Қазақстан СІМ Ресми өкілі А.Смадияровтың брифингі, Астана, 2025 жылғы 23 маусым

Қазақстан СІМ Ресми өкілі А.Смадияровтың брифингі, Астана, 2025 жылғы 23 маусым

Мазмұны:

  1. ҚХР Төрағасының Қазақстанға жұмыс сапарының және «Орталық Азия – Қытай» екінші саммитінің қорытындылары туралы;
  2. Қазақстанның Қылмыстық істер бойынша өзара құқықтық көмек туралы еуропалық конвенцияға қосылуға шақыруы туралы;
  3. Су ресурстары мен қалдықтарды басқару жөніндегі «Қазақстан – ЕО» диалогтық алаңының отырысы туралы;
  4. Сутегі энергетикасын дамыту бойынша акселерация жүргізу туралы;
  5. Қазақстан Сыртқы істер министрінің Ислам ынтымақтастығы ұйымы Сыртқы істер министрлері кеңесінің 51-ші сессиясына қатысуы туралы;
  6. Грекия Парламенті депутаттарының Қазақстанға сапары туралы;
  7. Қазақстан Сыртқы істер министрінің Моңғолияға ресми сапары туралы;
  8. Қазақстан Сыртқы істер министрінің Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымының Сыртқы істер министрлері кеңесінің отырысына қатысуы туралы;
  9. ЮНКТАД-тың «World Investment Report» баяндамасы туралы.

 

  1. ҚХР Төрағасының Қазақстанға жұмыс сапарының және «Орталық Азия – Қытай» екінші саммитінің қорытындылары туралы

2025 жылғы 16-18 маусым аралығында Қытай Халық Республикасының Төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға жұмыс сапары өтті. Сапар аясында Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев пен ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин арасында екіжақты келіссөздер өтті. Келіссөздер барысында саяси, сауда-экономикалық, мәдени-гуманитарлық салалардағы қазақ-қытай ынтымақтастығын одан әрі дамыту мәселелері, сондай-ақ өзекті халықаралық және өңірлік мәселелер талқыланды.

Келіссөздердің қорытындысы бойынша энергетика, ғарыш, цифрландыру, кедендік ынтымақтастық, ауыл шаруашылығы, электрондық коммерция, туризм, денсаулық сақтау, бұқаралық ақпарат құралдары, ғылым және өңіраралық өзара іс-қимыл салаларында 24 үкіметаралық және ведомствоаралық құжатқа қол қойылды. Іскерлік ынтымақтастықты жандандыруға бағытталған Инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау туралы келісімнің маңызы ерекше. Жабайы табиғатты қорғау мақсатында экологиялық өзара іс-қимыл аясында 1500-ге дейін ақбөкен беру туралы шешім қабылданды.

16 маусымда Инвестицияларды ынталандыру және өзара қорғау туралы келісімге қол қойылды, ол 1992 жылғы шартты өзектендіреді, инвесторларға кепілдік береді және сауда-экономикалық байланыстарды ынталандырады.

17 маусымда Астана қаласында өңір елдері мен Қытай көшбасшыларының, сондай-ақ алғаш рет Бас хатшысының қатысуымен «Орталық Азия – Қытай» форматындағы екінші саммит өтті. Саммит шеңберінде Астана Декларациясына, Мәңгілік тату көршілік туралы шартқа және экономика, сауда, өнеркәсіп, инвестициялар, көлік, мәдениет және гуманитарлық саладағы ынтымақтастықты дамыту жөніндегі 12 құжатқа қол қойылды. Кедейлікпен күрес, білім беру, шөлейттену мәселелері бойынша ынтымақтастық орталықтары және кедергісіз сауда платформалары ашылды.

Екінші индустриялық және инвестициялық ынтымақтастық форумы мен Іскерлік кеңес отырысы барысында жалпы сомасы 24,17 млрд АҚШ долларын құрайтын 58 құжатқа, сондай-ақ 17,39 млрд АҚШ доллары сомасына 21 құжатқа қол қойылды. Бұл құжаттар инвестициялар, технологиялар және инфрақұрылым саласындағы келісімдер мен келісім-шарттарды қамтиды.

 

  1. Қазақстанның Қылмыстық істер бойынша өзара құқықтық көмек туралы еуропалық конвенцияға қосылуға шақыруы туралы

2025 жылғы 18 маусымда Еуропа Кеңесінің Министрлер комитеті Қазақстан Республикасын Қылмыстық істер бойынша өзара құқықтық көмек туралы еуропалық конвенцияға (№30 Конвенция) қосылуға шақыру туралы шешім қабылдады.

Аталған құжат қылмыстық сот ісін жүргізу аясында қатысушы мемлекеттер арасында құқықтық көмек көрсету мәселелерін реттейді. Конвенцияның мақсаты – тиісті процестерді жеңілдету және жеделдету, соның ішінде экстрадициялау, дәлелдемелерді беру, куәгерлер мен сарапшылардан жауап алу.

Еліміздің Конвенцияға қосылуы қатысушы елдермен, соның ішінде Қазақстан Республикасымен екіжақты келісімдері жоқ мемлекеттермен құқықтық көмек туралы сұрау салуларды орындау үшін сенімді құқықтық негіз құрайды. Бұл заңсыз жолмен әкетілген активтерді қайтару мәселесінде өте маңызды.

Сонымен қатар Қазақстан Еуропа Кеңесінің құқықтық ынтымақтастық жөніндегі сараптамалық комитеттеріне қатысу мүмкіндігіне ие болады. Бұл халықаралық іздеуде жүрген қылмыскерлерді қудалауды қоса алғанда, ұлттық мүдделерді қорғаудың тиімділігін арттырады.

20 жылдан астам Қазақстан аталған конвенцияға қосылу үшін қадамдар жасады, алайда Еуропа Кеңесінің жекелеген елдерінің қарсылықтарына байланысты алдыңғы өтінімдер үнемі қабылданбады.

Конвенцияға қосылу Қазақстанның қылмысқа қарсы күресте заң үстемдігі мен халықаралық ынтымақтастық қағидаттарына бейілділігін көрсетеді, «Заң және Тәртіп» тұжырымдамасына толықтай сәйкес келеді және қазақстандық дипломаттар мен прокурорлардың көп жылғы қажырлы еңбегінің нәтижесі. Бұл – әділ, қауіпсіз әрі құқықтық мемлекет құру жолындағы тағы бір маңызды қадам.

Анықтама: Конвенцияға Еуропа Кеңесіне мүше 46 мемлекет, сондай-ақ Израиль, Корея Республикасы, Моңғолия және Чили қатысады.

 

  1. Су ресурстары мен қалдықтарды басқару жөніндегі «Қазақстан – ЕО» диалогтық алаңының отырысы туралы

2025 жылғы 19 маусымда Қазақстан Республикасының Премьер-министрі Олжас Бектеновтың төрағалығымен Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттердің дипломатиялық миссиялары басшыларының қатысуымен «Су ресурстары мен қалдықтарды басқару» тақырыбына арналған «Қазақстан – Еуропалық Одақ» диалогтық алаңының жоғары деңгейдегі 17-ші отырысы өтті.

«Қазақстан – Еуропалық Одақ» алаңы – Қазақстан Республикасы мен Еуропалық Одақ арасындағы саяси және іскерлік қатынастарды нығайтуға бағытталған саясат, экономика және Қазақстан Республикасының заңнамасы салаларындағы мәселелерді талқылауға арналған платформа. Ол Қазақстан Республикасы мен Еуропалық Одақ арасындағы Кеңейтілген серіктестік пен ынтымақтастық туралы келісімді тиімді іске асыру мақсатында құрылған.

Отырыс барысында тараптар су ресурстарына түсетін салмақтың артуы жағдайында су ресурстарын ұтымды және тұрақты басқарудың маңыздылығын атап өтті. Сондай-ақ Қазақстан Республикасы мен Еуропалық Одақ арасындағы серіктестікті нығайту, экологиялық инновацияларды енгізу, инфрақұрылымдық жобаларды бірлесіп іске асыру және «жасыл» күн тәртібін ілгерілету үшін жаңа мүмкіндіктерді қарастыру қажеттілігі айтылды.

Еуропалық тараптан баяндамашылар ретінде Еуропалық Одақтың, Германияның, Финляндияның, Нидерландтың Сыртқы істер министрліктерінің өкілдері, сондай-ақ Aqualia (Испания), Water&Soil (Мажарстан), Xylem (Швеция), MicroStep-MIS (Словакия) компанияларының өкілдері сөз сөйледі.

 

  1. Сутегі энергетикасын дамыту бойынша акселерация жүргізу туралы

2025 жылғы 20 маусымда Астанада Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Инвестициялар комитеті «Kazakh Invest» Ұлттық компаниясы» АҚ-мен бірлесіп, Қазақстан Республикасының сутегі энергетикасы саласындағы инвестициялық жобаларды іске асыруға кедергі келтіретін факторларды анықтау және инвестициялық ахуалды жақсарту бойынша акселерациялық бағдарлама ұйымдастырды.

Іс-шара барысында озық технологияларды енгізу, әлемдік тәжірибелерді бейімдеу және инвесторларды мемлекеттік қолдау шаралары сияқты сутегі энергетикасын дамытудың негізгі мәселелерін талқылаған жұмыс топтары құрылды.

Акселерацияның мақсаты – инвестициялық жобаларды іске асыру жолындағы кедергілерді анықтау және жою, инвестициялық климатты жақсарту және елдегі бизнесті жүргізу жағдайларын оңтайландыру. Бұл бастама инвестициялардың келуін ынталандыруға және Қазақстандағы сутегі энергетикасының перспективалы саласын дамытуға бағытталған.

 

  1. Қазақстан Сыртқы істер министрінің Ислам ынтымақтастығы ұйымы Сыртқы істер министрлері кеңесінің 51-ші сессиясына қатысуы туралы

2025 жылғы 21-22 маусымда Ыстамбұл қаласында (Түркия Республикасы) Ислам ынтымақтастығы ұйымының Сыртқы істер министрлері кеңесінің 51-ші сессиясы өтті. Оның жұмысына Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің орынбасары – Сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеу бастаған Қазақстан Республикасының делегациясы қатысты. Аталған сессия «Өзгермелі әлемдегі Ислам ынтымақтастығы ұйымы» ұранымен өтті.

Кездесуге қатысушылар Ислам әлеміндегі ағымдағы әскери-саяси жағдайға қатысты кең ауқымды мәселелерді, оның ішінде қазіргі дағдарыстар мен қақтығыстарды реттеу шараларын талқылады. Иран-Израиль текетіресті тез арада шешу және Газа секторындағы атысты тоқтату қажеттілігіне ерекше назар аударылды.

Қазақстанның сыртқы саяси ведомствосының басшысы Ұйымның халықаралық аренадағы рөлін нығайтуға бағытталған бірқатар ұсыныстарды ортаға салып, Қазақстанның осы процеске өз үлесін қосуға дайын екенін жеткізді. Сондай-ақ Ұйымды одан әрі реформалау, қатысушы елдер арасындағы ынтымақтастықты нығайту, мұсылман азшылықтарының жағдайы, исламофобиямен күрес мәселелері талқыланды.

Сессия аясында саяси, экономикалық, құқықтық, гуманитарлық және басқа да салалар бойынша бірқатар қарарлар қабылданды. Қазақстандық тараптың бастамалары Сыртқы істер министрлері кеңесінің тиісті құжаттарында көрініс тапты.

Сонымен қатар сессия барысында М.Нұртілеу Түркия, Әзербайжан, Сауд Арабиясы, Пәкістан, Иран, Сирия Сыртқы істер министрлерімен, сондай-ақ БҰҰ Өркениеттер альянсының Жоғары өкілімен екіжақты кездесулер өткізді. Кездесулерде екіжақты және көпжақты форматтағы ынтымақтастықты дамыту мәселелері, сондай-ақ өзара қызығушылық тудыратын басқа да мәселелер қарастырылды.

 

  1. Грекия Парламенті депутаттарының Қазақстанға сапары туралы

2025 жылғы 23-26 маусым аралығында Грекия Республикасы Парламенті депутаттарының делегациясы Қазақстан Республикасына сапармен келеді.

Сапар аясында Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрайымы Әйгүл Құспанмен және «Қазақстан-Грекия» парламентаралық достық тобының мүшелерімен кездесулер жоспарланған.

Сондай-ақ бағдарламада Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары Роман Василенкомен, Туризм және спорт вице-министрімен және Көлік вице-министрімен кездесулер қарастырылған.

Аталған кездесулер барысында саяси, сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық салалардағы екіжақты ынтымақтастықтың өзекті мәселелерін, сондай-ақ парламентаралық диалогты кеңейту перспективаларын талқылау жоспарлануда.

 

  1. Қазақстан Сыртқы істер министрінің Моңғолияға ресми сапары туралы

2025 жылғы 26-27 маусымда Моңғолия Сыртқы істер министрінің шақыруымен Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің орынбасары – Сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеудің Моңғолияға ресми сапары өтеді.

Сапар аясында Министр Мұрат Нұртілеудің Моңғолия Сыртқы істер министрі Батмунхийн Батцэцэгпен келіссөздері, Моңғолия Президенті Ухнаагийн Хурэлсухпен кездесуі жоспарланған.

Алдағы келіссөздер Қазақстан мен Моңғолия арасындағы саяси диалогты нығайтуға, сауда-экономикалық байланыстарды жандандыруға және мәдени-гуманитарлық ынтымақтастықты кеңейтуге септігін тигізеді деп күтілуде.

Ауыл шаруашылығы, көлік және логистика, ғарыш салаларындағы ынтымақтастыққа, сондай-ақ халықаралық ұйымдар аясындағы өзара іс-қимылға баса назар аударылатын болады.

 

  1. Қазақстан Сыртқы істер министрінің Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымының Сыртқы істер министрлері кеңесінің отырысына қатысуы туралы

2025 жылғы 29-30 маусымда Чолпан-Ата қаласында (Қырғыз Республикасы) Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымының Сыртқы істер министрлері кеңесінің (ҰҚШҰ СІМК) кезекті отырысы өтеді.

Қазақстан Республикасының делегациясын Премьер-министрдің орынбасары – Сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеу басқарады.

Отырыс барысында халықаралық және өңірлік ахуалдың өзекті мәселелері, сондай-ақ оның Ұйымға мүше мемлекеттердің қауіпсіздігіне әсері жөнінде пікір алмасу жоспарлануда. ҰҚШҰ-ның Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығымен (ТМД) және Шанхай ынтымақтастық ұйымымен (ШЫҰ) көпжоспарлы ынтымақтастығын дамыту перспективалары қарастырылады.

Ұйым СІМК отырысының қорытындысы бойынша Халықаралық ақпараттық қауіпсіздік, терроризм мен экстремизмге әкелетін радикалдануға қарсы іс-қимыл туралы, сондай-ақ Алматы қаласында орналасқан Орталық Азия мен Ауғанстан үшін орнықты даму саласындағы мақсаттар бойынша БҰҰ Өңірлік орталығы туралы мәлімдемелерді қоса алғанда, бірқатар құжаттар қабылданады деп жоспарлануда.

 

  1. ЮНКТАД-тың «World Investment Report» баяндамасына және «өңірлік көшбасшылықты жоғалту» мәселесіне қатысты.

2025 жылғы 19 маусымда ЮНКТАД-тың жыл сайынғы Дүниежүзілік инвестициялық баяндамасы жарияланды, оның деректері әрбір елдің ұлттық банктері мен статистикалық агенттіктері ұсынған есептердің негізінде құрылады.

Соңғы 25 жылда Қазақстанға 151,3 млрд АҚШ доллары тартылғаны туралы есепте көрсетілген. Бұл Орталық Азиядағы барлық таза инвестицияның шамамен 70% құрайды.

2024 жылы Қазақстандағы ірі жобалардың белсенді инвестициялық кезеңі аяқталғанына орай, минус 2,6 млрд АҚШ доллары таза тікелей шетелдік инвестициялардың теріс мәнінің қалыптасқанын түсіндіреді.

ҚР Ұлттық Банкі ЮНКТАД-қа ақпаратты кері инвестицияларды ескере отырып жолдайды, яғни ол нақты қаржылық ағындарды көрсетеді, онда сіз қайта инвестициялау, дивидендтер төлеу және несиені өтеу сомасын бақылауға болады. Осындай тәсілді барлық дамыған Экономикалық ынтымақтастық даму ұйымының елдері және кейбір дамушы елдер, оның ішінде Қазақстан да қолданады.

Инвесторлар үшін бұл тәсіл елдің әлеуетін табысты инвестициялық бағыт ретінде бағалауға мүмкіндік береді, онда табысты пайда тапқаннан кейін дивидендтер алуға болады.

Мысалы, ЭСКАТО-ның 2024 жылға арналған деректері Қазақстанның жаңа жобаларға (greenfield) тартылған инвестиция көлемі бойынша Солтүстік және Орталық Азия аймағында көшбасшыға айналғанын көрсетеді.

Инвестициялардың жалпы сомасы 15,7 млрд АҚШ долларын құрайды, бұл барлық шетелдік инвестициялардың 63% сәйкес келіп, 2023 жылмен салыстырғанда 88%-ға өскенін көрсетеді.

Анықтама: Елдер арасында есеп берудің екі нысаны бар – Төлем балансы бойынша нұсқаулық 5 және Төлем балансы бойынша нұсқаулық 6. Біріншісі кері инвестицияны есепке алады, екіншісі – кері инвестицияны қоспай есептейді.

ЮНКТАД есебінің 1-қосымшасында «b» белгісі бар кері инвестицияларды қоспайтын статистиканы екінші әдіс бойынша жүргізетін елдердің тізімі берілген. Оларға Тайвань, Вьетнам, Мальдив аралдары, Шри-Ланка, Сауд Арабия Корольдігі, Тәжікстан және Өзбекстан кіреді.