Ұлы Абай күні

10 тамызда біз қазақтың ұлы ақыны, ойшылы, композиторы, қоғам қайраткері, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы және оның бірінші классигі – Абай Құнанбайұлының туған күнін атап өтеміз.

Ибрагим Құнанбаев 1845 жылы 10 тамызда Семей қаласында (кейін - Семей) жергілікті ақсүйектерге тиесілі үлкен буйдың отбасында дүниеге келді. Оның атасы олардың отбасында билеуші ​​және судья болған. Абай лақап аты, «мұқият» немесе «ұқыпты» дегенді білдіреді, жас Ибраһим әжесі Зереден алынған.

Бала кезінен Абай Құнанбаев үйде білім алды. Осыдан кейін ол бір уақытта шығыс тілдерін оқытатын медреседе және орыс мектебінде оқыды. Ол кезде ол Шығыс ақындары мен ғалымдарымен ғана емес, сонымен бірге орыс жазушыларының шығармаларымен және Батыс Еуропа әдебиетімен де танысты. Оқуының соңына қарай Абай алғашқы өлеңдерін жазды.

Дәстүр бойынша Абай ру-тайпаның басшысы болуы керек еді, бірақ 28 жасында ол өзін-өзі тәрбиелеумен айналыса бастады. Абай үшін маңызды оқиға Семейде жазасын өтеп жатқан саяси қуғыншылармен байланыс болды. Абай Құнанбаевтың қазақтар арасында орыс және еуропалық мәдениеттің таралуына үлес қосқаны белгілі.

1880 жылдары Абай Құнанбаевтың өлеңдері пайда болады. Ол И.А. өлеңдерін аударумен айналысқан. Крылова, А.С. Пушкин, Иоганн Гете және Джордж Байрон. Сонымен, 1780 жылы Гете өзінің «Саяхатшының түнгі әнін» жазды, оны 60 жылдан кейін Лермонтов аударған. Бұл өлеңді Абай Құнанбаев қазақ тіліне аударған, содан кейін ол «Қараңғы түнде таулар дауылды» халықтық әнге айналды.

Абай Құнанбаев - қазақ поэзиясының жаңашылшысы. Ол қазақ өлең құрамына жаңа өлшемдер мен рифмаларды енгізді. Ол 170-ке жуық өлеңдер мен 56 аудармалар жасаған. Абайдың ең танымал шығармасы «Қара сөздер» болып саналады. Поэмада тәрбие мен ұлттық дүниетаным, мораль және құқық мәселелерін көтеретін 45 қысқаша нақыл сөздер мен философиялық трактаттар бар.

Абай Құнанбаев 1904 жылы 6 шілдеде қайтыс болды. Әрине, ол XIX ғасырдың аяғы - ХХ ғасырдың басындағы қазақтың ұлттық мәдениетіне қатты әсер етті. Мәселен, 1918 жылдың ақпан-қараша аралығында Семейде шыққан қазақ және орыс тілдеріндегі «Абай» әдеби журналы ұлы ақын және философтың құрметіне өз атауын алды.

Абайдың өмір жолы мен оның мұрасын тарихшы-жазушы Мұхтар Әуезов терең зерттеді, ол өзінің негізгі жұмысы - «Абай жолы» романын жазды.