Нұрсұлтан Назарбаев Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдардың халықаралық күніне орай БҰҰ Бас Ассамблеясы отырысына қатысушыларға үндеу жасады
Нью-Йорк, 2021 жылдың 8 қыркүйегі – БҰҰ Бас Ассамблеясы 2009 жылы БҰҰ-да Қазақстанның бастамасымен құрылған Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдардың халықаралық күнінің он екі жылдығын атап өтті.
Жоғары деңгейдегі пленарлық отырысты БҰҰ Бас Ассамблеясының төрағасы Волкан Бозқыр шақырып, жиналыс БҰҰ Бас хатшысының орынбасары – Қарусыздандыру мәселелері жөніндегі Жоғары өкіл Изуми Накамицудың қатысуымен өтті. Арнайы шақырылған қонақтар ретінде Ядролық сынақтарға жан-жақты тыйым салу туралы шарт ұйымының (ЯСЖТШҰ) атқарушы хатшысы Роберт Флойд, БҰҰ жанындағы Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің (АЭХА) Нью-Йорктегі Кеңсесінің басшысы Вивиан Океке және азаматтық қоғам өкілдері қатысты.
Отырыс қатысушыларына Қазақстанның Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев сөз сөйледі. Өзінің бейне үндеуінде ол Семей сынақ полигонын жабу және Қазақстанның ядролық қарудан бас тартуы туралы шешімнің тарихи маңыздылығын атап өтті.
«Осыдан отыз жыл бұрын мен әлемдегі ең ірі ядролық полигонның бірі – Семей ядролық полигонын жабу туралы Жарлыққа қол қойдым. Бұл адамзат тарихында ядролық сынақтар өткізуге заңдық тұрғыда тыйым салған алғашқы шешім еді. Семей полигонынан кейін дүние жүзі бойынша басқа да полигондар жабылды немесе тоқтатылды. Ядролық сынақтарға тыйым салу жаһандық сипатқа ие болды», – деп баса айтты Елбасы. Ол сондай-ақ Қазақстанға барлық елдерге прогресс пен өркендеу жолымен ядролық қарусыз да жылжуға болатынын көрсету құрметті миссиясы түскеніне назар аударды.
В. Бозқыр Семей полигоны жабылғаннан бергі маңызды күнді атап өтіп, ядролық сынақтардың ауыр зардаптарынан әлі де зардап шегетіндерге қолдауын білдірді. «Біз ядролық сынақтардың құрбандарын ұмытпаймыз. Аман қалғандарға құрмет көрсетеміз. Ядролық қарудың, оның ішінде ядролық қалдықтардың ұзақ мерзімді әсерін зерттейміз», – деп атап өтті БҰҰ Бас Ассамблеясының төрағасы.
И. Накамицу өз сөзінде ядролық қаруды бақылаусыз сынауды аяқтаған 30 жыл бұрын Семей полигонының жабылуының маңыздылығын атап өтті.
Р. Флойд бұрынғы Семей полигонының аумағында 400-ден астам ядролық жарылыс жүргізілген, олардың әрқайсысы Хиросима және Нагасакиге тасталған атом бомбасының қуатынан мың есе артық болғанын айтып, Қазақстан тарихындағы қайғылы параққа назар аударды. Ол Қазақстанның Тұңғыш Президентінің бұл полигонды жабу туралы шешімін батыл әрі қажетті деп атады, сондай-ақ халықаралық қоғамдастықты адамзат жасаған ең жойқын күшті жою жөніндегі күш-жігерді жалғастыруға шақырды.
АЭХА өкілі В. Океке бұрынғы полигонның аумағы мен халқын оңалту бойынша Қазақстанмен бірлескен жұмысты жалғастырудың маңыздылығын атап өтті. Агенттік Қазақстан Үкіметінің АЭХА-ның Төмен байытылған уран банкін орналастыру туралы бастамасын қолдауын және осы жобаны іске асыруға баға жетпес үлесін жоғары бағалайды.
Отырысқа басқа да қатысушылар, соның ішінде Германия, Бразилия, Иран және Украина, Латын Америкасы мен Кариб бассейні мемлекеттерінің БҰҰ жанындағы тұрақты өкілдері Семей полигонын 30 жыл бұрын жабу туралы шешімнің тарихи маңыздылығын атап өтіп, Ядролық сынақтарға жан-жақты тыйым салу туралы шарттың күшіне ену қажеттілігін атап өтті.
Қазақстанның БҰҰ жанындағы Тұрақты өкілі Мағжан Ілиясов өз сөзінде Ұйымға мүше мемлекеттердің көптеген өкілдерінің қатысуы халықаралық қоғамдастықтың ядролық сынақтарсыз әлемге және ядролық қарусыз болашаққа деген берік бейілділігін айғақтайтынын атап өтті.
«Біз ядролық қауіпсіздік әмбебап және кемсітпеушілік болмаған жағдайда ғана мүмкін болатынына сенімдіміз, сондықтан БҰҰ-ға мүше барлық мемлекеттерді Ядролық қаруға тыйым салу туралы шартқа қосылуға шақырамыз, ол жаңа шындықты білдіреді және ядролық қаруды заңнан тыс жариялайды», – деді Қазақстан Елшісі.
Іс-шара аясында Қазақстанның Тұрақты өкілдігі БҰҰ штаб-пәтерінде Семей полигонындағы ядролық сынақтардың тарихы мен салдары туралы фотокөрме мен бейнероликтер көрсетуді ұйымдастырды.