Қазақстан мен Литва: достық пен серіктестікке 29 жыл
2021 жылдың 15 маусымында Қазақстан Республикасы мен Литва Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастардың орнағанына 29 жыл толады.
Осы жылдар ішінде елдер арасында екіжақты және көпжақты форматтағы сындарлы қарым-қатынастар мен өзара тиімді ынтымақтастықты нығайтуға ықпал ететін жоғары және биік деңгейдегі сенімді диалог жолға қойылған және қолдау табуда.
1995 жылдың шілдесінен бастап Қазақстан Республикасының Литва Республикасындағы Елшілігі жұмыс істейді. Өз кезегінде 1993 жылдың қарашасында Қазақстан Республикасындағы Литва Республикасының Елшілігі ашылды.
ҚР Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев Литваға 1994 жылдың тамыз айында және 2001 жылдың сәуірінде барды. 1993 және 1997 жылдары Қазақстанға Литва Президенті А. Бразаускас келді, 2000 жылы біздің елімізге Президент В. Адамкус келді. ЛР Президенті Д. Грибаускайте Қазақстанға 2010 және 2011 жылдары келді.
Саяси диалогтың жоғары деңгейдегі сабақтастығы Мемлекет басшысы К.-Ж. Тоқаевтың Литваның жаңа сайланған президенті Г. Науседаның атына жолдаған құттықтау хатында және К.-Ж. Тоқаевтың ҚР Президенті лауазымына тағайындалуына байланысты Президент Д. Грибаускайтенің құттықтау хатында расталды.
Біздің мемлекеттерімізді қазіргі заманғы әлемдік құрылымға көзқарастың ортақтығы байланыстырады. Қазақстан мен Литва БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне сайлауында бір-бірін қолдады. Еуропалық Одақтың мүшесі бола отырып, Литва алғашқы елдердің бірі болып, Қазақстан Республикасы мен Еуропалық Одақ арасындағы Кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісімді ратификациялады.
Ресми Вильнюс Қазақстанның әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің Съезін шақыру жөніндегі халықаралық бастамасын, ҚР ДСҰ-ға кіруін және АСЕМ-ге қазақстандық мүшелікті, сондай-ақ "EXPO-2017"халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізуді қолдады.
Парламенттер мен үкіметтер, министрліктер мен ведомстволар деңгейінде тығыз байланыстар қалыптасты. "Қазақстан-Литва" парламенттік достық тобы мүшелері қатарынан халық эмиссарлары табысты ілгерілететін парламентаралық қатынастар белсенді дамуда. Екі елдің сыртқы саяси ведомстволары басшыларының СІМ аралық консультациялар шеңберіндегі кездесулері дәстүрлі болып табылады. Литва сарапшылары Орталық Азия кеденшілері мен шекарашылары - БОМКА дағдыларын арттырудың еуропалық бағдарламасына белсенді қатысады.
Осы жылдар ішінде біздің өзара қарым-қатынастарымыздың, соның ішінде сауда-экономикалық, ғылыми-білім беру және мәдени-гуманитарлық салалардағы серпінді дамуына ықпал ететін қомақты шарттық-құқықтық база орнатылды.
Литва Қазақстанның ЕО елдеріндегі ірі сауда серіктестерінің ондығына және әлемдегі жиырма ірі серіктестерге кіреді. Ал, біздің еліміз Литваның әлемдегі 15 ірі сауда серіктестерінің қатарына кіреді.
Қазақстан мен Литва арасындағы сауда айналымы 2020 жылы 481,5 млн. долларды құрады. Литва статистикасының мәліметтері бойынша екі ел арасындағы тауар айналымы 2020 жылы шамамен 1 млрд. еуроға жетті.
Екі тараптың мүдделерін жылжытудың пәрменді тетігі сауда-экономикалық ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссия, сондай-ақ көлік және туризм жөніндегі жұмыс топтары болып табылады.
Қазақстан Литваның энергетикалық қауіпсіздігін қолдауда салмақты рөл атқарады, өз кезегінде литвалық технологиялар банк және электр энергетикасы салаларында кеңінен қолданылады, Литва сәулетшілері қазақстандық қалалардың қайталанбас стилін жасауда елеулі үлес қосуда.
Білім, ғылым және денсаулық сақтау салаларында тәжірибе алмасу белсенді жүзеге асырылуда. Қазақстан мен Литваның жетекші жоғары оқу орындары арасында тығыз байланыстар мен стратегиялық әріптестік орнатылды. 2018 жылдан бастап 5 литвалық жоғары оқу орны қазақстандықтар үшін бакалавриат және магистратура бағдарламаларына 200 толық және жартылай грант ұсынды. Жалпы, Литва тарапының мәліметінше, соңғы 7 жылда Литвада бір мыңнан астам ҚР азаматы жоғары білім алды.
Медицина саласындағы ынтымақтастықтың ежелгі дәстүрі бар. Литвалық дәрігерлер кардиохирургия және перинаталдық медицина саласында қазақстандық мамандарды дайындауда үлкен рөл атқарды. Осы кезеңде литвалық екі жоғары оқу орны қазақстандық білім беру жүйесіне озық медициналық стандарттарды енгізу бойынша бағдарламаға қатысады.
Қазақстанда бірталай адамды өлімнен құтқарған литвалық кардиохирург Римантас Бенетистің есімі кеңінен танымал.
Спорттағы байланыстар белсенді дамуда. Атап айтсақ, 2017 жылдан бастап Литвада қазақ күресінің еуропалық Федерациясы тіркелген, ал 2019 жылдан бастап Литвада қазақтың интеллектуалды ойыны тоғызқұмалақ бойынша жарыстар өткізіле бастады.
Қазақстан мен Литва арасындағы мәдени байланыстарды нығайтуға Литва қазақтарының "Нұрсәуле" қоғамы мен Қазақстандағы Литва "Lituanica" қоғамдық бірлестігі үлкен үлес қосуда. Қазақстанға "Сібір миссиясы" Литва жастар экспедициясы барады.