Қазақстан мен Канада дипломатиялық қарым-қатынастарының 30 жылдығын атап өтуде
ОТТАВА, 2021 жылғы 7 сәуір - Қазақстан Республикасы мен Канада арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастардың орнағанына 30 жыл толуына арналған іс-шаралар кешені шеңберінде осы кезеңдегі елдер арасындағы ынтымақтастықтың жетістіктеріне арналған Қазақстан-Канада онлайн конференциясы өтті.
Конференцияны ҚР-дың Канададағы Елшісі Ақылбек Камалдинов ашты, өз сөзінде 1992 жылғы 10 сәуірде дипломатиялық қарым-қатынастар орнаған сәттен бастап екі мемлекет саяси, экономикалық және гуманитарлық салаларда достық және өзара тиімді ынтымақтастықты дамытып келе жатқанын атап өтті. Екі елдің де географиясы мен климаты, экономикалық құрылымы ұқсас, табиғи ресурстарға бай және этникалық әртүрлі халық тұрады.
Елші А.Камалдинов Қазақстан Канадамен берік достық байланыстарына, ортақ құндылықтар мен өзара қолдауға негізделген көпқырлы ынтымақтастықты жоғары бағалайтынын атап өтті. Біздің елдеріміз БҰҰ және ЕҚЫҰ сияқты көпжақты форумдарда, сондай-ақ өңірлік және халықаралық қауіпсіздікті, заң үстемдігі мен және адам құқықтарын қамтамасыз етуде табысты ынтымақтасады.
2021 жылдың қорытындысы бойынша өзара тауар айналымының көлемі 496 млн. АҚШ долларына (+34,7%) жетті, бұл соңғы 6 жылдағы ең жоғары көрсеткіш. Сол кезеңде Қазақстан экономикасына канадалық тікелей инвестициялардың көлемі 385 млн. АҚШ долл.құрады, бұл 2020 жылға қарағанда 17 есе көп (22,7 млн. АҚШ долл.) және соңғы
9 жылдағы ең үлкен сома. Жалпы алғанда, 2005 жылдан бастап Канададан ҚР-ға ТШИ жалпы көлемі 5,2 млрд. астам АҚШ. долл. құрады.
ҚР-дағы Канада Елшісі А.Хэмсон өзінің кіріспе сөзінде тәуелсіздіктің 30 жылы ішінде Қазақстан өзінің экономикалық дамуында Орталық Азия (ОА) елдері арасында ЖІӨ-нің ең жоғары көлемімен әсерлі табыстарға қол жеткізгенін және халықаралық қоғамдастықтың беделді мүшесі болғанын атап өтті. Ол тәуелсіздік алғаннан бері ҚР ЖІӨ 16 есеге, ал кедейлік деңгейі 17 есеге төмендегенін атап өтті. Біздің еліміз ОА-ның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне сайланған алғашқы мемлекеті болды және 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық етті. Қазақстан жаһандық ядролық қарусыздану және ядролық қаруды таратпау саласында көшбасшы болып табылады және ҚР бастамасы бойынша 29 тамыз БҰҰ Халықаралық ядролық сынақтарға тыйым салу күні деп жариялады.
ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары А.Рахметуллин дипломатиялық қарым-қатынас орнаған 30 жыл ішінде ҚР мен Канада арасындағы саяси ынтымақтастыққа жоғары бағалады. 2020 жылдың ақпан айында Президент Қ.Тоқаев Канаданың Премьер-министрі Дж.Трюдомен кездесу өткізгенін, оның барысында тараптар саяси, экономикалық және гуманитарлық салалардағы екіжақты қатынастарды одан әрі дамытуға бейілділігін растағанын атап өтті. Қазақстандық дипломат Қазақстан мен Канада арасында жаппай қырып-жоятын қаруды таратпау, терроризмге қарсы тұру және бейбітшілікті қолдау мәселелері бойынша дәйекті диалог дамып келе жатқанын атап өтті. Қазақстан-Канада ынтымақтастығы мен көпжақты өзара іс-қимыл БҰҰ, ЕҚЫҰ, БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелері, ДСҰ сияқты және т.б. халықаралық ұйымдар шеңберінде табысты дамуда.
Канаданың Еуропа, Арктика, Таяу Шығыс және Солтүстік Африка істері жөніндегі Сыртқы істер Вице-министрінің міндетін атқарушы Дж.Даттон қазақстандық тарапты ҚР мен Канада арасында дипломатиялық қарым-қатынастардың орнағанына 30 жыл толуымен құттықтап, елдеріміз жүйелі дамып келе жатқан кең ауқымды мәселелер бойынша ынтымақтастықты жолға қойғанын атап өтті. Ол Канада қазіргі таңда Қазақстанда іске асырылып жатқан және ҚР азаматтарының әл-ауқатын арттыруға бағытталған саяси өзгерістерді, демократиялық және институционалдық реформаларды құптайтынын атап өтті.
ҚР Парламенті Сенатының Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы М.Құл-Мұхаммед өз сөзінде қазақстандық-канадалық қарым-қатынастардың маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын парламентаралық ынтымақтастықтың маңыздылығын атап өтті. Оның дамуына екі ел парламенттеріндегі парламенттік достық топтарының қызметі мен парламенттік делегациялардың сапар алмасуы ықпал етеді. Қазақстандық сенатор парламенттік дипломатия екі ел арасындағы сенімді диалогты нығайтуда ерекше рөл атқаратынын және екі ел парламенттеріндегі парламенттік достық топтары саяси өзара іс-қимылды ілгерілетуге жәрдемдесетінін атап өтті.
ҚР-Канада Парламентаралық ынтымақтастық тобының тең төрағасы - сенатор Виктор Оу ҚР Президенті Қ.Тоқаевтың басшылығымен елімізде жүргізіліп жатқан саяси, экономикалық және әлеуметтік салалардағы кең ауқымды реформалардың өзектілігін атап өтті. Ол дипломатиялық қарым-қатынастар орнаған 30 жыл ішінде Қазақстан мен Канада ортақ мүдделерге негізделген және халықаралық қауіпсіздік пен бірлескен басымдықтарды қамтамасыз етуге бағытталған сенімді әріптестікке қол жеткізгенін атап өтті.
Карлтон университетінің Халықаралық қатынастар мектебінің аға ғылыми қызметкері Н.Патерсон және ҚР-дағы Канаданың бұрынғы Елшісі М. Скок тәуелсіздік жылдарында Қазақстан ауқымды саяси және әлеуметтік-экономикалық реформалар жүргізіп, Орталық Азияның экономикалық және азық-түлік қауіпсіздігіне елеулі үлес қосқанын атап өтті. Ол өте қысқа мерзім ішінде Қазақстан демократиялық реформалар жүргізіп, нарықтық экономикаға сапалы көшуді жүзеге асыра алғанын атап өтті. Оның пікірінше, біздің еліміз БҰҰ, ЕҚЫҰ, ИЫҰ сияқты беделді халықаралық ұйымдардың мүшесі болып табылады және өзін халықаралық қоғамдастықтың жауапты мүшесі ретінде танытты.
Қазақстан - Канада Іскерлік кеңесінің (ҚКІК) қазақстандық тарапынан тең төрағасы «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ төрағасы М.Шәріпов екі ел арасындағы ынтымақтастық
30 жыл бойы қарқынды дамып келе жатқанын атап өтті. Бұл ретте, Іскерлік кеңес елдеріміз арасындағы сауда-инвестициялық қатынастарды дамытуда маңызды рөл атқарады. М.Шәріпов Канада біздің еліміз үшін маңызды серіктес болып табылатынын және таукен өндіру саласы, энергетика және ауыл шаруашылығы ынтымақтастықтың дәстүрлі салалары болып табылатынын атап өтті. Сонымен қатар, ол өңдеу өнеркәсібі, ақпараттық технологиялар, білім беру, денсаулық сақтау, инфрақұрылым және туризм сияқты салалардағы ынтымақтастықтың айтарлықтай әлеуетін атап өтті.
ҚКІК-нің канадалық тарапынан тең төрағасы «Камеко» Президенті Т.Гитцель дипломатиялық қарым-қатынастар орнаған 30 жыл ішінде біздің елдеріміз «орта державалар» ретінде ортақ мүдделер мен басымдықтарға негізделген әріптестік ынтымақтастық орнатқанын және инвестициялар, сауда, мемлекеттік қызмет реформасы, иммиграция, экономикалық реформалар, білім беру, технологиялармен алмасу және ноу-хау сияқты мәселелер бойынша өзара іс-қимыл жасайтынын атап өтті.
«Канада, Еуразия, Ресей іскерлік қауымдастығының» (CERBA) төрағасы Ж.Бретон Қазақстан тәуелсіздік жылдары Орталық Азияның ең гүлденген және қарқынды дамып келе жатқан еліне айналып, өңірлік көшбасшы және жаһандық ойыншыға айналғанын атап өтті. Ол ҚР Президенті Қ.Тоқаевтың басшылығымен елімізде жүргізіліп жатқан ауқымды саяси және әлеуметтік-экономикалық реформалардың 5-кезеңінің маңыздылығын атап өтіп, Канада еліміздің маңызды сауда-экономикалық серіктесі және Қазақстандағы инвестициялар бойынша көшбасшылардың бірі болып табылатынын атап өтті.
Канаданың ҚР-дағы бұрынғы Елшісі Ш.Стейл ҚР мен Канада арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастардың орнағанына 30 жыл толуымен құттықтады. Ол ауыл шаруашылығы, ядролық энергия, таукен өндіру кешені саласындағы табысты әрі жемісті екіжақты ынтымақтастықты атап өтіп, Қазақстанға болашақта табыс тіледі.
Жалпы, іс-шара Қазақстан мен Канада арасындағы ынтымақтастықты одан әрі нығайтуға болу елінің саяси, экономикалық ғылыми-зерттеу топтарының елеулі қызығушылығын көрсетті.