Бүгін Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс қимыл күні

2009 жылдың 2 желтоқсанында Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 64 сессиясында бірауыздан 64/35 қарар қабылданды, ол 29 тамызды Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күні деп жариялады.

Қарар адамдарды «ядролық қарудың және кез келген басқа ядролық жарылыстардың сынақ жарылыстарының салдары және оларды ядролық қарудан азат әлем құру мақсатына жету құралдарының бірі ретінде тоқтату қажеттілігі туралы» неғұрлым белсенді ағартуға және хабардар етуге шақырады.

1991 жылғы 29 тамызда Семей ядролық полигонының жабылуын атап өту үшін Қазақстан Республикасы авторлар мен бірлескен авторлардың көптігі көпшілігі осы Қарарды қабылдау бастамасын көтерді.

Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күні алғаш рет 2010 жылы өткізілді. Содан бері жыл сайын бұл күн бүкіл әлемде симпозиумдар, конференциялар, көрмелер, конкурстар, жарияланымдар, дәрістер, ақпараттық хабарлар және басқа да іс-шараларды қоса алғанда, келісілген түрлі іс-шараларды өткізумен атап өтіледі.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күнінде Қазақстан халқының қасіретін еске салып, болашақ ұрпақ үшін бейбітшілікті нығайтуға шақырды: «Бүгін Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күні. Бұл атаулы күнді Қазақстанның бастамасымен БҰҰ Бас Ассамблеясы құрды. Біздің халқымыз атом қаруын сынаудың ең ауыр зардаптарының құрбаны болды. Бұл трагедия қайталанбауы керек. Болашақ ұрпақ үшін біз бейбітшілікті нығайтуға, халықаралық ынтымақтастықты дамытуға, ядролық қарусыздану және ядролық сынақтардан бас тартуға күш салуымыз керек. Бейбітшілік пен қауіпсіздік-бүкіл адамзатты біріктіретін ең жоғары құндылықтар».

Қазақстан әлемде алғашқылардың бірі болып КСРО - дан мұраға қалған ядролық қарудан (1410 ядролық оқтұмсық-сол кездегі әлемдегі төртінші ядролық арсенал) өз еркімен бас тартты.

1991 жылы Семей ядролық полигонының жабылуы тарихи қадам, Қазақстанның бейбітшілік пен қауіпсіздік мұраттарына адалдығының символы болды. Дәл осы бастаманың арқасында Қазақстан ядролық қарусыздануды және жаһандық тұрақтылықты нығайтуды белсенді қолдайды.

Бүгінде Қазақстан ядролық қарудан бас тарту идеяларын ілгерілетуде әлемдік көшбасшылардың бірі болып қала береді. Қазақстандық бастамалар халықаралық аренада қолдауға ие, ал БҰҰ шешімі бойынша құрылған Ядролық сынақтарға қарсы халықаралық іс-қимыл күні бейбіт болашақтың маңыздылығын еске салады.

2006 жылғы 8 қыркүйекте ядролық қарудан азат Орталық Азия аймағын құру туралы Семей шартына қол қойылды. Бұл қазақстандық бастамалардағы маңызды қадам. Шарт 2009 жылғы 21 наурызда күшіне енді, бұл Орталық Азияның ядролық қарусыз мәртебесін белгіледі.

Орталық Азия аймағының барлық қатысушылары - Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстан – 2014 жылы бес ядролық мемлекеттен (Ұлыбритания, Қытай, Ресей, АҚШ және Франция) қауіпсіздік кепілдігін алды. Кепілгер мемлекеттер Орталық Азияның ядролық қарусыз мәртебесін құрметтеуге, сондай-ақ өңір елдеріне қатысты ядролық қаруды қолданбауға және оны қолдану қаупіне жүгінбеуге міндеттеме алды.

Қазақстан бейбітшіліктің дәйекті жақтаушысы болып қала отырып, ядролық қарусыздану және жаһандық қауіпсіздік саласындағы бастамаларды ілгерілету жөніндегі жұмысты жалғастырады.

Анықтама: Семей ядролық полигонын Кеңес Одағы Қазақстан аумағында 1946 жылы қарашада құрды. Бұл КСРО-дағы алғашқы және ең ірі ядролық полигон болды. Семей полигонының жабылуы ядролық қару арсеналынан толық бас тарту үдерісін бастады. 40 жыл ішінде Семей ядролық полигонында 456-ға жуық ядролық сынақ, оның ішінде әуе, жер үсті және жерасты сынақтары жүргізілді. 1949-1963 жылдар аралығында Семей полигонында сыналған ядролық зарядтардың жиынтық қуаты Хиросимаға тасталған атом бомбасының қуатынан 2500 есе асып түсті.

Семей ядролық сынақ полигонында 40 жыл бойы жүргізілген ядролық қаруды сынау адамдардың денсаулығы мен қоршаған табиғи ортаға орны толмас зиян келтірді. Сарапшылардың бағалауы бойынша, шамамен 1,3 миллион тұрғын радиациялық сәулеленуге ұшыраған.