Қ.Тоқаевтың президент болғанына екі жыл: пандемияға қарсы реформалар күн тәртібі
2019 жылы 9 маусымда өткен президенттік сайлаудан кейін Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан президенті болғанына екі жыл толды. Соңғы он екі ай, COVID-19 пандемиясының салдарынан туындаған әлемдік денсаулық дағдарысының көлеңкесінде қалды. Осыған қарамастан, бұл кезеңде Қазақстанда елді өзгерткен және оның демократиялануына ықпал еткен ірі саяси реформалар жүзеге асырылды.
2019 жылы ешкім әлемнің барлық көшбасшылары бүкіл әлемдегі пандемияға және оның экономика мен қоғамға әсер етуіне қарсы күресуге бағытталады деп ешкім болжай алмады. Қазақстан басқа да елдер сияқты 2020 жылы және 2021 жылдың бірінші жартысында үлкен қиындықтарға төтеп беруге мәжбүр болды. Вирустың таралуын тоқтату үшін президент Қ.Тоқаев өткен жылдың наурыз айында Қазақстанда төтенше жағдай, қатаң карантиндік шаралар енгізді. Әрине, вирустың таралуын шектей отырып, бұл бизнес пенэкономикаға кері әсерінтигізді. Осы кезеңд ехалықты қолдау үшін үкіметтің мәліметтері бойынша 4,5 миллионнан астам адам қаржылық жеңілдіктерге ие болды, ал 700 мыңнан астам компаниялар мен кәсіпкерлерге салықтан босату арқылы қолдау көрсетілді. Шамамен 2 миллион адамның несиелерін өтеуі кейінге қалдырылды. Бұл шаралар мұқтаж жандарды, сондай-ақ шағын және орта жеке кәсіпкерлікті қолдауға көмектесті.
COVID-19 пандемиясы тудырған қиындықтарға қарамастан, Қазақстан өз экономикасының құлдырауын 2,6 пайызға дейін ауыздықтай алды. Бұл 2019 жылғы 4 пайыздық өсіммен салыстырғанда айтарлықтай құлдырау болғанымен, басқа елдердегідей қатты құлдырау емес еді. Мысалы, Ұлыбритания экономикасы 2020 жылы шамамен 10 пайызға, АҚШ экономикасы 3,5 пайызға қысқарды, ал дамыған экономикалар арасындағы жалпы экономикалық белсенділік өткенжылы шамамен 7 пайызға төмендеді. Қазақстан үкіметі жүзеге асырған шаралардың арқасында халық 2021 жылы жалпы ішкі өнімнің кем дегенде 3,2 пайызға өсуін күтеді.
Өткен жылы енгізілген бюджеттік реформалар Қазақстан экономикасы үшін берік негіз қалауға ықпал етті. Мысалы, салық салу мен жерді пайдалануды жақсарту бойынша шаралар жүзеге асырылды. Жаңа мемлекеттік компаниялар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерін құруға мораторий жарияланды, микро және шағын кәсіпкерлік субъектілері салық төлеуден босатылды, уәкілетті мемлекеттік органдардың оларды тексеруіне 3 жылға тыйым салынды. Салық міндеттемелерін орындау, соның ішінде цифрландыру арқылы жеңілдетілді. Жеке секторды одан әрі жетілдіру үшін Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі құрылды, ал көлеңкелі экономикаға қарсы күрес үшін 2025 жылға дейін оның деңгейін 15 пайызға дейін төмендету мақсатындаҚаржы мониторингі агенттігі құрылды.
Соңғы он екі айда Президент Тоқаев инвестицияларды тарту мен қолдау жүйесін реформалауды басты міндет етіп қойды. Осыған байланысты инвесторларға аяғына дейін қолдау көрсету үшін жедел топ құрылды. Осы және басқа да экономикалық бастамалар 2020-дағы дүрбелең кезеңінде Қазақстан экономикасын ұстап тұруға көмектесті және дамудың тез өсіміне ықпал етуі керек.
Қазақстанның өз экономикасын сыртқы қауіп-қатерлерге салыстырмалы түрде төзімді етіп ұстап тұруы елдің саяси реформалардың кең тізімін енгізе және жүзеге асыра алғандығын білдіреді - бұл Тоқаевтың президент болған екінші жылының флагманы. Мысалы, жиналыстар туралы жаңа заң митингілерді ұйымдастыруды және оларға қатысуды жеңілдетті. Саясатқа қатысуды кеңейту үшін сайлау партияларының тізімдері бойынша әйелдер мен жастар өкілдеріне арналған 30 пайыздық квота жүзеге асырылды. Жала жабу декриминализацияланды, өлім жазасын алып тастайтын Азаматтық және саяси құқықтар туралы Халықаралық Пактінің Екінші Факультативтік Хаттамасы ратификацияланды. Парламентаризмді дамыту және саяси плюрализмді ынталандыру үшін саяси партияларды құруға қажетті мүшелер саны екі есеге қысқарды, ал жақында саяси партиялардың парламенттің төменгі палатасынан орын алу шегі 7 пайыздан 5 пайызға дейін төмендетілді. Ауыл әкімдерін сайлау да енгізілді. Президент Қ.Тоқаев атап өткендей, бұл реформалар адам құқығын қорғауға, сондай-ақ Қазақстандағы саяси көптік пен бәсекелестікке бағытталған. Әрі қарайғы демократияландыру бағыты 2019 жылғы президенттік сайлаудан кейін басталды және оның қарқыны Қ.Тоқаевтың президенттігінің екінші жылында артты.
Алдағы уақытта Қазақстан үкіметінің басымдығы COVID-19 инфекциясының тағы да өршуіне жол бермеу және экономикалық өсу мен азаматтардың өмір сүру деңгейінің одан әрі көтерілуін қамтамасыз ету болмақ. Бұрынғы жетістікке жету үшін бүкіл елде халықты Ресейде шығарылған «Спутник V» вакцинасын және өткен жылдың мамырында Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы кандидат вакцина ретінде тіркеген қазақстандық «QazVac» вакцинасын ауқымды түрде вакцинациялау басталды. Нарыққа жақында қытайлық компаниялар әзірлеген CoronaVac және Sinopharm компаниясының БАӘ-де шығарған Hayat-Vax қосылды.
COVID-19 инфекциясының біртіндеп төмендеуі және қалыпты жағдайға жақындауы Қазақстанға одан әрі саяси және экономикалық реформаларды жүзеге асыруға баса назар аударуға мүмкіндік береді, бұл жағдай елді оң бетбұрысқа қарай өзгерте береді деп үміттенеміз.
https://astanatimes.com/2021/06/two-years-of-tokayevs-presidency-reforms-agenda-amid-tackling-pandemic/