Мемлекет басшысы Қазақстанның цифрлық болашағы туралы көзқарасын білдірді

Астана, 2025 жылғы 8 қыркүйек - Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Жасанды интеллект дәуіріндегі Қазақстан: өзекті мәселелер және оны түбегейлі цифрлық өзгерістер арқылы шешу» атты жыл сайынғы халыққа Жолдауын жариялады. Мемлекет басшысы цифрлық трансформацияға, инвестицияны жаңғыртуға, жаһандық байланысқа және институционалдық жаңаруға бағытталған ауқымды реформалар бағдарламасын ұсынды.

Жолдаудың өзегі – Қазақстанның жасанды интеллект дәуірінде көш бастауға деген жігері. Президент Тоқаев жасанды интеллект пен цифрлық даму саласындағы жаңа министрліктің құрылуын жариялады, оның басшылығы вице-премьер-министр деңгейіндегі жетекшіге жүктеледі. Жаңа орган Қазақстанды «толық цифрлық мемлекетке» айналдыру бағытын ұстанады деп сипатталған үш жылдың ішінде жүзеге асыруды жоспарлап отыр. Президент жасанды интеллект, үлкен деректерді және платформалық экономиканы қамтитын кешенді цифрлық кодексті тез арада қабылдауды тапсырды. Сондай-ақ, үкіметке барлық секторларында жасанды интеллектті толық енгізу үшін қажетті шараларды жүзеге асыруды міндеттеді.

“Жасанды интеллект енді абстрактілі ұғым емес”, - деді Тоқаев. “Бұл қазірдің өзінде адамдардың, әсіресе жастардың дүниетанымы мен мінез-құлқына әсер етуде. Біз бұл шындыққа дайын болуымыз керек. Қазақстанның бұл трансформацияны қабылдаудан басқа жолы жоқ”. Ол сондай-ақ қаржылық инновацияларды атап өтті, стратегиялық крипто-резервті құру үшін Мемлекеттік цифрлық активтер қорының құрылғанын жариялады және финтехті ынталандыру және нарыққа жаңа қатысушыларды тарту үшін жыл соңына дейін жаңа Банк туралы заң қабылдауға шақырды.

Президент цифрлық трансформациямен қатар инвестиция мен экономиканы жаңғыртуға баса назар аударды. Ол Қазақстанның инвестиция тарту жүйесін жаңартуға шақырып, шамадан тыс бюрократия тиімділікке нұқсан келтіргенін атап өтті. “Инвестицияларды тарту – жаңа көзқарастарды қажет ететін басымдық”, - деді. Премьер-Министр бұл процесті қадағалауға тікелей жауапты екенін атап өтті. Тоқаев сондай-ақ Ұлттық қордың рөлін қайта қарастыруға шақыра отырып, жергілікті өзін-өзі басқаруды экономикалық көрсеткіштері үшін жауапкершілікке тарту үшін Өңірлік инвестициялық тартымдылық индексін енгізуді ұсынды. “Қордың ресурстарын нарықтық әлеуеті жоғары перспективалы жобаларды қаржыландыру үшін ұтымды пайдалану керек”, - деді.

Көлік және логистика Қазақстан Еуропа мен Азия арасындағы маңызды көпір рөлін нығайтуды жалғастыруда. Тоқаев “Шығыс-Батыс дәлізі үшін ерекше маңызға ие” жоба деп сипаттаған Достық-Мойынты қос жолды темір жолының жақын арада аяқталатынын хабарлады және басқа да негізгі теміржол желілерінде уақтылы ілгерілеуге уәде берді. Ол қазан айына дейін жеке операторларға кедендік және логистикалық инфрақұрылымға бірдей автоматтандырылған қол жеткізуге мүмкіндік беретін бірыңғай Smart Cargo цифрлық кедендік-логистикалық платформасын іске қосу керек деп мәлімдеді. Әуе транспорты саласында Қазақстанның Еуразия кеңістігінде жетекші хаб болу ниетін қайта растады, мұны шет елдік серіктестермен бірге ұлттық жүк тасымалдаушыны құру және жаңа әуежайларды жаһандық логистикалық тізбектерге біріктіру ұсынысымен бекітті.

Сыртқы саясатқа қатысты Президент Тоқаев тепе-теңдік пен сындарлы өзара іс-қимылдың маңыздылығын атап өтіп, Қазақстанның көпвекторлы көзқарасын қуаттады. Ол жақында өткен жоғары деңгейдегі саммиттердің нәтижелерін, соның ішінде Аляскадағы АҚШ-Ресей диалогын және Әзірбайжан мен Армения арасындағы бейбітшілік күш-жігерін құптап, Қазақстанның Қытаймен, Түркиямен, Орталық Азиямен, Еуропалық Одақпен және Америка Құрама Штаттарымен артып келе жатқан серіктестігін атап өтті. Болашаққа қарап, ол Біріккен Ұлттар Ұйымын, әсіресе оның Қауіпсіздік Кеңесін реформалау қажеттігін атап өтті. “Біріккен Ұлттар Ұйымының әлі де балама жоқ”, - деді , - “бірақ оның негізгі органы - Қауіпсіздік Кеңесі реформалау кешіктірілді”. Ол Нью-Йоркте өтетін БҰҰ Бас Ассамблеясының сессиясында Қазақстанның жаһандық реформаларға қатысты көзқарасын ұсынатынын айтты.

Президент сондай-ақ ұзақ мерзімді саяси салдары болатын ірі институттық реформаны ұсынды. Ол бір палаталы Парламентке көшуді ұсынды, бұл мәселе 2027 жылы өтетін жалпыхалықтық референдум арқылы шешіледі. Тоқаев бұл процесс ашық әрі консультативтік сипатта болуы керектігін: “Осындай тағдыршешті мәселелер бойынша халықпен ашық диалог жүргізу қажет екеніне сенімдімін. Сонда ғана біз Әділ және Қуатты Қазақстан құру жолында ілгері басамыз”.

Президент сонымен қатар кеңірек ұлттық басымдықтарды атап өтті. Оның ішінде Алатау қаласына жаңа инновациялық хаб ретінде ерекше мәртебе беру, жыл соңына дейін жаңа Құрылыс кодексін қабылдау, жер ресурстарының бірыңғай цифрлық картасын жасау, азық-түлік қауіпсіздігі мен су ресурстарын басқару бойынша ұзақ мерзімді стратегияларды жүзеге асыру кіреді. Аралды қалпына келтіруді жалғастыруға, Каспий теңізін сақтау бойынша бірлескен күш-жігерге, суды үнемдейтін озық технологияларды пайдалануды жеделдетуге шақырды. Әлеуметтік саясатта Тоқаев тұрақтылық пен әділеттілікті қамтамасыз ету үшін зейнетақыны нығайту, денсаулық сақтау саласын кеңейту және қаржылық сауаттылықты арттыру шараларымен қатар Қазақстанның кең ауқымды жеңілдіктер жүйесін реформалауға шақырды. Одан әрі жас ұрпақты жасанды интеллект дәуіріне дайындаудағы білімнің рөліне тоқталып, жасанды интеллектіні мектеп бағдарламасына енгізу және ауыл оқушылары үшін цифрлық оқытуды кеңейту бағдарламаларын атап өтті.

Қорытындай келе, Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан жаһандық өзгерістер жолында жүріп жатқан кезде заңдылықтың, тәртіптің және патриотизмнің біріктіруші принциптеріне тоқталды. “Халқымыз ауызбіршілікте, ішкі жағдайымыз тұрақты болса, біз барлық қиындықтарды жеңіп, кез келген сынақты жеңеміз”, – деп түйіндеді.