Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev'in Millete Hitabı

Genel bilgi

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, 1 Eylül 2023 tarihinde «Adil Kazakistan'ın Ekonomik Seyri» başlıklı geleneksel halka sesleniş konuşmasını yaptı.

Parlamento’nun ortak toplantısına yetkililerin yanı sıra sivil toplum temsilcileri de katıldı.

Cumhurbaşkanının konuşmasında öncelikle ekonomik reformlar ve ülke için yeni bir ekonomik rota üzerinde duruldu.

 

Önemli noktalar:

Uygulanan girişimler

Geçtiğimiz birkaç yılda, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli girişimler hayata geçirildi:

• 2020'den bu yana öğretmenlerin maaşları iki katına çıktı.
• Doktorların maaşları da önemli ölçüde arttı.
• Vatandaşlar emeklilik birikimlerinin bir kısmını kullanabilirler.
• Konforlu Okul projesi kapsamında yaklaşık 400 okul inşa edilecek.
• Ülkenin farklı yerlerinde 300'ün üzerinde sağlık tesisi inşa ediliyor.
• «Ulusal Çocuklar Fonu» projesinin uygulaması başlandı.
• Kullanılmayan veya hukuka aykırı olarak tahsis edilen 8 milyon hektar arazi devlet mülkiyetine iade edildi.

Uygulanan siyasi reformlar

Yukarıdaki girişimlere ek olarak aşağıdaki siyasi reformlar da uygulanmıştır:

• Devlet organları arasında denge.
• Kazakistan güçlü bir parlamentoya sahip başkanlık cumhuriyeti modeline geçti. «Güçlü Cumhurbaşkanı – Etkili Parlamento – Sorumlu Hükümet» formülü güçlendi.
• İnsan haklarının korunması alanında önemli adımlar atılmıştır.
• Hukukun üstünlüğünü ve adaleti sağlamak için kapsamlı çalışmalar yapılıyor.
• Vatandaşların hükümetin karar alma süreçlerine katılımına yönelik fırsatlar genişletildi.
• Toplumun siyasi kültürü niteliksel olarak yeni bir düzeye ulaştı.

Kazakistan'ın Yeni Ekonomik Seyri

 

Cumhurbaşkan Tokayev yeni ekonomik gidişatın temel yönlerini özetledi:

• Ülkenin yeni ekonomik gidişatının belirleyici ilkeleri adalet, kapsayıcılık ve pragmatizm olacaktır.
• Kazakistan'ın ekonomik kalkınmasına yönelik yeni paradigma, rekabet avantajlarının etkin kullanımına ve aynı zamanda üretimin tüm temel faktörlerinin - iş gücü, sermaye, kaynaklar ve teknoloji - potansiyelinin ortaya çıkarılmasına dayanacaktır.
• Yeni ekonomi politikasının bir parçası olarak, ülke uzun vadeli «geçici» hedefler belirleme uygulamasından uzaklaşacak. Bu konuşmada belirtilen görevlerin çoğu üç yıl içinde uygulanmalıdır; daha karmaşık görevler için diğer tarihler belirlenecektir.

Hükümetin temel ekonomik görevleri

• En önemli görev ülke için güçlü bir endüstriyel çerçeve oluşturmak ve ekonomik olarak kendi yeterliliği sağlamaktır.
• Ana vurgu, imalat sektörünün hızlandırılmış gelişimi üzerinde olmalıdır.
• Ekonomiyi çeşitlendirme görevi her zamankinden daha acil hale geliyor.
• Metal, petrol, gaz ve kömür kimyası, ağır mühendislik, uranyum dönüşümü ve zenginleştirilmesi, otomotiv parçaları ve gübre üretimi gibi derin işlenmesi gereken alanlara odaklanmak gerekiyor.
• Genel olarak, en az 15 büyük projeden oluşan özel bir liste gereklidir.
• Devlet tedarik sürecinin basitleştirilmesi ve kısaltılması, kalitenin fiyattan öncelikli olması prensipinin sağlanması ve prosedürlerin otomasyonunun uygulanması gerekmektedir.
• Hükümetin görevi, jeolojik ve jeofizik araştırma alanını mevcut 1,5 milyondan 2026 yılına kadar en az 2,2 milyon kilometre kareye çıkarmaktır.

Makroekonomik büyüme ve bankacılık sektörü

• Planlanan reformların ana hedefi, ülke ekonomisinin hacmini 2029 yılına kadar ikiye katlayarak 450 milyar dolara çıkarmak amacıyla yüzde 6-7 oranında istikrarlı bir ekonomik büyüme sağlamaktır.
• Mali, maliye ve para politikalarının koordinasyonunu sağlamak gerekiyor. Ekonomik büyümeyi sınırlayan temel sorun yatırım eksikliğidir.
• Yetersiz kurumsal kredi sorununu çözmek gerekiyor.
• Bankaların dondurulan toplam 2,3 trilyon tenge (yaklaşık 5 milyar dolar) varlıklarının ekonomik ciroya dahil edilmesini sağlayacak tedbirlerin alınması gerekiyor.
• Rekabetin artırılması için üç güvenilir yabancı bankanın ülkeye çekilmesi gerekmektedir.
• Asıl görev sektöre verilen kredilerin yıllık yüzde 20 ve üzerinde büyümesini sağlamaktır.

KOBİ'ler ve özelleştirme

• Hükümet, küçük işletmelerin konsolidasyonunu teşvik edecek mevzuat değişiklikleri yapmalıdır.
• Rekabeti Koruma ve Geliştirme Ajansı, Hükümet ile birlikte kilit pazarları tekelleştirmeye yönelik önlemler almalıdır.
• Özelleştirme ve halka arz süreçleri önemli ölçüde hızlandırılmalıdır.
• Temel olmayan tüm aktiflerin özelleştirilmesine 2024 yılında başlanmalı ve Samruk-Kazyna Fonu şirketlerinin halka arzları gerçekleştirilmelidir.
• Gelecek yıl Air Astana'nın halka arzı gerçekleştirilmeli, QazaqGaz piyasaya girmeye hazırlanmalı ve büyük şirketlerdeki devlet varlıkları satılmalıdır.

Vergilendirme ve asgari ücret

• Vergi avantajlarının kapsamı analiz edilerek en az %20 oranında azaltılmalıdır. Geriye kalan tercihler, bireysel projelere ve kişilere atıfta bulunulmadan, açık kurallara göre sağlanmalıdır.
• Vergi idaresinde ise mali otoriteler ile vergi mükellefleri arasında hizmet etkileşimi modeline geçişin sağlanması
• Vergi kontrolünün tamamen dijitalleştirilmesi ve vergi raporlama formlarının %30 oranında azaltılması gerekiyor.
• Bütçeye yapılan vergi türleri ve diğer zorunlu ödemelerin toplam sayısının en az %20 oranında azaltılması Önemli bir mali getirinin olmadığı durumlarda bunların tamamen hariç tutulması gerekir.
• Artan oranlı vergilendirmeye geçişin hızlandırılması
• Vatandaşların gelirini artırmak amacıyla asgari ücret 1 Ocak 2024'ten itibaren 85.000 tengeye (185 $) çıkacak. Bu, 350.000 kamu sektörü çalışanı dahil 1,8 milyon insanı etkileyecek. Bu, asgari ücretin üç yıl içinde iki katına çıkacağı anlamına geliyor.

Ulaştırma ve lojistik

• Ulaştırma ve lojistik sektörü ülkenin ekonomik kalkınmasının lokomotiflerinden biri haline gelmelidir.
• Trans-Hazar rotası transit potansiyelimizin güçlendirilmesi açısından kilit önemdedir. Orta vadede bu koridordaki trafik hacmi beş kat artırılabilir.
• Kuryk limanına ayrı bir rol verilmesi gereken denizcilik altyapısının geliştirilmesine yönelik bütünsel bir plan gereklidir. Aktau gibi tam teşekküllü bir lojistik kümelenmesi haline gelmesi lazım.
• Kazakistan'ın Basra Körfezi limanlarına erişimini sağlayan uluslararası Kuzey-Güney Koridoru da kilit öneme sahiptir. Bu güzergahın demiryolu kısmının kapasitesinin kademeli olarak iki katına çıkarılması gerekiyor.
• Kazakistan, Avrasya'da bir geçiş merkezi olarak konumunu güçlendirmeli ve zaman içinde tam teşekküllü bir ulaştırma ve lojistik gücü haline gelmelidir.
• Taşımacılık potansiyelinin hayata geçirilmesi, Kazakistan'ın Rusya, Çin ve Kazakistan'ın Orta ve Güney Asya'daki komşuları da dahil olmak üzere tüm komşu ülkelerle yapıcı ve iyi komşuluk ilişkilerine bağlıdır.

Yeşil ve sürdürülebilir ekonomi

• Kazakistan yeşil bir ekonomi geliştirmeye odaklanmalıdır. Uzun vadede temiz enerjiye küresel bir geçiş kaçınılmazdır.
• Yenilenebilir enerjinin toplam üretim içindeki payı son beş yılda neredeyse %5'e yükseldi. 2027 yılına kadar 1,4 gigawattlık kapasite daha eklenecek.
• Hidrojen üretiminin geliştirilmesi gerekiyor.
• Dengeleme kapasiteleri ve enerji depolama sistemleri oluşturma alanında yeni çözümlere ihtiyaç duyulmaktadır. Karbon nötrlüğe geçiş karbon ticaretiyle hızlandırılabilir.
• Astana Uluslararası Finans Merkezi, yeşil fon çekmek için bölgedeki ana platform haline gelmelidir.
• Nükleer enerji santralinin inşaatına ilişkin soru ulusal referanduma sunulmalıdır.

Dijitalleşme

• Kazakistan'ı bir IT ülkesine dönüştürmek stratejik açıdan önemli bir görevdir.
• Hükümetin hedefi, bilgi teknolojisi hizmetleri ihracatını bu yıl yaklaşık 500 milyon dolardan 2026 yılına kadar bir milyar dolara çıkarmaktır. Bu, büyük yabancı bilgi teknolojisi şirketleriyle ortak girişimlerin açılmasıyla kolaylaştırılacaktır.
• Kazakistan, küresel oyunculara bilgi işlem gücünün satılacağı bir platform haline gelebilir. Büyük veri merkezlerinin inşasına yatırım çekmek ve Kazakistan'ın veri depolama ve işleme alanındaki çıkarlarını teşvik etmek için tercihler de dahil olmak üzere cazip koşullar yaratmak gerekiyor.

Ticaret ve yerli sanayi

• İmalat sanayinin desteklenmesi için yerli ve yabancı yatırımcıların ilk üç yıl vergi ve diğer zorunlu ödemelerden muaf tutulması
• Devlet yerli üreticiyi korumak zorunda. Bu, ekonomiyi dış dünyadan kapatma sinyali değil: açık kalmalı ancak ulusal iş dünyasının çıkarları da dikkate alınmalı.

Belediye başkanları seçimi

• Kazak vatandaşları iki yıldan fazla bir süredir köy, kasaba ve kırsal bölge başkanlarını seçiyorlar.
• Bu süre zarfında kırsal düzeydeki başkanların dörtte üçü seçildi.
• Şimdi Kazakistan, bölgesel öneme sahip ilçe ve şehirlerin seçimlerini düzenleyecek.

Tarım sektörü

• Ülkenin stratejik hedefi Avrasya kıtasının önde gelen tarım merkezlerinden biri olmaktır.
• Birincil üretimden, katma değeri daha yüksek ürünlerin üretimine aşamalı olarak geçiş yapılması gerekmektedir. Hedef, işlenmiş ürünlerin tarım sektöründeki payının üç yıl içinde yüzde 70'e çıkarılmasıdır.
• Bu, işlemeyi teşvik edecek vergi politikasının revizyonunu gerektirecektir.
• Yerli tarım firmalarının konsolidasyonunu teşvik etmenin yanı sıra, karşılıklı yarar sağlayan koşullarla ulusötesi şirketleri aktif olarak cezbetmek gereklidir.

Gazlaştırma ve enerji

• Ülkenin daha fazla gazlaştırılması önemlidir. Yeni gaz işleme tesislerinin inşasının hızlandırılmasının yanı sıra mevcut işleme kapasitelerinin tam olarak devreye alınması da gerekiyor.
• Yeni gaz sahalarının araştırılması ve geliştirilmesine yatırım çekmek önemlidir.
• Genel olarak enerji verimliliği ve kaynak tasarrufuna yönelik açık düzenleyici gerekliliklerin kademeli olarak uygulamaya konulması gerekmektedir. Hedef, enerji tüketimi ve enerji yoğunluğuna ilişkin temel göstergelerin 2029 yılına kadar en az %15 oranında azaltılmasıdır.

Su güvenliği

• Ulusal Hidrojeoloji Servisi yeniden oluşturulacaktır.
• Kilit şirketler de dahil olmak üzere ülkenin tüm su yönetim sistemi reformdan geçirilecektir.
• Enerji ve ulaşım alanlarının yanı sıra su kaynaklarının da akılcı kullanımı, yeni bölgesel işbirliği modelinin bir diğer önemli unsuru haline gelebilir.

 

Yaratıcı endüstri

• Kazakistan, fikri mülkiyet haklarının korunmasına yönelik yasal araçlar da dahil olmak üzere, ülkede yaratıcı ekonominin geniş çaplı gelişimi için koşullar yaratmalıdır.
• Yaratıcı Endüstri Merkezleri her bölgesel merkezde ve her büyük şehirde bulunmalıdır.

Ekonomik reformların sorumluluğu

• Ekonomi politikasının uygulanmasından tamamen hükümet sorumlu olacaktır.
• Cumhurbaşkanlığı İdaresi, çabalarını devletin sosyo-ekonomik kalkınmasının stratejik yönleri, iç ve dış politika, savunma ve güvenlik, hukuk ve personel politikaları konularında yoğunlaştıracaktır.

Bakanlıkların Yeniden Yapılandırılması

• İki yeni Bakanlık kurulacak: Su Kaynakları ve Sulama Bakanlığı ile Ulaştırma Bakanlığı

Sorumlu vatandaş (“Adal Azamat”)

• Tüm vatandaşlar, özellikle de gençler, toplumun temel değerlerini oluşturan en iyi nitelikleri bünyesinde barındırmalıdır. Herkes vatansever, eğitimli, çalışkan, disiplinli, sorumluluk sahibi, adil, tutumlu, empati sahibi olmaya çalışmalıdır. Abayın “Kusursuz İnsan” öğretisine dayanan “Adal Azamat” kavramının derin özü budur.
• Adil Kazakistan'ın ve “Adal Azamat”ın fikirleri her zaman yan yana duran temel değerler olarak değerlendirilmelidir.
• Her birey, eylemleri sözleriyle uyumlu, sorumlu bir vatandaş olursa ülkede adalet hakim olur.