Қазақстанның САК-тағы Елшісі, ИЫҰ жанындағы Тұрақты Өкілі Қазақстанның барлық аумағында конституциялық заңдылық қалпына келтірілуде деп мәлімдеді
Дүйсенбі, 10 қаңтар 2022 ж. (UNA-OIC)
Қазақстан Республикасының Сауд Арабиясы Корольдігіндегі Елшісі, ИЫҰ жанындағы Қазақстанның Тұрақты өкілі Берік Арын мырза "полиция, Ұлттық Ұлан және армия Конституцияға сәйкес құқықтық тәртіпті қалпына келтіру бойынша кең ауқымды және үйлесімді іс-қимылдар жүргізіп жатыр"деп көрсетіп, Қазақстанның барлық аумағында конституциялық заңдылық қалпына келтіріліп жатқанын растады.
Ол Қазақстан үкіметі елдегі заңсыздыққа қарсы күрес бойынша қабылданып жатқан шаралар "жағдайды тұрақтандыруға көмектеседі және мемлекеттік органдар мен наразылық білдірушілер арасында кең сындарлы диалогты қайта бастау үшін жағдай жасайды"деп үміттенетінін айтты.
Ол сондай-ақ оның елі "біздің көпұлтты және көпконфессиялы халқымыздың барлық өкілдерінің құқықтары мен мүдделерін, сондай-ақ елдегі шетел азаматтарының, оның ішінде дипломатиялық корпус пен журналистердің қауіпсіздігін алдағы уақытта да қамтамасыз ететінін" атап өтті.
ИЫҰ Ақпараттық агенттіктер Одағына (UNA) берген сұхбатында Қазақстан Елшісі өз елі куә болған және болып табылатын оқиғалардың мән-жайларын және қазақстандық басшылықтың жағдайды шешу үшін қабылдаған шараларын айқындап берді.
Қазақстандағы наразылықтарға не себеп болды?
2021 жылы әлемдік нарықта табиғи газ бағасының айтарлықтай өсуі байқалды. Осыған байланысты тауар өндірушілердің Қазақстаннан экспортының ұлғаюы жергілікті тұтынушылар үшін осы өнімге бағаның өте төмен болуына орай бірқатар жылдар бойы байқалған ішкі нарықтағы тапшылығын ушықтыра түсті.
Қолданыстағы сәйкессіздіктерді түзету және ішкі нарықтағы сұраныс пен ұсынысты негізге ала отырып, газдың нарықтық бағасын қалыптастыру үшін жағдайлар жасау үшін 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстанда электрондық сауда алаңдары арқылы газды көтерме сатудың жаңа жүйесі енгізілді. Нарықтық механизм сұйытылған көмірсутекті газдың бөлшек сауда бағасының бір мезгілде, екі есе дерлік - литріне 50-60 теңгеден 110-120 теңгеге дейін өсуіне себеп болды.
Маңғыстау облысындағы автомобиль көліктерінің көпшілігі отынның осы түрін қолданатындығына байланысты, облыстың көптеген тұрғындары өздерінің отбасылық бюджеттеріне соққы беруді қолайсыз деп санады, соның нәтижесінде Жаңаөзен қаласы тұрғындарының бір бөлігі 2022 жылғы 2 қаңтарда санкцияланбаған наразылық акцияларына барды.
Қазақстандық БАҚ пен әлеуметтік желілердегі кең резонансқа байланысты Президент Қасым-Жомарт Тоқаев жария түрде үн қатып, Үкіметке "жағдайды экономикалық орындылығы мен құқықтық өрісі тұрғысынан қарауды" тапсырды.
Наразылық білдірген азаматтардың өкілдерімен келіссөздер қорытындысы бойынша 2022 жылғы 4 қаңтарда күннің екінші жартысында 1 литр газдың бағасын 50 теңгеге дейін төмендетуді қамтамасыз ететін шешім жарияланды. Сонымен қатар, наразылық білдірушілердің алдыңғы екі күнде құқық тәртібін бұзғаны үшін ұсталған адамдарды босату туралы талабы қанағаттандырылды.
Ереуілге шыққандар талаптарының орындалуына қарамастан, жағдай негі ушығып кетті?
Өкінішке орай, Ақтау және Алматы қалаларында 2022 жылғы 4 қаңтарда наразылық акциялары жаппай тәртіпсіздіктерге ұласып, мемлекеттік қызметшілер мен құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдардың ғимараттарына шабуыл жасауға алып келді. Сонымен қатар, құқық қорғау органдарының әрекеттері өте ұстамды болды, атыс қаруы қолданылмады, бұл адам өлімі мен ауыр жарақаттанудан сақтады.
5 жылдың 2022 қаңтарында бейбіт демонстрацияларды жақсы ұйымдастырылған террористік және қылмыстық элементтер біздің республикамызға Қарулы шабуылдар жасау үшін қолданды.
Әкімшілік және әскери объектілерге ұйымдасқан шабуылдар, әуежайды басып алу, Алматыда шетелдік жолаушылар және жүк ұшақтарын басып алу әрекеттері орын алды. Бұл шабуылшылардың дайындығының жоғары деңгейін және үйлесімді әрекеттерін көрстті.
Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесінің Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанға шабуыл жасаған күштерді "нағыз террористер" деп атады және оларды тойтару үшін терроризмге қарсы операцияны жүргізу қажеттігін атап өтті.
Жаппай тәртіпсіздіктер аясында Қазақстан Президенті 2022 жылғы 5-19 қаңтар аралығында бүкіл ел бойынша төтенше жағдай жариялады, сағат 23: 00-ден таңғы 7 - ге дейін коменданттық сағат енгізілді.
Сондай-ақ, Қазақстан террористік қауіптіліктің "сыни қызыл" деңгейін енгізді. Еліміздің барлық өңірлерінде терроризмге қарсы операция режимі белгілді.
Алматы және Қазақстанның басқа да қалаларының қасіреті "заңдарды сақтамау, рұқсат етілмеушілік және анархия адам құқықтарының бұзылуына әкеп соқтыратынын" дәл көрсетті.
Шабуылшыларды жою керек және бұл жақын арада жасалады. Құқықтық тәртіп күштері бұл міндетті орындауға моральдық және техникалық тұрғыдан дайын.
Қазақстан үкіметі бұл шаралар жағдайды тұрақтандыруға көмектеседі және мемлекеттік органдар мен наразылық білдірушілер арасында кең сындарлы диалогты қайта бастау үшін жағдай жасайды деп үміттенеді.
Қазақстанда осы топтардың заңға қайшы әрекеттері себебінен қанша құрбан мен шығын болды?
Құқық тәртібі мен халықтың денсаулығын қамтамасыз ететін жүздеген адамдар — құқық қорғау органдарының қызметкерлері, дәрігерлер, сондай-ақ Алматының басқа да тұрғындары, соның ішінде қарт адамдар зардап шекті. Соңғы мәліметтер бойынша, экстремистер мен террористердің қолынан 164 адам, оның ішінде құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен бейбіт тұрғындар қаза тапты. 1300-ден астам полиция қызметкері, әскери қызметші және 1000 бейбіт тұрғын жарақат алып, ауруханаға түсті.
Ішкі істер органдары бүкіл ел бойынша 6 мыңнан астам адамды ұстады, 26 қарулы қылмыскер қаза тауып, 26 адам жарақаттанды. Алматыда арнайы операция барысында 70 террорист пен 30 тонаушы ұсталды.
"Атамекен" Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының мәліметінше, тәртіпсіздіктер бизнеске 212 млн. АҚШ долларынан астам шығын келтірген.
Өкінішке орай, қақтығыстардың нәтижесінде 2022 жылғы 10 қаңтар Қазақстанда ұлттық аза тұту күні болып жарияланды.
Біз Қазақстан Президентінің Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына (ҰҚШҰ) көмек сұрағанын білеміз. ҰҚШҰ-ның рөлі мен бітімгерлер саны қандай? Олар Қазақстан Үкіметі мен халқына қалай көмектеседі?
Ұжымдық қауіпсіздік туралы шартқа сүйене отырып, Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы (ҰҚШҰ) мемлекет басшыларына мемлекеттің тұтастығына нұқсан келтіретін және Қазақстан азаматтарына шабуыл жасайтын Террористік қатерді еңсеруде әскери көмек көрсету туралы өтініш білдіріп, Мемлекет басшысына оларды қорғауда шұғыл көмек көрсетуді сұрады.
Ұжымдық бітімгершілік күштерді өрістету үшін құқықтық база "Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарттың", "бітімгершілік қызмет туралы Келісімнің" 2 және 4-баптарына және Қазақстан сұраған әскери көмекке негізделген. Бітімгершілік әскерлері содырлар мен террористер топтарын жоюға қатыспайды. Олардың негізгі міндеттері — стратегиялық нысандар мен әкімшілік ғимараттарды қорғау.
ҰҚШҰ Бас хатшысының айтуынша, ҰҚШҰ жіберетін бітімгершілік контингентінің жалпы саны 2500 адамды құрайды. Бітімгерлер Ресей, Армения, Тәжікстан, Қырғызстан және Белоруссиядан келді.
Қазақстандағы жағдай тұрақталғанға дейін қысқа мерзім ішінде болатын ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттердің көпұлтты күштерінің құрамында бітімгершілік контингенттері өрістетілді.
Қазақстан үкіметі жағдайды жеңілдету үшін қандай шаралар қабылдауда?
Қазақстандағы тәртіпсіздіктер әлсірей бастағанда, ел әлеуметтік-экономикалық және саяси салаларда белсенді реформалар жүргізіп, адамдардың қылмыстық іс-әрекеттерді тергеу кезіндегі проблемаларын және соңғы оқиғалардағы күштерді шешетін болады.
5 қаңтарда президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанның "саяси трансформациясының" болашақ жоспарын жариялады. Президенттің айтуынша, бүгінгі басты міндет-елімізді және азаматтарымызды қорғау. Қазақстан алдағы уақытта да біздің көпұлтты және көпконфессиялы халқымыздың барлық өкілдерінің құқықтары мен мүдделерін, сондай-ақ шетелдік азаматтардың, соның ішінде дипломатиялық корпус пен журналистердің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін болады. Сондай-ақ шетелдік инвестициялар мен шетелдік компаниялардың бизнесі қорғалады.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 11 қаңтарда болашақта осындай қайғылы жағдайлардың алдын алуға бағытталған нақты, оның ішінде әлеуметтік-экономикалық сипаттағы шешімдерді жариялайтынын атап өтті.
Қазақстан үкіметі елдегі терроризмге қарсы операцияны жалғастыруда. Біздің Президент содырлардың қару-жарақтарын тастамағанын және қылмыс жасауды немесе оларға дайындықты жалғастырғанын атап өтті. Осыған байланысты олармен күрес тоқтатылуы керек.
Қазіргі уақытта полиция, Ұлттық Ұлан және армия Конституцияға сәйкес құқықтық тәртіпті қалпына келтіру үшін кең ауқымды және келісілген іс-шаралар жүргізуде. Төтенше жағдайды енгізу нәтиже беруде. Елде конституциялық заңдылық қалпына келтірілуде.
Президент азаматтық жауапкершілік танытқан қазақстандықтарға және елдегі бейбітшілік пен қоғамдық тәртіпті қорғағандарға алғыс айтты. Ол бейбіт түрде айтылған барлық талаптар тыңдалғанын атап өтті. Диалог нәтижесінде ымыраға қол жеткізілді, өткір әлеуметтік-экономикалық проблемаларды шешу жолдары қалыптасты.