Қазақстан жойылып кету қаупі төнген жабайы табиғат түрлерін қалпына келтіру және сақтау бойынша міндеттемелерді өзіне алады
Астана, 2025 жылғы 8 сәуір – Қазақстан жойылып кету қаупі төнген жануарлар түрлерін қалпына келтіру және табиғат қорғау аумақтарын кеңейту бойынша ауқымды күш-жігер жұмсай отырып, жабайы табиғатты қорғау саласындағы әлемдік көшбасшы ретіндегі өз позициясын нығайтуды жалғастыруда. Қар барысы, Пржевальский жылқысы және сұлу дуадақ сияқты көрнекті түрлердің көбеюінде айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізілді.
14 наурызда Бурабайда ұлттық құрылтайда сөйлеген сөзінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Биоәртүрлілікті қорғау ел үшін шұғыл міндет екенін атап өтті. "Экожүйеге жүктеме артты. Үкіметке мамандардың қатысуымен мәселені жан-жақты зерделеуді және салмақты шешім қабылдауды тапсырамын", - деді ол ақбөкендердің өсіп келе жатқан популяциясы мәселесіне қатысты. 2019 жылы енгізілген браконьерлікке қарсы заңдардың күшеюінен кейін түрдің популяциясы айтарлықтай қалпына келгеніне қарамастан, оның ауыл шаруашылығына әсері мен аурудың ықтимал қаупіне байланысты жаңа мәселелер туындады.
Қазақстан тұран жолбарысын Балқаш өңіріне қайта енгізу жөніндегі күш-жігерде, Мұқият экологиялық және экономикалық жоспарлауды талап ететін жобада жетекші рөл атқарады. Сондай-ақ, барыс популяциясын сақтау және кеңейту, Каспий итбалығы мен Қызғылт фламинго сияқты осал түрлерді қорғау шараларын күшейту бойынша жұмыс қарқын алуда, олар әлі де адам әсерінен қауіп төніп тұр. Табиғатты қорғау жөніндегі ұзақ мерзімді бағдарламаларды қолдау үшін биологиялық әртүрлілікті қорғаудың жаңа қорын құру ұсынылды. "Мен осы үлкен жұмыстың маңыздылығын атап өту үшін осы қоғамдық ұйымды өзім басқаруға дайынмын", – деп атап өтті Президент Тоқаев.
Тәуелсіздік алғаннан бері Қазақстан қорғалатын табиғи аумақтардың аумағын 869 мыңнан 30,9 миллион гектарға дейін ұлғайтты, бұл биоәртүрлілікті сақтауға өзінің ұзақ мерзімді міндеттемесін растады.
Барыс пен Пржевальский жылқысын сақтау: жаһандық модель
Қазақстанның қар барысын – жаһандық деңгейде жойылып кету қаупі төнген түрді қорғауға инновациялық көзқарасы халықаралық қоғамдастықтың назарын аударды. Популяцияны дәлірек бақылауға мүмкіндік беретін бейне тұзақтар мен спутниктік телеметрияны қоса алғанда, алдыңғы қатарлы бақылау технологиялары енгізілді. Он бір қар барысы олардың тіршілік ету ортасын басқару әрекеттерін қолдау аясында спутниктік жағалармен жабдықталған.
Өткен жылдың желтоқсан айында Қазақстанның Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан Нысанбаев "Қар барыстарын қорғау жөніндегі күш-жігердің арқасында түрдің саны 1990-шы жылдардың сыни деңгейінен екі еседен астам өсіп, 180 адамға жетті", - деп айтты. - "Біздің жұмысымыз трансшекаралық және халықаралық ынтымақтастықты кеңейту арқылы жалғасуда".
Тағы бір сәтті оқиға 1960 жылдардың аяғында жабайы ортада жойылып кеткен Пржевальский жылқысын қайта енгізу болды. Өткен жылдың маусым айында халықаралық ұйымдармен серіктестікте Пржевальскийдің жеті жылқысы Прага хайуанаттар бағынан Алтын Дала қазақстандық қорығына жеткізілді. Қазіргі уақытта 2029 жылға қарай 40 жылқыны реинтродукциялау бойынша жоспарлар әзірленуде, бұл осы түрді Қазақстанның тоғыз өңіріндегі тарихи мекендеу ортасына қайтаруға мүмкіндік береді.
Сұлу Дуадақ пен Тұран жолбарысын күзету
Біріккен Араб Әмірліктерімен бірлесе отырып, Қазақстан Түркістанда Сұлулық дрофасын өсіру орталығын құрды. 2009 жылдан бастап Орталық осы осал түрді сақтау бойынша күш-жігерді күшейте отырып, 73000-ға жуық дуадақ шығарды.
Қазақстандағы тұран жолбарысын қалпына келтіру бағдарламасы осы айбынды жыртқышты өзінің табиғи мекендеу ортасына – "Іле-Балқаш" мемлекеттік табиғи резерватына қайтаруға бағытталған. 2018 жылдан бастап табиғи жем-шөп базасын қалпына келтіру үшін резерватқа 205 бұғы мен 100-ден астам Құлан көшірілді. Екі жолбарыс Нидерландыдан қоршау өсіру үшін келді, биыл Ресейден тағы үш-төрт адам келеді деп күтілуде.
Жаһандық ынтымақтастық және болашақ жоспарлар
Қазақстанның жабайы табиғатты сақтау саласындағы жетістіктері халықаралық ұйымдармен, ғылыми мекемелермен және табиғатты қорғау саласындағы сарапшылармен тығыз өзара іс-қимылдың арқасында мүмкін болды. Климаттың өзгеруі және тіршілік ету ортасының жоғалуы сияқты жаһандық сын-қатерлердің күшеюі жағдайында Қазақстан биоәртүрлілікті сақтау және жойылып кету қаупі төнген түрлерді қалпына келтіру бағытына берік.
Қазақстанның осы саладағы жетістіктері оның қоршаған ортаны қорғау саласындағы жаһандық көшбасшы ретіндегі рөлін көрсетеді. Жүргізіліп жатқан ғылыми зерттеулер, халықаралық ынтымақтастық және жабайы табиғатты белсенді басқару арқылы ел бүкіл әлем бойынша табиғатты қорғау бағдарламаларының стандарттарын белгілейді.