ақ қылмыстық-атқару жүйесін кезең-кезеңімен реформалау түрме контингенті деңгейін едәуір төмендетуге мүмкіндік берді.
Қазақстандағы БҰҰ Даму бағдарламасының Тұрақты өкілінің орынбасары Сухроб Ходжиматов, елдің жабық мекемелерде адам құқықтарын қамтамасыз ету жөніндегі күш-жігерін, Қазақстанның БҰҰ-ның азаптауларға және өзге де қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе қадір-қасиетті қорлайтын түрдегі қарым-қатынас пен жазалауға қарсы конвенциясына Факультативтік хаттамаға қосылуын және ұлттық алдын алу тетігінің (ҰАТ) құрылуын құптады. Сонымен қатар спикер оның институционалдық әлеуетін одан әрі нығайтудың, мониторингтік сапарлардың тәуелсіздігін қамтамасыз етудің және ұсыныстарды іс жүзінде іске асырудың маңыздылығын атап өтті.
Еуропалық одақтың Қазақстан Республикасындағы Елшісі Алешка Симкич Қазақстанмен бірлесіп жүзеге асырылып жатқан заң үстемдігі мен адам құқықтары саласындағы жобалардың маңыздылығын атап өтіп, ұлттық пенитенциарлық жүйені жаңғыртуда және бас бостандығынан айыру орындарында отырған адамдардың құқықтарына кепілдіктерді нығайтуда халықаралық құқық қорғау тетіктері мен стандарттарының негізгі рөлін ерекше атап өтті.
БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі жоғарғы комиссары басқармасының Орталық Азия жөніндегі өңірлік өкілі Матильда Богнер азаптаудың алдын алуда ҰАТ тетігінің маңызына және пенитенциарлық жүйені реформалауды жалғастыру қажеттігіне назар аударды.
Өз кезегінде, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Ерекше тапсырмалар жөніндегі елшісі Станислав Василенко Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институтының, Үйлестіру кеңесінің, сондай-ақ ҰАТ-тың рөлі артып келе жатқанын атап өтті. Олардың жүйелі мониторингі, ұсынымдары мен сараптамалық жұмысы – адам құқықтарын қорғау жөніндегі ұлттық архитектураның маңызды құрамдас бөлігі. Ол Қазақстанның БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесінің Әмбебап мерзімді шолу (ӘМШ) рәсімі шеңберінде Қазақстан Республикасының Төртінші ұлттық баяндамасын, сондай-ақ БҰҰ Адам құқықтары комитетінің 144-сессиясында Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің орындалуы жөніндегі Үшінші мерзімді баяндамасын табысты қорғағанын еске салды. БҰҰ сарапшылары өлім жазасының күшін жоюды, Омбудсмен институты мен ҰАТ-ты нығайтуды, сондай-ақ гендерлік теңдікті, саяси инклюзияны ілгерілету және сот жүйесінің тәуелсіздігін күшейту жөніндегі қадамдарды жоғары бағалады.
Іс-шара мемлекеттік органдардың, сот және құқық қорғау жүйесінің, азаматтық қоғам институттарының, сондай-ақ адам құқықтарын қорғау және пенитенциарлық жүйені реформалау саласында жұмыс атқаратын халықаралық және өңірлік ұйымдардың өкілдерін біріктірді.