Қазақстан Республикасы азаматтары үшін

25 декабря 2023

Қазақстан Республикасы азаматтары үшін

25 декабря 2023

Қазақстан Республикасы азаматтары үшін

24 декабря 2023

Иесінің жеке басын куәландыратын және Қазақстан Республикасына бір реттік келу құқығын растайтын құжат.

Аталған құжатты Қазақстан Республикасының консулдық мекемелер:  

• Қазақстан Республикасының азаматтарына – олар Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде болған уақытта Қазақстан Республикасы азаматының паспортын, Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігін, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында және келісімдерінде көзделген жағдайларда, Қазақстан Республикасының қызметтік немесе дипломатиялық паспортын жоғалтқан не олардың қолданылу мерзімі өткен жағдайда;
• Қазақстан Республикасының кәмелетке толмаған азаматтарына – олар Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде туған жағдайда;
• Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдарға – олар Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде болған уақытта азаматтығы жоқ адамның куәлігін жоғалтқан жағдайда;
• Босқындарға – олар Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде болған уақытта жол жүру құжатын жоғалтқан жағдайда;
• Қазақстан Республикасының азаматтарына және Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын, Қазақстан Республикасына келу үшін құжаттары жарамсыз не Қазақстан Республикасына келуге арналған құжаттарын жоғалтқан азаматтығы жоқ адамдарға – олар Қазақстан Республикасына шығарып жіберілген, Қазақстан Республикасына ұстап берілген не Қазақстан Республикасы ратификациялаған реадмиссия туралы халықаралық шартқа сәйкес Қазақстан Республикасына берілген жағдайларда береді.

Қайтып оралуға арналған куәлік 3 айға дейін қолдану мерзіміне ресімделеді!

Назар аударамыз!!! Қайтып оралуға арналған куәлік Қазақстан Республикасына келген соң, кунтізбелік 10 күнге дейінгі мерзімде тұрақты тұрғылықты жері бойынша Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарына тапсырылады және жоғалған жеке басты куәландыратын құжаттарды қалпына келтіру материалдарына қосылады.

Қазақстан Республикасы азаматтары үшін

21 декабря 2023

Мемлекеттік қызмет Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі ҚР Консулдық мекемелері арқылы ҚР азаматтарына:

• Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұрақты тұратындарға;
• шет мемлекеттердің аумағында орналасқан оқу орындарында білім алатындарға;
• шет мемлекеттерде еңбек шарты бойынша жұмыс істейтіндерге;
• Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде туған жағдайда кәмелетке толмағандарға;
• көрсетілген адамдармен бірге тұратын отбасы мүшелеріне;
• Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұратын шетелдіктің отбасы мүшелері болып табылатындарға;
• шетелдегі дипломатиялық қызмет персоналымен бірге тұратын дипломатиялық қызмет персоналының туыстарына;
• жасының егде тартуына байланысты өзіне-өзі күтім жасауға қабілетсіз адамдарға (қарттар) және организм функциялары бұзылып, тұрмыс-тіршілігін шектейтіндей тұрақты денсаулығы нашарлаған адамдарға, сондай-ақ өзіне-өзі қызмет көрсете алмайтын жақын туыстарын күтуді жүзеге асыратын адамдарға;
• шет мемлекеттің аумағында ұсталғандарға немесе күзетпен ұсталғандарға, қамауға алынғандарға, сондай-ақ қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде жазасын өтеушілерге көрсетеді.

Назар аударамыз!!! Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігін ресімдеу Консулдық мекеменің құзыретіне жатпайды.

Қазақстан Республикасы азаматтары үшін

19 декабря 2023

     Бұл қызмет Қазақстан Республикасынан тыс жерге уақытша жұмыстармен шыққан және онда тұрақты тұру үшін қалуға тілек білдірген Қазақстан Республикасы азаматтарына ұсынылады.

     Осы қызметті ұсынуға құжаттарды тапсырар алдында сілтемелер бойынша ҚР-да берешектің жоқ (бар) екендігі туралы мәліметтерді алдын ала тексеруді ұсынамыз:

• Есебі мемлекеттік кірістер органдарында жүргізілетін берешегiнiң жоқ (бар) екендiгi туралы мәлімет.
• Борышкерлердің бірыңғай тізілімі.

Қазақстан Республикасы азаматтары үшін

13 декабря 2023

Қазақстан Республикасының азаматтарын шетелде консулдық есепке қоюдың мақсаты:

• Қазақстан Республикасы азаматтарының құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау;
• Қазақстан Республикасы азаматтарының болу елінің заңнамасымен Қазақстан Республикасы мен қабылдаушы болу мемлекет қатысушылар болып табылатын халықаралық шарттармен, сондай-ақ халықаралық әдет-ғұрыптармен берілген барлық құқықтарды пайдалануына жан-жақты көмек көрсету.

Консулдық есептің түрлері:

• тұрақты консулдық есеп – шетелге тұрақты тұруға кеткен және ішкі істер органдарынан тұрақты тұруға кетуге рұқсат алған тұлғалар үшін;
• уақытша консулдық есеп– уақытша болу мақсатында кеткен адамдарға арналған (оқу, іссапар, емделу,  туристік сапар және т.б.).

19 июля 2023

10 февраля 2023

Тіл

Адам өміріндегі ең маңызды қажеттіліктердің бірі, негізгі қарым-қатынас құралдарының бірі – тіл.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі - қазақ тілі. Мемлекеттік тіл – мемлекеттің бүкіл аумағында қоғамдық қатынастардың барлық саласында әрекет ететін мемлекеттік басқару, заң шығару, сот ісін жүргізу және іс жүргізу тілі. Біздің еліміз көпұлтты мемлекет, сондықтан Қазақстандағы тіл саясаты әрқашан елдегі әртүрлі тілдердің және оларда сөйлейтіндердің алуан түрлілігін және бейбіт қатар өмір сүруін сақтауға бағытталған.

Еліміздегі әрбір тіл – ұлттық қазына. Мектептерде оқу қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жүргізіледі. Бұл оқушылардың коммуникативті дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Бұдан басқа, үш тілде оқыту студенттерді әртүрлі халықтардың мәдениеті мен салт-дәстүрімен таныстыруға ықпал етеді. 

Қазақстан Республикасының әрбір азаматының қарым-қатынас, білім алу, оқыту және шығармашылық тілін еркін таңдауға құқығы бар. Мемлекет Қазақстан халқының тілдерін оқып-үйрену мен дамыту үшін жағдай жасауға қамқорлық жасайды. Қазақстан Республикасында азаматтардың құқықтарына тіл негізінде қол сұғуға жол берілмейді.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Дәстүрлер

Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасы заманауи Конституциясы мен заманауи құқық нормалары қалыптасқан дамыған және өркендеген мемлекет. Қазақ халқы заңмен қатар салт-дәстүрін құрметтеп, сақтайды. Қазақтың салт-дәстүрі заманның тұманынан, көшпелі тайпалардың әдет-ғұрпынан бастау алады.

Қазақтың қазір ұлттық мінезге айналған басты дәстүрлерінің бірі – қонақжайлылық. Қонақжайлылық, қазақ қоғамында басты міндет – қонақты ашық, құшақ жая қарсы алу. Қонақ – үйдегі ең маңызды және ең қалаулы адам. Оны ең дәмді тағаммен тамақтандыру және оны қауіпсіз және жайлы сезіну үшін бәрін жасау әдетке айналған.

Қонақасы – қонақты күтумен байланысты қонақжайлылық дәстүрі.

Бата беру - бұл бата қонақ жүрер алдында, әсіресе, ұзақ сапарға жиналар алдында бата болып табылады. Оны жасы үлкен адамдар айтады. Әдетте бұл дәстүр әдемі поэтикалық формада айтылады.

Бел көтерер – ең үлкен қонақтарға арналған дастархан, үлкендерге деген қамқорлық пен құрметті білдіреді.

Қонаққәде – үй иесінің қонаққа ән айтуды немесе музыкалық аспапта ойнауды сұрайтын дәстүрі.

Ерулік – жаңа қоныстанушылар құрметіне ұйымдастырылатын мереке, жаңадан келген көршілерге материалдық көмек көрсетіліп, тұрғындармен танысып, жергілікті өмірге бейімделуге ықпал етеді.

Көрімдік – жас келінді немесе жаңа туған нәрестені алғаш көрген қонақтың сыйы.

Сүйінші – үйге жақсы хабар әкелген адамға алғыс ретінде иелерінен бағалы сыйлық алатын әдет-ғұрып.

Шашу - қонақтарға тәттілер мен ақшаны шашу дәстүрі, ал балалар тәттілерді жинауға қуанышты. Қазақ халқы ежелден Шашу кезінде терілген тәттілер отбасына ырыс пен береке әкеледі деп есептеген. Ол үйлену тойларында, құдалықта және басқа да осыған ұқсас іс-шараларда өткізіледі.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Қазақ халқы өз салт-дәстүріне өте мұқият және қазіргі заманда оны шебер ұстанады. Бір отбасында жас балалар компьютерді оңай пайдаланып, меңгеріп, ағылшын тілін меңгерсе, әжелер әлі күнге дейін ұлттық киімдер мен әшекей бұйымдарды киіп жүр, сондықтан қазіргі өмір салтына қарамастан, цифрландырудың кең таралуына қарамастан, мұндай отбасыларда үлкен өзара түсіністік пен махаббат орнайды. Дәстүр бойынша баланы сәби кезінен үлкендермен, өмірде дана адамдармен араласқанда ұстамдылыққа, әдептілікке баулиды.

Қазақ халқындағы айтулы оқиғалардың бірі – үйлену тойы сияқты мерекенің өткізілуі. Өміріңізде бір рет болса да қазақтың тамаша салт-дәстүрлерімен танысуға болатын қазақ тойы сияқты айтулы да айтулы оқиғаға жету керек екеніне сенімді болыңыз.

Үйлену тойының қарсаңында міндетті түрде сәйкестік болуы керек («құдалық», «құда түсу»). Келіншектер (күйеу жақтан туысқандар) қалыңдық жағынан туыстарының үйіне келеді. Бұл қалыңдық үйіндегі екі жақтың ресми кездесуі болып саналады және үйлену тойының келесі кезеңдері талқыланатын міндетті шара болып табылады. Келіннің туыстары келген қонақтарға дастархан жайып, мерекелік дастархан жайып жатыр. Ал қалыңдықтың әкесі күйеу жігіттің туыстарынан аманат түрі болып табылатын сыйлықтар алады. Құдалық біткеннен кейін күйеу жағы қазақтың той дәстүрі бойынша «қалың мал » төлеуі тиіс. Сонан соң келінге сырға тағылады («сырға салу»), бұл тараптардың соңғы келісімін білдіреді. Бұл рәсімді күйеу жігіттің анасы жасайды. Сондай-ақ қалыңдықтың барлық туыстарына қымбат маталар немесе алтын жиынтығы түрінде түрлі сыйлықтар беріледі, бұл үйлену тойы «киіт» деп аталады.

Сонан соң қыз Күйеу жігіттің үйіне жіберіледі, бұл рәсімі ресми үйлену алдындағы және деп аталатын мерекелеу, түрінде орын алады «қыз ұзату», болып табылады, яғни қалыңдықты шығарып салады. Салтанаттың өзінде күйеу жағының қонақтары азшылықты құрайды. Рәсімде «Қыз ұзату» келіншегі бейбіт өмірдің символы болып табылатын ұзын ақ кілемнен («Ақ жол») өтуі тиіс. Әрі қарай, қалыңдықты келін түсірушілермен бірге күйеу жігіттің үйіне жібереді, қалыңдықтың қанжығасы сол уақытта келеді. Қалыңдықпен кездесудің салтанатты рәсімі «келін түсіру» деп аталады. Келін түсiрудiң негiзгi элементi – «беташар» дәстүрлi нұсқау мен тілек әнiн орындау. Бұл қалыңдықты көпшілікке таныстырудың негізгі дәстүрі. Келіндер екі жағынан ұстаған қалыңдықтың бетін ақ матамен жауып алады.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Заманауи қазақ тойы еуропалық жаңа ағымдар пайда болғанымен, негізінен ұлттық салт-дәстүр мен әдет-ғұрыпты сақтайды. Егер бұрын үйлену тойлары 3 күнге (кейде одан да көп) созылса, енді мұның бәрін бір күнде орналастыруға болады. Той көйлегі ретінде қыздар кәдімгі ақ көйлектерді таңдайды. Сондай-ақ, жалпы қабылданған дәстүрлер кортеждер, ескерткіштер фонындағы фотосессиялар және т.б. түрінде сәнге енді.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Балаларға байланысты мерекелерге ерекше көңіл бөлінеді. Расында да, әрбір қазақ отбасы үшін балалар – ең үлкен қуаныш, сондықтан да олардың дүниеге келуіне, өсіп-жетілуіне, өсуіне байланысты көптеген ырым-тыйымдар мен дәстүрлер бар.

Шілдехана – баланың дүниеге келгеніне арналған мереке. Есім қою, ат қою, азан шақыру – сәбиге ат қойғанда ат қою ырымы. Рәсім ең құрметті қарияларға тапсырылады, олар басқа нәрселермен қатар нәрестеге бата береді.

Баланың қырық жылдығы ерекше аталып өтіледі, бұл күнгі рәсім қырқыннан шығару деп аталады. Рәсім кезінде нәрестені суға шомылдырады, түбіне күміс теңгелер мен күміс әшекейлер қойылады. Сондай-ақ осы күні балаға бірінші шаш пен тырнақ кесіледі.

Балаларға қатысты келесі салт – «тұсау кесу» – қазақтың салт-дәстүрі бойынша бала алғаш қадам басқан күні оның бұғауы кесіледі. Бұл болашақта нәресте әдемі жүріп, тез жүгіруі үшін, сондай-ақ байлауды кескен адамның ең жақсы қасиеттерін бойына сіңіруі үшін жасалды, сондықтан тек құрметті адамдар мен үлкендер, көп балалы әйелдер және т.б. Ол пышақпен баланың аяғын шұбыртатын арнайы арқандарды кесуге мәжбүр болды (бұғанды кесу).

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Қазақстандық сәулет өнерінің 7 кереметі

Қазақстанның тұмса табиғаты – саяхатшылардың елімізге деген толассыз қызығушылығының басты себебі. Әйтсе де, осы ретте сәулет мұрамыздың алар орны ерекше, маңызы орасан зор.

Киіз үй

Сәулет – ұлттық мәдениет жайлы сөзсіз сөйлеп, тілсіз баяндап бере алатын асыл қазына. Ал көшпенділер мәдениеті турасында ғасырдан ғасырға сыр шертіп келетін бірегей құрылыс – киіз үй. Көшпенділер панасы өз бастауын біздің заманымызға дейінгі ХІІ ғасырдан алады. Шеңбер күмбезді қазақ киіз үйінің соңғы сипаты ХІХ ғасырдың басында толық қалыптасқан. Жылыстап жылдар өтсе де, қазақ тұрмысы танымастай өзгерсе де, киіз үй қазақстандық шаруа өмірінің таптырмас бөлігі, бұлжымас қажеттілігі болып қалыптасқан. Неге десеңіз, киіз үй - дала жағдайыдағы ең қолжетімді, оңай тасымалданып, жылдам құрылып-жиылатын, ызғарлы жел мен нөсерлі жауыннан қорғай алатын жалғыз баспана. Бар артықшылығына лайықтап, «Көшпенділер сәулетінің жауһары» деп аталған киіз үйдің құпиясы да осы көпқызметтілігінде болар.

Хан Шатыр

Қазақстан астанасы – Астана қаласының сән-салтанаты жылдан жылға артып, аса жылдам қарқынмен дамуда. Елорда келбеті «Бәйтерек», «Солтүстік шұғыла» және сырт көрінісі оттыққа ұқсайтын «Transport Tower» ғимаратымен шектелмек емес. Бүгінде ұшқыр қиялдың жемісі болған бірқатар дәулетті құрылыстар әсем астананың тартымдылығын еселеп тұр. Соның бірі – Хан Шатыр.

«Шатыр атаулының Ханы» әлемдегі ең биік шатыр ретінде Гиннес рекордтар кітабына енгізілген. Оған қоса Хан Шатыр - Орталық Азиядағы ең ірі сауда және ойын-сауық орталықтарының бірі, әрі «Forbes» журналы пікірінше әлемдегі үздік экоғимараттардың ондығына кіреді.

Биіктігі 150 метрге жететін шатыр инновациялық материалдардан жасалған. Соның нәтижесінде ғимаратқа тән жайлы микроклимат қалыптасып, «мәңгілік жаз» орныққан.

Хан Шатыр – жас астананың көп қырлы келбетінде айқын бедерленген заманауи сәулет өнерінің озық үлгісі.

Қожа Ахмет Ясауи мен Арыстан баб кесенелері

Қадір-қасиеті еленіп, ел арасында «Екінші Мекке» атанған Түркістан қаласы тарихи сәулет ескерткіштерімен танымал. Айтулы ескерткіштердің ең көрнектісі – Қожа Ахмет Ясауи кесенесі. Десек те, Әзірет Сұлтан жайлы сөз болғанда, оның ұлы ұстазы Арыстан баб жайлы айтпай кете алмаймыз.

Бұл кесенелердің салыну тарихы да аса тағылымды. Алтын Орданы бағындырған Әмір Темір, ендігіде дін ғұламасын ұлықтап, зәулім кесене тұрғызуға ниеттенеді. Ясы шаһарының қақ ортасында бұрын соңды болмаған құрылыс басталады. Құрылыстың ауыр жүгін бар қала халқы жұмыла көтергенімен, адам баласының ақылына сыймайтын себептермен тұрғызылған қабырғалар қирай береді. Сонда Әзірет Сұлтан Әмір Темірдің түсіне кіріп, бірінші кезекте өз ұстазына кесене салдыруын аян етеді.

Ендігіде Арыстан баб дүниеден өткенінде, ХІІ ғасырда оның жолын жалғастырушы шәкірттерімен салынған екі бөлмелі кішігірім мазардың орнында салтанатты кесене бой көтереді. Біздің күнге дейін Әмір Темір салдырған кесене талай қирап, қайта қалпына келтірілген. 1971 жылы қала тұрғындары қаражат жинап, Арыстан баб кесенесін күйдірілген кірпіштен қайта тұрғызған. Ақсақ Темір дәуірінен оюлы бағаналар ғана қалып, көздің қарашығындай сақталып келеді.

Әзірет Сұлтан кесенесінің биіктігі 37,5 метрге тең. Құрылыс 1405 жылы аяқталған. Кесене қазақ халқының бай тарихын танып, ғасырлар тұңғиығына бойлауға мүмкіндік береді.

Киелі Түркістанға келген туристер арасында да ұлы ұстазға деген құрмет дәстүрі қалыптасқан. Қасиетті мекенге саяхат Арыстан Баб кесенесіне барып, тағзым етуден басталады.

«Қазақстан» қонақ үйі

ХХ ғасырдың екінші жартысындағы Алматы қаласы – қазақстандық сәулеттің тәжірибе алаңы іспеттес еді. Нәтижесінде кеңестік модернизм сипатындағы көптеген құрылыстар пайда болды. Оның айқын көрінісі – 32 жыл бойы оңтүстік астананың ең биік ғимараты болып келген, биіктігі 102 метрге жететін 25 қабатты «Қазақстан» қонақ үйі.

Сейсмикалық қауіпті аймақ саналатын Алматы аумағында 12 қабаттан биік ғимарат салуға рұқсат берілмеген. Дегенмен, құрылыстағы озық әдістер мен технологияларды қолданудың арқасында «Қазақстан» әлі күнге дейін Алматы қаласындағы жер сілкінісіне төтеп беру әлеуеті өте жоғары ғимарат болып табылады.

Төбесіне алтын тәж орнатылған ғимарат арайлы Алматының ең танымал белгісі, қаланың бетке ұстар рәмізі болып қала бермек!

Әулие-Вознесенский шіркеуі

Алматы қаласында ежелгі құрылыс технологиясымен, тек қана ағаштан, бірде бір шеге қағылмай салынған, төрткүл дүниеге аты шыққан діни сәулет ескерткіші орналасқан. Православиялық шіркеудің Алматы төрінде бой көтерген ордасы әлемдегі ағаштан жасалған ең биік ғимараттардың «сегіздігіне» кіреді. Шіркеудің сырт көрінісінің көркемдігі ғимараттың ішкі әсемдігімен ерекше үйлесім тапқан. Храм суреттермен, жапсырылып мәнерленген әшекейлермен безендірілген.

Шіркеу 1907 жылы ашылды. Ал 3 жыл өткеннен кейін қала қоршағанның бәрін жермен жексен еткен қуатты жер сілкісіне тап болады. Құрылыстағы бірегей технологиялардың пайдалануы шіркеу ғимаратын бұл нәубеттен де аман сақтап қалған.

Қазірде шіркеуде жүздеген христиандықтар үшін құлшылық ету жөн-жоралғылары өткізіліп, діни қызмет көрсетіледі. Әулие-Вознесенский шіркеуінің өзі Қазақстан ғана емес, бүкіләлемдік тарихи мұра ретінде мойындалды.

«Көк төбе» телемұнарасы

Кезекті алматылық сәулет кереметі – «Көк төбе». Нақты техникалық қызмет атқару мақсатында бой көтерген мұнара, көрнекті дизайны мен биіктігінің арқасында күтпеген жерден Алматының аса танымал рәміздерінің қатарына қосылды.

Телемұнараның құрылысына өз заманының бар инновациялары жұмылдырылды.

Сазды жерге орнатылған 372 метрлік мұнараның тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін салмағы 45 мың тоннаны құрайтын бетонды негіз құйылды. Жалпы құрылыс салмағы 50 мың тонна екендігін ескерсек, шынымен таңқаларлық жайт екенін аңғарамыз!

Маятниктік тербелістерді бәсеңдеткіш жүйе қолданылатындықтан, телемұнара күшті желдерге оңай төтеп беріп, 10 баллдық жер сілкінісін еңсере алатын тұрақтылыққа ие.

«Көк төбе» еліміздегі ең биік құрылыстар қатарында екінші орынға жайғасқан.

Бекет ата мешіті

Бекет ата жерасты мешіті Ақтау қаласының маңындағы Оғланды шатқалында орналасқан. Құрылыстың басты ерекшелігі – мешіттің жартас ішінде қашалып салынуы. Бұл қарапайым үңгір емес, толыққанды бірнеше бөлмеден тұратын мінәжат орны.

Мешіт қабырғалары араб және парсы жазбаларымен безендірілген.

Тақуалық өмір кешкен Бекет ата Қазақ жерінде осы тәріздес 4 сәулет ескерткішін салған. Жыл сайын бұл қасиетті жерге мыңдаған адам келіп, құлшылық жасап, ғибадат етеді.

Ас үй

Қазақстанның ұлттық тағамдары тек өз елінде ғана танымал емес, бесбармақ (ет, ас), бауырсақ, қазы, қуырдақ, ірімшік сияқты қазақтың әйгілі тағамдарын қаланың көптеген дәмханалары мен мейрамханаларында дәмдеуге болады. Еттің, қышқыл сүт өнімдерінің, ұн өнімдерінің көптігі қазақ асханасының ерекшелігі болып табылады. Қазақстандық асхананың гастрономиялық ләззаттарын елемеуге болмайды.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Ұлттық тағамдарды дайындаудағы көптеген рецепттер ұрпақтан-ұрпаққа беріледі, ал тағамның өзін ұсыну - нағыз ырым. Әлемнің ешбір жерінде мұндай алуан түрлі ұлттық тағамдар мен ең алуан түрлі дәмдік талғамдарды таба алмайтындығы сөзсіз. Себебі, Қазақстан аумағында 135-тен астам ұлт өкілдері тұрады. Басты «ерекшелік» әрқашан Ұлы Дала көшпенділерінің дәстүрлеріне негізделген қазақ тағамдары болады. Көшпелілердің дәмді, пайдалы, ақылды тағамы ел қонақтары мен туристер арасында үлкен сұранысқа ие болуда. Шығу тарихымен еліміздің белгілі аймақтарымен байланысты әртүрлі ерекше тағамдардың мұндай көптігі Қазақстандағы туризмнің жаңа форматы – гастрономиялық дамуының маңызды алғышарты болып табылады. Саяхаттану тәжірибесі бар көптеген шетелдік туристер бұл жерге жергілікті табиғаттың ғажайыптарын тамашалау үшін ғана емес, көшпелілердің таңғажайып тағамдарынан дәм тату, олардың тұрмыс-тіршілігін, мәдениеті мен ежелгі салт-дәстүрлерін сезіну үшін жиі келеді.

Ұлттық спорт түрлері

Ұлттық спорт түрлері – еліміздің бренді. Қазақ халқы ежелден барлық мерекелерде жарыс ұйымдастырған. Елімізде ұлттық спорт түрлері тез танымал болып, қызығушылық оятуда. Бұл байқаулар барысында көрермен халқымыздың әдет-ғұрып, салт-дәстүрімен де таныса алады.

Қазақтың ұлттық спорт түрлері:

1. Аударыспақ – ең мықты шабандоздар қатысатын ат күресі, өйткені ат күресі ерекше төзімділікті, күшті, ептілікті және ер- тоқымды тамаша ұстай білуді талап етеді. Күрестің мәні мынада: екі ат үстіндегі шабандоз олардың қайсысы қарсыласын аттан түсіре алады деп жарысады.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

2.Бәйге – ат спортының (ат жарысы) бірі, ол да ең көне әрі танымал болып табылады. Спорттық ойынның бұл түрінің өзіндік ерекшеліктері бар – ол тек жазық жазық пен ипподромдарда ғана емес, сонымен қатар спортшы мен оның атына жоғары талаптар қойылатын таулы, тегіс емес жерлерде де ойнауға болады. Күштілер мен жүйріктер жарыста жеңе бермейді, бұл жерде жаттығудың сауатты ұйымдастырылуы мен ойыншының дайындығын ескеріп, жарыс кезіндегі жағдайларды дұрыс бағалап, ат күшін орынды пайдалану қажет. Бұл ұлттық спорт түрінің бірі – ойын төзімділікке, тапқырлыққа, батылдыққа үйретеді. Қазіргі уақытта Қазақстанда бұл спорт түрін кеңінен таратуға барлық мүмкіндіктер бар, біздің республикада сау мінетін әдемі жылқыларды өсіретін арнайы жылқы зауыттары бар.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

3. Асық ату – асық (қой сүйегі) ойыны – қазақтың ертеден келе жатқан ұлттық ойындарының бірі. Көптеген балалар ойындары асық ойынымен байланысты, бұл қазақтардың мал шаруашылығына негізделген көшпелі бейнесімен түсіндіріледі. Сондықтан қазақтың ұлттық ойындарының көпшілігі табиғи (табиғи) заттармен ойнауға негізделген. Сондықтан асық ойыны көне ұлттық ойындардың бірі болып саналады. Жастайынан асық ойыны балалардың жүйке жүйесін шыңдап, ұқыптылық, есептей білу, төзімділік сияқты қасиеттерді тәрбиелеуге көмектеседі.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

4. Жамбы ату - қазақ халқының ептілік пен мергендік қасиеттерін сынап, ержүрек аттының мақтаныш сезімін оятатын ежелгі ойындарының бірі – «жамбы ату» сайысы. Ержүрек бабалардың ұлан-ғайыр жерді сақтап қалуының басты себебі – желмен жарысатын аттар, сенімді қару болған садақ. Ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан бұл екі игілік еліміздің тәуелсіздік алған бүгінгі күндеріне жетті. Жамбы ату жарысы ұзындығы 300 метрлік тегіс алаңда өтеді. Мәреде 100 метр қашықтықта биіктігі 3-4 метр сырықтың үстіне айғырдың тұяғындай үлкен жамбалар қойылады. Шабандоз атқа мініп, жамбаны көздейді. Егер шабандоз жүйрік атты тежеп көздесе, ұпай берілмейді. Жүгіру кезінде, сол жақтағы жамбаның жанынан өтіп, көздейтін қатысушылар садақтан атады. Ойлаған мақсатқа сәтті немесе сәтсіз қол жеткізсе де, тоқтаусыз, мәре сызығына секіруді жалғастырады. Егер нысана сырықтан құласа, жебе тиді деп есептеледі және шабандозға ұпай беріледі. Жамба атудың басқа да түрлері бар: айкабак, мылтықпен атудың әртүрлі түрлері немесе бірнеше нысанаға ату.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

5. Көкпар – ұлттық спорттың тамыры дәстүрлі қасқыр аулаудан бастау алады. Ойынның мәні қарапайым, екі команда (әрқайсысында 4 көкпаршы) ешкінің етін игеріп, оны қарсыласының қазанына барынша көп рет лақтыруы керек. Көкпарды бірнеше спорт түрлерінің – күрес, регби және атқа мінудің өзара әрекеті деп атауға болады. Әрине, көкпар экстремалды спорт түрі, бірақ заманауи құрал-жабдықтар қатысушылардың денсаулығын сақтауға көмектеседі. Бұл ретте малдың ұшасын тиісті салмақтағы муляжбен ауыстыру мәселесі жиі туындайды. Ойында футбол немесе хоккей элементтері бар болса да, олар физикалық белсенділік тұрғысынан жеңіліске ұшырайтыны анық.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

6. Қазақша күрес сияқты спорт түрі – көне заманнан бастау алған қазақ күресі бүгінде үлкен танымалдылыққа ие болды. Қазақша күрес қазақ халқының тарихымен қатар дамып келеді. Кез келген мерекелік іс-шаралар бұл спортсыз өтпейді. Қазақ күресінде спортшы еркін қозғалады, күш-қуатын, өз тәсілдерін толық пайдаланады, бүйірінен домалап, арқасына тастап, табан тірей алады, аяқты айқастырып ұрысады, дене салмағымен басады, аяғын ілмектей алады, қолынан ұстай алады. белбеу және оның басына тастаңыз. Күрек жерге тиіп, біржақты жеңіліспен аяқталады. Бұл күрестің негізгі шарттары – күрделі әдістермен және күшпен қарсыласты даусыз құлату. Қазіргі уақытта Қазақстанда ұлттық күрестен республикалық және халықаралық маңызы бар жарыстар өтуде, бұл спорттың осы түріне халықаралық маңызының артып келе жатқанын көрсетеді. Бұл да жастардың спортқа деген қызығушылығын арттырып, насихаттау мақсатында жасалып отыр.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

7.Жекпе-жек өнері – әдетте жеке жекпе-жектерді қамтитын бәсекеге қабілетті, сонымен қатар контактілі спорт түрі. Көпт еген жекпе-жектерде қатысушы жеңеді, қарсыласынан көп ұпай жинайды немесе оны жарамсыз етеді. Спорттық жекпе-жек жекпе-жек өнерімен ұзақ уақытқа созылған. Жеке жекпе-жекке қатысушылар жекпе-жекте жеңімпазды анықтау үшін тек дене күшін немесе кез келген спорттық құрал-жабдықты немесе қолмен ұсталатын қырлы қаруды пайдалана отырып, бір-біріне физикалық қарсы тұрады. Жекпе-жек өнерінің каратэ, дзюдо, бокс, ережесіз күрес сияқты түрлері бар.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

8. Жыртқыш құстармен аң аулау. Қазақ халқы үшін бүркіт – киелі құс. Ол өзінің күші мен ұлылығы үшін бағаланды, оның қанаттары еркіндікті бейнелейді. Демек, еліміздің туындағы алтын қыран бейнесі азаттықтың, тәуелсіздіктің, тектіліктің, қайсарлықтың ұлылығын паш етеді. Тарихи деректерге сүйенсек, бүркіттің қолға үйретіліп, аңшылыққа пайдаланылғанына 3 мың жыл өткен, өйткені дәл осы құс киік, түлкі, елік сияқты ірі жануарларды жеңе алатын. Жыртқыш құстармен аң аулаудың бірнеше түрі бар, олардың ең көп таралғаны бүркітпен. Жарыс үшін жабайы аңдар, соның ішінде қасқыр жіберілетін жазық алаң (алаң) таңдалады. Кімнің құсы құсты бірінші ұстаса, сол жеңімпаз атанады.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

9.Тоғызұмалақ – қазақтың халық ойыны, тақтада 18 ойын және екі жинақтаушы ойық бар. Ойын түріктер киелі санайтын 9 санына негізделген (тоғыз ойнайтын ойық, әр ойықта бастапқыда тоғыз шар бар). Ойын математикалық ойлауын дамытып, төзімділікке тәрбиелейді. Кеш төрт-бес сағатқа созылуы мүмкін. Ойын барысында қарсыластар барлық төрт негізгі математикалық әрекетті қолдануы керек. Ойын тек жылдамдықты санауға ғана емес, тактикаға да құрылған.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Әдебиет

Қазақ әдебиеті – бірнеше мыңжылдық тарих. Қазақ әдебиетінің бастапқы қайнар көздері біздің дәуірімізге дейінгі 11-3 ғасырларда жасалған «Алып Ер Тоңға», «Шу батыр» дастандары болып табылады. Оларда суреттелген оқиғалар қазақ халқының көне тарихымен тығыз байланысты екенін ғылыми зерттеулер дәлелдеген. Көне түркі әдебиетінің қайнар көздеріне Орхон-Енисей жазбалары, Жүсіп Баласағұни мен Махмұд Қашқари шығармалары, «Кодекс Куманикус» трактаты жатады.

Ертеде Қазақстан көшпелілері мифтік қаһармандардың ерліктері, құдайлар мен құбыжықтар туралы түрлі аңыздарды поэтикалық түрде айтып келген. Уақыт өте бұл әңгімелер «Қорқыт-ата», «Оғыз-наме» атты төл дастандарға айналды.

15 ғасырда «толғау» сияқты жанр қалыптасты - бұл қандай да бір себеппен қандай да бір даналық немесе тәрбиені қамтитын толғаудың поэтикалық түрі. Толғауды «жырау» атанған автор, әнші орындады. Сонымен бірге, тәрбиелік, тәрбиелік, тәрбиелік қызметтерді атқара отырып, жырау елдің саяси өмірінде салмақты болды және қоғамға ықпал ете алды. Кейін «айтыс» өткізу дәстүрі пайда болды. «Айтыс» – екі «ақынның» (әншілердің) дін, қоғам, саяси тәртіп, тағы басқа өткір мәселелерді қозғайтын жыр-поэтикалық айтысы.

19 ғасырда орыс және еуропалық жазушылардың ықпалында болған жазба әдебиеттің дамуы басталды. 19 ғасырдың аяғында Ыбырай Алтынсарин, Шоқан Уәлиханов, әсіресе, қазақ әдебиетінің классигі саналатын Абай Құнанбаев сияқты авторлардың есімдері Қазақстанда кеңінен танымал болды. Абай (Ибрагим) Құнанбаев (1845-1904) шығармашылығы қазақ реалистік әдебиетінде жаңа кезең ашады. Абайдың ұлы сөз шебері ретіндегі құдіреті «Сегіз поэма» өлеңдерінде ерекше көрінеді. Шығармашылығының негізгі желісі – жақсылыққа, білімге, мәдениетке, адал еңбекке, әділдікке, халқына, туған жеріне деген сүйіспеншілікке үндеу. Орыс поэзиясының жетік білушісі Абай Пушкин, Лермонтов, Крыловтың 50-ге жуық шығармасын аударған. 2020 жылы Қазақстанда Ұлы ақынның туғанына 175 жыл толады.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

20 ғасырда дәстүрлі социалистік тақырыптар танымал болды. Ұлы Отан соғысы жылдарында ақындар майдандағы жауынгерлер мен батырлар туралы патриоттық өлеңдер мен поэмалар жазды. 20 ғасырдың екінші жартысында жазушылар ірі романдар жасай бастады, драматургияны дамытады, тіпті ғылыми фантастика тақырыптарын меңгерді. Осылайша, 20 ғасырдағы қазақ әдебиеті әлемдік үрдістерге қосылып, осы бағытты күні бүгінге дейін сақтап келеді.

Музыка

Қазақтың дәстүрлі мәдениетінде ежелден музыка ерекше орын алып, оның негізгі тасымалдаушылары – қобыз, домбыра, сыбызғы, дауылпаз, сазсырнай, шертер, жетіген, керей, асатаяқ, қоғырау, т.б.

Қобыз – ерекше пішінді ішекті ысқышпен ойналатын аспап. Ол екі бөлімі бар жарты шар тәрізді резонатор ойылған ағаштың бір бөлігінен жасалған. Қобыз ішектері жылқының қылынан жасалады. Негізінен қобыз күйлері (музыкалық пьесалар) таңғажайып дыбыстық қасиетімен ерекшеленеді: олар қасқырдың ұлығанына, аққулардың сайрағанына, аттардың жүгірісіне, тіпті атылған жебенің дыбысына еліктейді.

Домбыра қазақтардың ең сүйікті және кең тараған музыкалық аспабы болып қала береді. Көшпелі өмірде домбыра жасау қиынға соқпады және оның шығу тарихы ғасырларға созылады. Бұл аспап қазақ отбасыларында әлі де кездеседі, ата-аналар балаларын домбыра сабағына ықыласпен жібереді.

Ертеде дәстүрлі музыкада құрай өсімдіктерінің қуыс сабағынан жасалған сыбызғы аспабы кең тараған. Материалдың қарапайым түрі мен қолжетімділігі оның қазақ музыканттары арасында танымал болуына ықпал етті. Сыбызғы тембр бояуы жағынан үрей, толқу, флейтаның биік дыбыстарына ұқсайтын дірілдеген бірдеңе шығарады.

Асатаяқ – қазақтың көне және көне түркі халықтарының соқпалы музыкалық аспабы. Пішін ою-өрнектермен және металл сақиналармен, ілмешектермен безендірілген жалпақ басы бар таяқшаға немесе таяқшаға ұқсайды. Асатаяқтың ашық, қатты үні бар еді. Аспаптың дыбысын күшейту үшін асатаяқтың басына қадалатын қоңырау – қоңыраулар қолданылған. Қоңырау аспапты тербеткенде дыбысты металл сыңғырмен толықтырған.

Сазсырнай — саз балшықтан жасалған үрлемелі аспап. Қазақстан аумағында ежелгі Отырар қалашығын қазу кезінде табылған. «Мөлдір, жеңіл» тембрі бар. Ертеде сазсырнай балалар мен жасөспірімдер арасында кең тараған аспап болған.

Жетіген – қазақ және түркілердің көне ішекті шертпелі музыкалық аспабы. Классикалық жетіген жеті ішекті, қазіргі қалпына келтірілгені он бес ішекті.

Шаңқобыз – құрақ құрамды халық аспабы. Өздігінен дыбыс шығаратын құрақ музыкалық аспаптарды айтады. Ойнаған кезде шаңқобызды тіске немесе ерінге басады, ауыз қуысы резонатор қызметін атқарады. Ауыз артикуляциясын және тыныс алуды өзгерту аспаптың тембрін өзгертуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, дыбыстағы жаңа реңктер диафрагманың орналасуының өзгеруімен, көптеген жұтқыншақ, көмей, тіл, ерін және дыбыс шығарудың басқа әдістерімен жасалады. Әдетте металл немесе ағаштан жасалған.

Дабыл (Дауылпаз) – қазақтың ұлттық ұрмалы аспабы, екі жағы былғарымен жабылған сабы бар, алыстан қарағанда сапты табаға ұқсайды. Өте қатты дыбысы бар бұл құрал бұрын шабуыл сигналы сияқты әскери сигнал ретінде қызмет еткен.

Қазақтардың музыкалық мәдениетінде халық әндері ерекше орын алады. Барлық халық орындаушылары – ақындар, жыршылар, домбырашылар ерекше ассоциативті инстинкті, дүниені нәзік қабылдауы және қайталанбас есте сақтау қабілетіне ие болды, соның арқасында қазақтың музыка тарихында дәстүрлі өнердің көптеген түрлері сақталған.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Қазақтар ықылым заманнан бері қолына домбыра ұстап, көрермен алдында өнер көрсететін немесе айтысқа түскен ақындарды – домбыра күйші күйшінің сүйемелдеуімен жыр-поэтикалық «талас-тартыс» айтатын дәстүрге айналған.

19 ғасырда қазақ музыкасының әлем мәдениетіне енуі жүзеге асады: қазақтың музыкалық дәстүрлері орыс және еуропалық музыкатанушылар тарапынан зерттеле бастайды, сонымен қатар қазақ музыканттары әлем музыкасымен танысады. Мәдениеттердің өзара баюы жүріп жатыр, Қазақстанның музыка тарихында жаңа есімдер пайда болды - Абай Құнанбаев, Құрманғазы Сағырбайұлы, Ықылас Дүкенұлы және т.б. Бүгінгі таңда қазақ халық музыкасы Қазақстан мәдениетінің мұрасы болып саналады, композиторлар мен музыканттар халықтық мотивтерге толы жаңа туындылар жасайды, музыкалық шығармашылық тарихы да сақталған. Қазақ музыкасының тарихымен жақынырақ танысудың бір жолы – Алматыдағы музыкалық аспаптар мұражайына бару.

Мерекелер

Қазақстан Республикасының мемлекеттік және ұлттық мерекелері:

• 1, 2 қаңтар –Жаңа жыл Мемлекеттік мерекесі
• 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күні Мемлекеттік мерекесі
• 21-23 наурыз –Наурыз мейрамы Мемлекеттік мерекесі
• 1 мамыр – Қазақстан халқының бірлігі күні Мемлекеттік мерекесі
• 7 мамыр – Отан қорғаушылар күні Мемлекеттік мерекесі
• 9 мамыр – Жеңіс күні Мемлекеттік мерекесі
• 6 шілде – Астана күні Мемлекеттік мерекесі
• 30 тамыз – Конституция күні Мемлекеттік мерекесі
• 25 қазан - Республика күні Ұлттық мерекесі
• 16 желтоқсан –Тәуелсіздік күні Мемлекеттік мерекесі

Қазақ халқының негізгі дәстүрлі мерекелерінің бірі – Наурыз мейрамы. Наурыз мейрамы Қазақстанда ресми түрде үш күн қатарынан – 21, 22 және 23 наурызда тойланады. Наурыз мейрамы ежелгі шығыс күнтізбесі бойынша Жаңа жыл деп аталады. Бұл күні Қазақстанның қалалары мен ауылдарының көшелеріне талғампаз киіз үйлер тігіліп, кез келген адам мерекелік дастарханнан дәм тата алады. Барлық жерде бұқаралық ойындар өтеді. Қазіргі Наурыз көне дәстүрлер сабақтастығын сақтап қалды – ұлттық мәдениеттің жаңғыруы жағдайында ол «уақыттар байланысының», Қазақстанның тарихы мен қазіргі заманның маңызды буыны болып табылады. Бұл мерекенің негізгі салттық тағамы – наурыз-көже, ол 7 ингредиенттен (су, ет, тұз, май, ұн, жарма (күріш, жүгері немесе бидай) және сүт) тұруы керек. 2009 жылдың 30 қыркүйегінде Наурыз мейрамы ЮНЕСКО-ның Адамзаттың материалдық емес мәдени мұрасының репрезентативті тізіміне енгізілді, сол уақыттан бастап 21 наурыз Халықаралық Наурыз күні болып жарияланды.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Ұлттық киімдер

Қазақтың ұлттық киімі – қазақ мәдениетінің маңызды және ажырамас атрибуты. Қазақ киімдері тігілген негізгі материалдар мақта, жүн және киіз болды. Көшпелілер ретінде де қазақтар теріден, былғарыдан және үлбірден киім тіккен, өйткені олар даланың қатал жағдайларына өте қолайлы.

Етік аяқ киім қызметін атқарды: жазда жұқа былғарыдан тігілген жеңіл етік киді, ал қыста суықтан қорғайтын дөрекі былғарыдан жасалған биік етік киді. Әйелдер үлгілері жасыл немесе қызыл түстермен ерекшеленді, олар жібекпен кестеленді және шағын өрнекті тақталармен безендірілді.

Ер киімі

Қазақтың ерлер киімі көйлек пен шалбар, үстіне шапан (шапан), басына бас киім (қыста – тымақ, жазда – қалпақ) киетін. Сонымен бірге шапан ер-азаматтың мәртебесін көрсететін ер киімнің маңызды элементтерінің бірі саналған. Шапандардың қалыңдығы мен түсі әртүрлі болуы мүмкін.

Әйелдер киімі

Әйелдердің дәстүрлі костюміне кең көйлек, үстіне камзол немесе шапан киетін. Негізінен әйелдер киімі чинттен, жібектен, барқыттан тігілген. Жұқа киіз де қолданылған. Суық мезгілде әйелдер түлкі немесе қозы терісін киген.

Қазақтың киімдерін әшекейлеуде, сондай-ақ моншақтармен, киізбен, күміс тақталармен, әртүрлі жолақтармен безендіруде кесте өте белсенді қолданылды.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

Бас киім

Сәукеле – қазақтың дәстүрлі киімінде ерекше орын алатын ерекше, ерекше бас киім. Сүкелені қазақ келіндері киетін, ол қалыңдықтың ең қымбат әрі әдемі элементі болған.Сукеле конус тәрізді, інжу, маржан, көгілдір, асыл тастар және ұсақ тиындармен безендірілген. Биіктігі жетпіс сантиметрдей болған сәукеленің басында бір шоғыр үкі қауырсындары болды. Сүкеле арнайы жақтау бүйір кулондарымен толықтырылды, олар ұзын және белге және төменге дейін жетеді.

Үйлену тойынан кейін үйленген әйелдің киімін алтын өрнектермен кестеленген касаба қалпақ толықтырды. Әйел тұңғышын босана салысымен ақ кимешек кие бастады.

Ер адамдарда «қалпақ» деп аталатын киіз қалпақ, сондай-ақ «тақия» атты фуражка кию дәстүрі болған. Суық мезгілде ерлер мен әйелдер бөрік терісінен бас киім немесе тымақ қой терісінен бас киім киеді.

"Сурет ашық ақпарат көздерінен алынды"

10 февраля 2023

10 февраля 2023

Жалпы мәліметтер

• Ресми атауы: Қазақстан Республикасы  
• Қазақстан Республикасының астанасы:  Астана қаласы
• Президент: Тоқаев Қасым-Жомарт Кемелұлы 
• Өңір: Азия (Орталық Азия) 
• Аумағы: 2,724,900 км² 
• Халық саны: 19 миллион адамнан астам
• Тәуелсіздік алған күні: 1991 жылғы 16 желтоқсан (КСРО-дан)  
• Әкімшілік бөлінуі: унитарлық мемлекет, әкімшілік жағынан 20 аумақтық бірліктен тұрады: 17 облыс және 3 республикалық маңызы бар қала  
• Мемлекеттік басқару: Президенттік республика  
• Мемлекет басшысы: Президент, 7 жыл мерзімге сайланады  
• Жоғарғы заң шығарушы орган: екі палаталы Парламент (Сенат және Мәжіліс)   
• Жоғары атқарушы орган: Қазақстан Республикасының Үкіметі   
• Валюта: қазақстандық теңге (KZT)  
• ISO коды: KAZ  
• Интернет домені: KZ 

Қазақстан Республикасы президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет болып табылады. Конституцияға сәйкес, ел, демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, жоғары құндылықтар адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары болып табылады.

Қазақстан тәуелсіздігін 1991 жылы 16 желтоқсанда алды. Астанасы - Астана қаласы. Мемлекеттік тіл - қазақ тілі, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі мәртебесіне ие. 

ҚР Мемлекетті рәміздер

Қазақстан Республикасында Мемлекеттік ту, Мемлекеттік елтаңба және Мемлекеттік гимн мемлекеттік рәміздер болып табылады.

ҚР Мемлекеттік рәміздер туралы.

Билік түрлері

Қазақстан Республикасының Президенті - мемлекет басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын белгілейтін, елдің ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін оның жоғары лауазымды тұлғасы. Президент - халық пен мемлекеттік биліктің бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының символы мен кепілі.

Үкімет атқарушы билікті жүзеге асырады, атқарушы органдар жүйесін басқарады және олардың қызметін басқарады.

Заң шығару функцияларын тұрақты жұмыс істейтін екі Палатадан - Сенат пен Мәжілістен тұратын Парламент орындайды. Сенатты әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және астанадан екі адамнан тұратын депутаттар құрайды. Сенаттың 15 депутатын қоғамның ұлттық, мәдени және басқа да маңызды мүдделерінің ұсынылуын қамтамасыз ету қажеттілігін ескере отырып, Президент тағайындайды.

Мәжіліс жүз жеті депутаттан тұрады, олардың тоғызын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды. Сенат депутаттарының өкілеттік мерзімі - алты жыл, Мәжіліс депутаттарының - бес жыл. Қазіргі уақытта Мәжілісте үш партияның өкілдері бар - «Аманат», «Ақ жол» және Қазақстанның коммунистік халық партиясы.

Әкімшілік-аумақтық құрылым

Елдің әкімшілік-аумақтық құрылымына 17 облыс және республикалық маңызы бар 3 қала кіреді. 

2 млн 724,9 мың шаршы километр аумақты алып жатыр, ел әлемдегі көлемі бойынша тоғызыншы орында тұр. Солтүстікте және батыста республиканың Ресеймен ортақ шекарасы бар – 7 591 км (әлемдегі ең ұзын үздіксіз құрлық шекарасы), шығыста Қытаймен – 1 783 км, оңтүстікте Қырғызстанмен – 1 242 км, Өзбекстанмен – 2 351 км және Түркіменстан - 426 км. Құрлық шекараларының жалпы ұзындығы – 13 200 км.

Қазақстан - Дүниежүзілік мұхитқа тікелей шыға алмайтын әлемдегі ең үлкен мемлекет. Ел аумағының көп бөлігін шөлдер құрайды - 44% және жартылай шөлдер - 14%. Дала Қазақстан аумағының 26%-ын, ормандар - 5,5%-ын алып жатыр. Елімізде 8,5 мың өзен бар. Каспий теңізінің солтүстік -шығыс бөлігі республиканың құрамына кіреді. Арал теңізі Қазақстан мен Өзбекстан арасында бөлінген. Қазақстанда 48 мың үлкен және кіші көл бар. Олардың ең ірілері - Балқаш, Зайсан және Алакөл. Мұхиттардан алыс орналасуы елдің күрт континенталды климатына әбден әсер етуде. 

Экономика

Елдің минералды-шикізат базасы 5 мыңнан астам кен орнынан тұрады, олардың жобалық құны ондаған триллион доллармен бағаланады. Республика мырыш, вольфрам мен бариттің барланған қоры бойынша әлемде бірінші, күміс, қорғасын мен хромит бойынша екінші, мыс пен флюорит бойынша үшінші, молибден бойынша төртінші, алтын бойынша алтыншы орында.

Сонымен қатар, Қазақстанның батыс облыстарында шоғырланған мұнай-газдың едәуір ресурстары бар (дәлелденген мұнай қоры бойынша әлемде -                       9-шы орында). Бұған қоса, республика көмір қоры бойынша 8-ші орында, уран қоры бойынша - 2-ші орында.

Қазақстан астық экспорттаушы әлемдік он жетекшінің бірі және ұн экспорты бойынша көшбасшылардың бірі болып табылады. Солтүстіктегі егістік жердің 70%-ын астық және техникалық дақылдар – бидай, арпа, тары алып жатыр. Республиканың оңтүстігінде күріш, мақта және темекі өсіріледі. Қазақстан сонымен қатар бақшаларымен, жүзім алқаптарымен және бақша дақылдарымен танымал. Ауыл  аруашылығының жетекші бағыттарының бірі - мал шаруашылығы. 

Негізгі экспорттық тауарлар - тау-кен, отын-энергетика, металлургия және химия өнеркәсібі, сондай-ақ астық индустриясының өнімдері. Республиканың негізгі сауда серіктестері - Ресей, Қытай, Еуропа мен ТМД мемлекеттері.

Елдегі экономиканы әртараптандыру үшін индустрия-инновациялық даму бағдарламасы ойдағыдай іске асырылуда, оған сәйкес ескі кәсіпорындар жаңартылып, жаңа кәсіпорындар ашылуда. 

Қазақстан «Жаңа Жібек жолы» ауқымды жобасын іске асыруда, ол елдің континенттің негізгі байланыстырушы буыны ретіндегі тарихи рөлін жаңғыртып, оны аймақтағы ірі іскерлік және транзиттік хабқа – Еуропа мен Еуропа арасындағы өзіндік көпірге айналдыруы тиіс.  

2014 жылы Мемлекет басшысы Қазақстан өңірлерін магистральдық маршруттармен байланыстыруға, логистикалық, әлеуметтік және өндірістік инфрақұрылымды жаңартуға арналған «Нұрлы жол» ауқымды инфрақұрылымдық құрылыс бағдарламасын жариялады.

Қазақстан «Ұлт жоспары - 100 нақты қадамды» іске асыруға кірісті, онда Бес халықтық реформаны жүзеге асыру мақсатында түбегейлі қайта құрулар көзделген: кәсіби мемлекеттік аппаратты қалыптастыру, заңдылықты қамтамасыз ету, индустрияландыру және экономикалық өсу, бірегейлік пен бірлік және есеп беретін мемлекетті қалыптастыру.  

Елді ауқымды әлеуметтік жаңғырту жүзеге асырылуда - жаңа мектептер, кәсіптік колледждер мен университеттер салынуда, заманауи медициналық клиникалар мен ауруханалар ашылуда, халықты әлеуметтік қолдау жүйесі жетілдірілуде. 

Қазіргі уақытта республикада 130 этностың өкілдері тұрады, ұлтаралық қатынастарды үйлестіру бойынша консультативтік -кеңесші орган - Қазақстан халқы Ассамблеясы табысты жұмыс істеуде. Астана қаласында әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съездері тұрақты түрде өтеді. 

Саясат

Республика Орталық Азиядағы көшбасшы ретінде аймақтың тұрақтылығын нығайтуға елеулі үлес қосады. Ел әлемдік аренада да үлкен жетістіктерге жетті. Бұған Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалығы және осы беделді халықаралық ұйымның Саммитінің 2010 жылдың желтоқсанында Астанада өтуі дәлел. Елдің маңызды бастамасы ЕҚЫҰ -ның азиялық аналогы - АӨСШК жобасының іске қосылуы мен дамуы болды. Қазақстанның ислам әлемінің жетекші ұйымы - ИЫҰ төрағасы ретінде шығармашылық қызметі оң пікірлер алды. Бұл ел жаһандық антиядролық қозғалыстың мойындалған көшбасшысы болып табылады.

Қазақстан Еуразиялық экономикалық одақтың мүшесі.

Экономиканың барлық салаларының тұрақты өсуі, халықаралық мойындау, саяси тұрақтылық қазақстандық қоғамның өркендеуінің негізіне айналды. Қазақстан - өзінің мәдени дәстүрлерін сақтайтын және заманауи динамикалық әлемде өзінің зор шығармашылық әлеуетін табысты іске асыратын болашаққа қарайтын ел.

Білім

Қазақстандық білім беру жүйесі кейін адамдарға мамандықты игеруге мүмкіндік беретін білім алуға көмектеседі. Қазақстан Республикасында білім беру жалпы және кәсіби болып бөлінеді. Мектептік (орта) білім сыныптарға бөлінеді: бастауыш (1-4 сыныптар), негізгі және жоғары. Бастауыш кәсіптік білім (9 сыныптан кейін) мамандандырылған лицейлерде, ал орта кәсіптік білімді - мектепте немесе колледжде алуға болады.     

Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі бірнеше кезеңнен тұрады:

• мектепке дейінгі;
• орта;
• жоғары;
• кәсіби

Жоғары оқу орнына түсу үшін болашақ студенттер ҰБТ тестінен (ұлттық бірыңғай тестілеу) өтуі керек. Ұлттық бірыңғай тестілеуде жинаған ұпайлар қазақстандық жоғары оқу орындарына түсудің негізгі көрсеткіші болып табылады. Өтініш берушіге таңдаған жоғары оқу орнына ақылы түрде түсуге мүмкіндік беріледі (өз есебінен), немесе олар мемлекеттік білім гранты арқылы ақысыз білім алуға құқылы. Бакалавр дәрежесін алу үшін 4 жыл білім алу қажет. Сонымен қатар үміткерлер үшін магистратураға түсуге мүмкіндік бар, бұл бакалавр дәрежесі барлар үшін жоғары оқу орнынан кейінгі білім. Магистр дәрежесін алу үшін 1-2 жыл оқу керек. Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелде оқу үшін «Болашақ» стипендиясын алуға мүмкіндігі бар. Шетелдіктердің Қазақстан Республикасының азаматтарымен бірдей құқықтар бойынша білім алуға мүмкіндігі бар. Білім беру жүйесін бейінді министрліктер - Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту Министрлігі және Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі бақылайды.

Көлік

Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы өзінің көлік жүйесін жетілдіру бойынша белсенді түрде дамып келеді, себебі көлік Қазақстандағы экономика мен саясаттың маңызды секторы болып табылады. Бұл, ең алдымен, қолайлы географиялық орналасуға, Қазақстанның кең аумағына, халықтың тығыздығының төмендігіне, елді мекендердің бір - бірінен алыс орналасуына, жаһандану динамикасы мен интеграциялық процестерге байланысты. Қазақстан жер көлемі бойынша әлемде тоғызыншы орын алады, және мұндай жағдайда көлік аймақтар арасындағы үлкен қашықтықты жеңудің бірден -бір тәсілі болады, бұл жүк тасымалдауға да, адамдардың қозғалысына да қатысты. Жаңа теміржол желілері пайда болып, магистральдар қайта жөнделуде. Ел Каспийден басқа теңіздер мен мұхиттарға шыға алмайды, нәтижесінде барлық тасымалдың негізгі бөлігі құрлықтық көліктерге тиесілі. Елде көліктің барлық түрі ұсынылады: автомобиль, темір жол, су және әуе көлігі.   

Географиялық ерекшеліктеріне байланысты темір жол мен автомобиль көлігі елде белсенді түрде көлік түрлерінде қолданылады. Қарапайым жолаушылар үшін көліктің бұл түрі ыңғайлы ғана емес, сонымен қатар бюджеттік саяхат нұсқасы болып табылады. Республиканың темір жол желісін негізі төрт жол құрайды: Түрксіб, Трансқазақстандық (Петропавл - Қарағанды ​​- Шу), Орынбор - Ташкент және Кунград - Бейнеу - Мақат - Астрахань, сонымен қатар үш ендік магистраль: Транссібір, Орта Сібір және Оңтүстік Сібір (тармақтары бар). Қазақстандағы темір жолдардың ұзындығы 14 мың км-ден асады. 

Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 96 мың км. Бүгінде Қазақстанның барлық облыстық қалалары барлық облыс орталықтарымен және ауылдармен автомобиль жолдарымен байланыс орнатқан. Инвестициялық саясат халықаралық және жергілікті маңызы бар бар автомобиль жолдарын жаңғыртуға және салуға бағытталған. Қазақстан «Жаңа Жібек жолы» ауқымды жобасын іске асыруда, ол елдің Еуропа мен Азия арасындағы өзіндік көпір ретіндегі рөлін жандандыруы тиіс. 

Автомобиль және қалалық электр көлігі - көліктің бұл түріне автобуспен, трамваймен, троллейбуспен, басқа да жолаушылар көлігімен, атап айтқанда, метромен (Алматыда), жүк автомобиль көлігімен, сондай-ақ таксимен тасымалдау кіреді. Көліктің осы санатындағы қызметтер Қазақстанның кез келген қаласында көрсетіледі. Бүгінде әр түрлі такси қызметтерін қолдану, азық -түлік, тамақ өнімін жеткізу Қазақстанда өте дамыған. Олардың әрқайсысында мобильді қосымшалар бар.

Әуе көлігі. Әуе көлігі Қазақстанның көлік жүйесінде маңызды рөл атқарады, бұл Қазақстанның географиялық ауқымдылығына байланысты. Қазақстанда 22 ірі әуежай бар, оның 14-і халықаралық тасымалдарға қызмет көрсетеді. Еуропа мен Азия арасындағы жүк және жолаушылар әуе тасымалының транзиті өнеркәсіп үшін үлкен маңызға ие. Қазақстандағы ең авиакомпания – «Эйр Астана».

Авиабилетті кассалар, турагенттіктер және қазіргі уақытта онлайн қызметтер арқылы сатып алу елде кеңінен қолдануда, олар билеттерді өз беттерімен броньдау және сатып алу мүмкіндігін ұсынады. Бұл қызметтер әр түрлі бағыттағы авиабилеттердің көптеген нұсқаларын ұсынады, Сізге тек өзіңізге ыңғайлысын таңдау қажет.

Қазақстанның су көлігі Каспий теңізінде дамыған, Каспий жағалауында екі үлкен теңіз порты бар - Ақтау мен Баутино. Жолаушылар кемелері мұнда Ресейден, Әзірбайжаннан және Ираннан келеді. Қазақстанның кеме қатынасы үшін ашық су жолдарының ұзындығы 3982 км. Қазақстандағы  Ертіс, Сырдария, Орал мен Қиғаш, Іле мен Есіл сияқты өзендер арқылы кеме тасымалы жүзеге асырылады.  

Кедендік шектеулер

Қазақстан Еуразиялық экономикалық одаққа (ЕАЭО) мүше. Бұл біздің елдің аумағында Кедендік одақтың басқа елдеріндегідей, шекарадан әр түрлі тауарларды тасымалдаудың бірдей ережелері қолданылатынын білдіреді. 2019 жылы Еуразиялық экономикалық комиссия ЕАЭО-дағы өзіне пайдалануға алған жеке тұлғаларға алкоголь мен темекіні алып шығуға қойылған шектеуді алып тастады. 

Қазіргі уақытта жеке тұлғалар ЕАЭО кедендік аумағына мыналарды кіргізе  алады:

• сигареттер немесе темекі, ересек адамға 200 сигарет немесе 50 сигара, 250 грамм темекі. Бұл шектеулерден асатын нәрсе заңсыз болып табылады;
• ересектер Қазақстан аумағына үш литрден аспайтын алкогольді бажсыз алып жүре алады. 

Егер кіргізілген тауардың бағасы мен салмағы белгіленген шекті мәндерден асып кетсе, онда меншік иесі тауар құнының 30%-і мөлшерінде баж салығын төлеуге мәжбүр болады. 

2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдерінің аумағына құрлық пен теңіз көлігімен жеке пайдалануға арналған тауарларды бажсыз әкелу шегі 500 еуроға дейін төмендеді және мұндай тауарлардың жалпы салмағы 25 килограмнан аспауы тиіс. 

Сондай-ақ, туристер немесе елдің қонақтары жеке пайдалануға қажетті заттарды өздерімен бірге әкеле алады. Алайда, олардың саны тиісті стандарттардан аспауы тиіс:

• тамақ өнімдері - бір адамға 10 килограмнан аспайды;
• киім мен аяқ киім - аттас, стиль мен өлшемдегі бір данадан артық емес. Біз былғары мен үлбірден тігілген қымбат сыртқы киім туралы айтып отырмыз;
• зергерлік бұйымдар - бес бұйым;
• велосипед - бір адамға 1 дана;
• балалар арбасы - бір адамға 1 дана;
• ұялы телефон - бір адамға 2 бірлік;
• планшет – бір адамға 2 бірлік;
• ноутбук, нетбук - бір адамға 1 бірлік. 

Қазақстанға әкелуге тыйым салынған тауарлар

Кедендік ережелерге сәйкес республика аумағына мынадай тауарларды әкелуге тыйым салынады:

• қару мен оқ-дәрінің кез келген түрі;
• дәрілік заттар мен олардың құрамындағы дәрілік заттар;
• соғыс, терроризм, нәсілшілдік, зорлық-зомбылықты насихаттайтын материалдар;
• порнографиялық сипаттағы материалдар;
• топырақ, оның ішінде топырақты өсімдіктер,
• өсімдіктердің аурулары мен зиянкестері;
• карантинге жататын өнім мен құрамында карантиндік организмдер бар өнім.

Айта кетейік, жолаушы багажынан тыйым салынған тауарлар табылса, олар тәркіленіп, иесі құқық бұзушы әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылады. 

Қолма-қол шетел және ұлттық валютаны, құжаттық бағалы қағаздар мен төлем құжаттарын әкелу мен әкетуді ЕАЭО елдері мен Қазақстан Республикасының кеден заңнамасының талаптарын сақтай отырып, резиденттер мен резидент еместер шектеусіз жүзеге асырады. Жеке тұлғалар жалпы сомасы он мың АҚШ долларына (4,2 миллион теңгеге жуық) тең немесе одан аспайтын қолма -қол шетел және ұлттық валютаны (бағалы металдардан жасалған монеталарды қоспағанда) және жол чектерін әкелуге немесе әкетуге құқылы. теңге). ЕАЭО елдерінің кедендік аумағының құрамдас бөлігі болып табылатын аумақтан немесе аумақтан әкелу немесе әкету жағдайларын қоспағанда, он мың АҚШ долларына баламасынан асатын сома міндетті кедендік декларациялауға жатады.

Кедендік декларация аударылған ақшаның және жол чектерінің шыққан жері мен мақсаты туралы мәліметті көрсетумен барлық сомаға кедендік декларацияны жазбаша түрде беру арқылы жүзеге асырылады.

2021 жылғы 1 қаңтардан бастап 500 евродан аспайтын және салмағы 25 келіден аспайтын мөлшерде шетелден тауарларды бажсыз әкелуге болады. Өзгерістер ЕАЭО аумағына әуе көлігімен багажда әкелінетін тауарларға қатысты қолданылмайды. Саяхатқа ұшақпен барсаңыз шетелден 10 мың еуроға дейінгі және салмағы 50 келіден аспайтын тауарларды баж салығынсыз әкелуге болады.

Географиялық орны

Қазақстан Республикасы Еуразия құрлығының орталық бөлігінде, Атлант және Тынық мұхитынан бірдей қашықтықта орналасқан, өте қолайлы географиялық позицияны алады. Алып жатқан жер аумағы 2724,9 км² шамасында. Бұл көрсеткіш әлемде 9-шы, Еуразия елдері арасында 4-ші орында. 

Қазақстанның астанасы - Астана қаласы.

Елдің басты байлығы - пайдалы қазбалар, мамандардың сендіруінше, периодтық жүйенің барлық элементтері дерлік қазақ жерінің қойнауында орналасқан.

Қазақстан өзінің ландшафты алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Қазақстанның табиғи көрікті жерлерінің ішінде: атақты Тянь-Шань құрамына енетін таулардың солтүстік жотасы, Алтай тау жүйесінің бөлігі және, әрине, Сарыарқа, сонымен қатар, ол Қазақ аласа тау өлкесі деп те аталады.

Сағаттық белдеу

Қазақстан Республикасының аумағы UTC + 5 және UTC + 6 ағымдағы уақытпен екі уақыт белдеуіне (ресми түрде - 4 -ші және 5 -ші) бөлінеді, бірақ іс жүзінде ол төрт географиялық уақыт белдеуінде орналасқан: UTC + 3, UTC + 4, UTC + 5, UTC + 6. Жазғы уақыт 2005 жылдан бастап қолданылмайды.

Климат

Қазақстанның климаты күрт континенталды, қысы суық, жазы ыстық. Аумақтық ерекшеліктерге байланысты елдің әр аймағында ауа райы айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Елдің оңтүстігінде көктемгі егіс жүріп жатқанда, солтүстікте қар әлі де болуы мүмкін немесе қарлы борандар ашулануы мүмкін.

Қыста солтүстіктегі орташа температура қаңтарда -18,7 ° С, оңтүстікте -1,5 ° С дейін жетеді. Қарлы қыста тау шаңғысы курорттары сияқты қысқы спорт түрлері үшін өте қолайлы. Ең кең таралған тау шаңғысы курорттарының бірі - Алматыдағы Шымбұлақ тау шаңғысы курорты. 

Жазда ең ыстық ай – шілденің орташа температурасы республиканың солтүстігінде +18,8°С, оңтүстігінде +28,8°С. Жаздың ыстық мезгілінде қазақстандықтар үшін сүйікті демалыс түрі - теңіз бен көлдің көркем жағалауында және түрлі демалыс орталықтарында жағажай демалысы.   

Қазақстан - күн шуақты ел, кейбір аймақтарда күн жылына 330 күнге дейін жарқырайды, ал аспан әрдайым көкшіл болады.

Халық саны

Қазақстан халқының жалпы саны 2021 жылдың 1 қыркүйегіне 19 000 000 адамнан асады. Ол халық саны бойынша елдер тізімінде 64 орын алады. Орташа тығыздық км² -ге 6,93 адамнан сәл аз (халық тығыздығы бойынша елдер тізімінде 184 -ші орын).   

Қазақстан Республикасы бүгінде халықтың көп этникалық құрамы бар мемлекет болып табылады. 2021 жылдың басындағы мәліметтер бойынша, қазақтар халықтың көп бөлігін құрайды (69,01%), содан кейін орыстар (18,42%), өзбектер (3,29%), ұйғырлар (1,48%), украиндар (1,36%), татарлар (1,06%) және басқалар.   

Қазақстан Республикасындағы халық санағы

Қазақстанда Ұлттық халық санағы әлемдік санақтардың кезекті раундына орайлас мерзімде өткізіледі. Соғыстан кейінгі Қазақстанда халық санағы КСРО құрамында болған уақытта, яғни  1959, 1970, 1979 және 1989 жылы өтті. Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі кезеңіндегі халық санағы 1999, 2009 және 2021 жылы жүргізілді.

«Мемлекеттік статистика туралы» Қазақстан Республикасының заңына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 11 қазандағы № 1049 қаулысымен бекітілген «Ұлттық санақтарды жүргізу қағидасы мен мерзімдеріне» сәйкес, сондай-ақ ҚР Үкіметінің 2019 жылғы 19 маусымдағы № 419 қаулысымен бекітілген Іс-шаралар жоспарына сәйкес 2021 жылғы 1 қыркүйектен 30 қазанға дейінгі кезеңде Қазақстан Республикасында үшінші кезекті ұлттық халық санағын өткізу туралы шешім қабылданды.

Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы бойынша 2020 жылға жоспарланған халық санағы елдегі коронавирустық инфекцияның таралуынан туындаған жағдайға және енгізілген  карантиндік шектеу шараларына байланысты 2020 жылдың қазанынан 2021 жылдың қазанына ауыстырылғанын айта өту керек. Осылайша, онлайн санақ 2021 жылғы 1 қыркүйектен басталды.

Респонденттер қай жерде орналасқанына қарамастан онлайн режимде виртуалды көмекшінің көмегімен өздері және өз отбасы мүшелері үшін халық санағынан өтті. Мәліметтерді сайт арқылы ұсынған респонденттерден сауалнама алынған жоқ. Интернет-сауалнама 2021 жылдың 1 қыркүйегі мен 15 қазаны аралығында тәулігіне 24 сағат қолжетімді болды.

Сонымен қатар, электрондық үкімет порталының авторланған пайдаланушыларына  www.sanaq.gov.kz сайтына тіркелмей-ақ, онлайн халық санағынан өту мүмкіндігі берілді.

Сонымен қатар, онлайн сауалнамадан Aitu мобильді қосымшасындағы халық санағы бөлімінде (Aitu sanaq.aitu.io)  өту мүмкіндігі ұсынылды.

Екінші, дәстүрлі жаппай аралау 2021 жылдың 1 қазанынан 30 қазанына дейін жүргізілді, сауалнама алушылар қолайлылық пен мобильдікті арттыру үшін планшеттердегі электрондық санақ парақтарын пайдаланды. Сондай-ақ, ақпараттың қайталануын болдырмау және ақпараттық дерекқорды жаңартып отыру үшін санақ парағына  әр адамның жеке сәйкестендіру нөмірі енгізілді.

Халық санағының қорытындысы санақ аралық кезеңде Қазақстан Республикасында  халықтың демографиялық және әлеуметтік-экономикалық дамуында болған жалпы ел, қалалық және ауылдық жерлер бойынша және өңірлік бөліністе – жынысы мен жасы, неке жағдайы, ұлттық құрамы, азаматтығы, діни сенімі, білім деңгейі, тілдерді білуі, үй шаруашылықтарының саны мен мөлшері, тұрғын үй жағдайлары және басқа да сапалық және сандық белгілері бойынша халық санының құрылымындағы өзгерістер сияқты экономикалық, демографиялық және әлеуметтік өзгерістерді көрсетеді.

1999 және 2009 жылдағы өткізілген санақ қорытындылары бойынша дайындалған жинақтарды, баспасөз релиздерін және басқа да статистикалық, талдамалық және ақпараттық материалдарды Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігі Ұлттық статистика бюросының  www.stat.gov.kz.сайтынан алуға болады.

2021 жылғы халық санағының алдын ала деректері бойынша халық саны – 19 169 550 адамды құрады, оның ішінде ерлер саны 9 337 667 адамды немесе 48,71% – ды, әйелдер-9 831 883 адамды немесе 51,29% - ды құрады. Халықтың орташа жасы – 31,94 жас. Жас топтары бөлінісінде халықтың жалпы санынан балаларсаны (0-17 жас) – 6 511 171 адамды немесе 33,97%-ды (оның ішінде мектепке дейінгі жастағы (0-5 жас) бала саны – 2 422 081 немесе 12,64%), жастар саны (14-28 жас) - 3 779 601 адамды немесе 19,72%-ды құрады.

2022 жылғы референдум

Республикалық референдум 2022 жылғы 5 маусымда өтті. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев оны 2022 жылғы 29 сәуірде Қазақстан халқы Ассамблеясының сессиясында өткізуді ұсынды. 2022 жылғы 5 мамырда референдум өткізу туралы Жарлыққа қол қойылды.

Республикалық референдумға «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы заңының жобасы шығарылып, Референдум бюллетенінде мәселе келесідей тұжырмдалды: «Сіз 2022 жылғы 6 мамырда бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасында баяндалған Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтыруларды қабылдайсыз ба».

Орталық референдум комиссиясының функциясын Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы атқарды.

2022 жылғы 5 маусымдағы республикалық референдумдағы дауыс берудің ресми қорытындыларына сәйкес референдумға қатысу құқығы бар азаматтардың жалпы саны 11 734 642 адамды құрады, оның ішінде дауыс беруге 7 985 769 адам немесе 68,05% қатысты. Бұл ретте референдумға қойылған мәселе бойынша оң шешімді жақтап дауыс беруге қатысқандар саны - 6 163 516 азамат немесе 77,18%. Мәселе бойынша қарсы дауыс берген азаматтар саны -1 490 470 адам. 205 924 бюллетень жарамсыз деп танылды. 17 облыста, республикалық маңызы бар қалаларда және Астанада дауыс беруге қатысқан азаматтар мәселенің оң шешімін жақтап дауыс берді.

 «Сіз 2022 жылғы 6 мамырда бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған "Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасында баяндалған Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтыруларды қабылдайсыз ба» мәселесі бойынша референдум ­өтті деп есептеледі, себебі референдумға қатысуға құқығы бар азаматтардың жартысынан көбі дауыс беруге қатысты.

2022 жылғы 5 маусымда республикалық референдумға шығарылған «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының заңы қабылданды деп есептеледі, себебі, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың кемінде үштен екісінде дауыс беруге қатысқан азаматтардың жартысынан астамы оны қабылдауға дауыс берді.

Дін

Қазіргі Қазақстан - зайырлы мемлекет. Қазақстан әрқашан көптеген ірі әлемдік конфессиялардың байланыс орны болды. Қоғамдағы тұрақтылықты қамтамасыз ету, Қазақстанда діни дәстүрлердің жаңғыруы мен дамуы діни сенім бостандығын қамтамасыз етуге, қоғамдағы қоғамдық келісім мен тұрақтылықты сақтауға бағытталған теңдестірілген және мұқият қарастырылған мемлекеттік саясаттың нәтижесі болып табылады.

Қазақстан аумағында әр түрлі діндердің көптігіне қарамастан, халықтың негізгі бөлігі сунниттік исламды ұстанатын мұсылмандар мен орыс православтық христиандықты ұстанушылар болып бөлінеді.

Валюта

Қазақстанның ұлттық валютасы - қазақстандық теңге. 1993 жылдың 15 қарашасында айналымға енгізілді. Бұл Қазақстанның ұлттық валютасының айналымға енгізілген күні Ұлттық валюта күні болып жарияланды. 15 қараша сонымен қатар Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі қызметкерлерінің кәсіби мерекесі болып саналады.   

Ұлттық валютаның өз белгісі (〒) бар.

Ресми валюта айырбастау орындары мен банктердегі ең тиімді айырбастау көрсеткіші. Қазақстанда несиелік карталар барлық жерде дерлік қабылданады, соңғы кезде қолма-қол ақшасыз есеп айырысу кең етек алды. Елдің әр қаласында сіз төлемге, ақша аударымына, QR-код арқылы төлеуге арналған танымал қосымшаларды пайдалана отырып төлей аласыз. Кез келген көлік құралына (әуе, такси, қалалық көлік) ақы төлеу банктік аударым арқылы да мүмкін. Шопинг, тағамға тапсырыс беру, есепшоттарды төлеу - мұның бәрін үйден шықпай -ақ жасауға болады, қаржылық операцияларды жүргізуге арналған қосымшасы бар смартфон немесе портативті POS-терминалға бекіту үшін карта болса жеткілікті. 

Желі және байланыс

Қазақстан Республикасында телекоммуникация мен байланыс секторы бүгінде үш бағыт бойынша ұсынылған: телекоммуникация, интернет және пошта қызметтері. Ұялы байланыс операторлары - Kcell мен Ativ, Beeline, Tele 2, Altel сауда белгілері. Қазіргі уақытта телекоммуникация нарығында қалааралық және халықаралық телефон байланысы, Интернетке қосылу, спутниктік ұялы байланыс қызметтерін ұсынатын 20-ға жуық байланыс операторы бар, сонымен қатар 3 ұялы байланыс операторы.

Бүгінгі күні цифрлық технологиялар біздің өмірге тез еніп, оның қарқынын тездетіп, осылайша адамзаттың өмірін жеңілдететініне ешкім күмән келтірмейді. Қазақстанда цифрлық бағытты дамытуға ерекше назар аударылады. Өнеркәсіпті дамыту үшін цифрлық технологияларды қолдану арқылы елдің әрбір тұрғынының өмір сүру деңгейін жақсартуға бағытталған бағдарламалар жиынтығы және халыққа барлық жерде Интернетке қолжетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы қабылданды.

Ауылдық елді мекендерді әрі қарай жоғары жылдамдықты интернетпен қамтамасыз ету үшін қазіргі уақытта республикада екі ірі жоба жүзеге асырылуда. Оларды жүзеге асыру нәтижесінде 250 және одан да көп тұрғыны бар барлық ауылдық елді мекендер Интернетке кеңжолақты қол жеткізуді алады.

Қазіргі уақытта Қазақстанда «электрондық үкімет» мемлекеттік бағдарламасы іске асырылды. Ақпараттық технологиялардың дамуымен мемлекеттік органдардың тиімді жұмыс істеуі мүмкін болды, атап айтқанда, халыққа және бизнес -құрылымдарға мемлекеттік қызмет көрсетуде. 

Почта байланысы - ауылдық елді мекендердің тұрғындарына ақпараттық және қаржылық қызметтерге қол жеткізуді қамтамасыз ететін физикалық арналардың бірі. Республика аумағында 3448 пошта бөлімшелері бар.

Қажет болатын телефон нөмірлері

• 101 - өрт сөндіру қызметі 
• 102 - полиция 
• 103 - жедел медициналық жәрдем  
• 104 - апаттық газ қызметі 
• 112 - Төтенше жағдайлар департаментінің бірыңғай кезекші диспетчерлік қызметі 
• 150 - психологиялық көмек қызметі