Меню
Қазақстан Республикасы мен Иордан Хашимит Корольдігі арасындағы қатынастар
Жалпы мағлұматтар
Қазақстан Республикасы мен Иордан Хашимит Корольдігі арасындағы дипломатиялық қатынастар 1993 ж. 8 ақпанда орнатылды.
Қазақстанның Аммандағы Елшілігі 2007 ж. шілдесінде ашылды. Иорданияның Қазақстандағы Елшілігі 2007 ж. сәуір айынан бастап қызмет етуде.
2019 ж. 6 маусымнан бастап Айдарбек Әнұарбекұлы Тұматов Қазақстанның Иорданиядағы Төтенше және Өкілетті Елшісі болып табылады.
2019 ж. 11 ақпаннан бастап Юсуф Абделгани Иорданияның Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі ретінде қызмет атқаруда.
Мемлекетаралық қатынастар тарихы
ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Назарбаев пен Иордания Королі Абдалла II арасындағы қалыптасқан жылы қарым-қатынастардың арқасында бүгінгі таңда Қазақстан-Иордания ынтымақтастығы жоғары деңгейге жетті. 1993 жылғы ақпанда дипломатиялық қатынастар орнаған сәттен бастап екіжақты қарым-қатынастар қарқынды дамуымен және көп қырлы сипатымен ерекшеленеді, және Корольдікті еліміздің Таяу Шығыс аймағындағы ең жақын әрі сенімді одақтастарының қатарына жатқызады.
Екіжақты қатынастардың жоғары деңгейінің айқын дәлелі ретінде жоғары деңгейдегі үздіксіз байланыстар мен өзара саяси сенімнің тереңдеуі болып табылады және ол сауда-экономикалық, мәдени-гуманитарлық және басқа салаларға оң әсерін тигізеді. Атап айтқанда, 2006 және 2009 жылдары ҚР Тұңғыш Президенті Н.Назарбаевтың Иорданияға екі ресми сапары өтті. Өз кезегінде, Иордания Королі Абдалла ІІ бен әл-Хусейн Қазақстанға жеті рет сапармен келді (2005, 2007 және 2017 жылдары ресми сапары, 2008 ж. және 2007 ж. жеке сапары, 2014 ж. және 2015 ж. жұмыс сапары). 2015 жылғы 10-11 маусымда Король Абдалла II Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің V съезіне қатысты. Дәл осы кезеңдерінде Қазақстан-Иордания қатынастарының оң бағытын және жоғары динамикасын айқындайтын ынтымақтастықтың берік құқықтық негізі қалыптасты.
Корольдің соңғы ресми сапары 2017 ж. 31 қазан – 1 қарашада аралығында жүзеге асты. Сапардың негізгі оқиғасы ретінде ИХК монархына «Ядролық қарусыз әлем және жаһандық қауіпсіздік үшін Назарбаев сыйлығының» табыстау рәсімі болды. Осылайша, Король Абдалла II аймақтық және халықаралық қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету жөніндегі тынымсыз күш-жігері үшін берілген сыйлықтың алғашқы лауреаты болды.
Сонымен қатар, 2019 ж. 25 қыркүйекте Нью-Йорк қаласында БҰҰ Бас ассамблеясының 74-ші сессиясы аясында ҚР Президенті Қ.Тоқаев Иордания Королі Абдалла II-мен келіссөздер өткізді.
Парламентаралық байланыстар
Парламентаралық қатынастар да белсенді дамуда. Атап айтқанда, 2019 жылы екіжақты қатынастар тарихында тұңғыш рет ИХК Парламентінің екі палатасының басшылары Иордания Сенатының спикері Файсал әл-Файез және Өкілдер палатасының спикері Атеф ат-Тарауна 2019 жылғы 23-24 қыркүйекте Нұр-Сұлтан қаласында өткен Еуразия парламенттері спикерлерінің 4-ші отырысына қатысу шеңберінде Қазақстанға сапармен барды. Аталған іс-сапар барысында ИХК Сенатының спикері Ф.әл-Файез ҚР Сенатының Төрағасы Д.Назарбаевамен, ал ИХК Өкілдер палатасының спикері А.ат-Тарауна ҚР Парламенті Мәжілісінің Төрағасы Н.Нығматулин, ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Р.Скляр және ҚР Ауыл шаруашылығы министрі С.Омаровпен келіссөздер өткізді.
Оған қоса, 2019 жылғы 16 қазанда ҚР Парламенті Сенатының төрағасы Д.Назарбаева Нұр-Сұлтанда өткен Дүниежүзілік қатерлі ісікке қарсы күрес бойынша саммит аясында ИХК корольдік отбасының мүшесі, Халықаралық қатерлі ісікпен күрес одағының президенті ханшайым Дина Миредпен кездесті.
Үкімет Басшылары деңгейіндегі іс-шаралар
2016 ж. 16 маусымда ҚР Премьер-министрі К.Мәсімов Иордания Премьер-министрі Хани Мульқи арасында телефон арқылы сұхбаты өтті. Әңгіме барысында екі ел Үкімет басшылары сондай-ақ екіжақты қарым-қатынастардың басымды бағыттары төңірегінде пікір алысты.
2016 ж. 7-8 қыркүйекте Астанада ҚР Премьер-Министрінің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі А.Мырзахметов және Иордания Премьер-Министрінің орынбасары – Индустрия, сауда және жабдықтау министрі Джауад Ананидің жетекшілігімен екіжақты сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық жөніндегі бірлескен үкіметаралық комиссиясының 4-ші отырысы және Іскерлік кеңестің кезекті отырысы өтті.
Үкіметаралық комиссиясының 5-ші отырысының өткізілуі 2020 ж. 5-6 сәуірде Амманда жоспарланған.
Сыртқы істер министрліктері арасындағы байланыстар
Соңғы жылдары екі елдің сыртқы істер министрліктері арасындағы байланыстардың күшеюі байқалуда. 2019 жылғы 1 наурызда Әбу Дабиде өткен ИЫҰ Сыртқы істер министрлері кеңесінің 46-сессиясы аясында ҚР Сыртқы істер министрі Б.Атамқұлов ИХК сыртқы істер министрі Айман әс-Сафадимен кездесіп, екіжақты ынтымақтастық мәселелерін талқылады. 2019 жылғы 6-7 сәуірде ҚР Сыртқы істер министрі Таяу Шығыс және Солтүстік Африка бойынша Дүниежүзілік экономикалық форумның аймақтық форумына қатысу үшін Иорданияға сапармен келіп, оның барысында Иордания Королімен, Сыртқы істер министрімен және басқа тұлғалармен кездесті.
2017 жылғы 6 шілдеде Амман қаласында ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары А.Камалдиновтың және ИХК Сыртқы істер министрлігінің Бас хатшысы З.ал-Лузидің басшылығымен екіжақты қарым-қатынастардың тарихында алғашқы рет СІМ-аралық консультациялары өтті. 2020 жылдың бірінші жартысында Нұр-Сұлтан қаласында СІМ аралық консультациялардың 2-ші кезеңін өткізу жоспарланған.
Сонымен қатар, 2019 жылғы 23 желтоқсанда консулдық мәселелер бойынша Қазақстан-Иордания консультациясының бірінші раунды өтті.
Саяси деңгейде белсенді өзара іс-қимыл негізгі халықаралық және аймақтық мәселелерге көзқарастардың өзара дамуында көрінеді. Бұл тұрғыда Сирия бойынша Астана процесіне бақылаушы ел ретінде қатысатын Иорданияның рөлін ерекше рөлін атап өту маңызды.
Қазақстан Республикасы мен Ирак Республикасының арасындағы қатынастар
Дипломатиялық қатынастар 1995 жылдың 14 қыркүйегінде Хаттамаға қол қою арқылы орнатылған. 2020 жылғы 22 ақпаннан бастап Қазақстан Республикасының Ирак Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы Айдарбек Тұматов болып табылады.
Ирактың Қазақстандағы Елшілігі 2008 ж. 12 қазанынан бастап жұмыс істейді. 2015 жылғы 20 тамыздан бастап Юнис Салим Сархан Қазақстандағы Ирактың Уақытша сенімді өкілі болып тағайындалды.
Мемлекетаралық қатынастардың тарихы
Қазақстан мен Ирак арасындағы саяси қатынастарды нығайтудың кең перспективаларына қарамастан географиялық тұрғыдан алғанда араб елдерінің ішінде біздің елімізге ең жақын орналасқан мемлекет болып табылатын Ирактағы соңғы жылдары тұрақсыз саяси жағдайдың салдарынан екіжақты қатынастар тиісті деңгейде дамымаған.
Қиындықтарға қарамастан, Ирак басшылығы Қазақстанмен көпжақты ынтымақтастық орнатуға ерекше мән беретіндігін атап өткен жөн. Олар бұл тұрғыда еліміздің халықаралық аренадағы бастамаларына қолдау танытып келеді. Атап айтқанда, 2019 жылғы 23-24 қыркүйекте Нұр-Сұлтан қаласында өткен Еуразия елдері парламенттері спикерлерінің 4-ші конференциясында Ирак делегациясын Парламент спикерінің бірінші орынбасары Хасан Карим әл-Кааби басқарды.
Ирак Ислам Ынтымақтастығы ұйымы шеңберінде де еліміздің бастамасымен өткізілген іс-шаралар мен бастамаларға жоғарғы деңгейде атсалысуда. Атап айтсақ, 2011 жылғы 28-30 маусым аралығында Астанада өткен Ислам Ынтымақтастық Ұйымына мүше елдер Сыртқы істер министрлерінің 38-ші сессиясына Ирактың Сыртқы істер министрі Х.Зибари бастаған делегация қатысты. 2017 жылғы 10-11 қыркүйекте Астанада өткен «Ислам әлеміндегі ғылым, технология, инновция және модернизация» атты Ғылым және технологиялар жөніндегі Ислам ынтымақтастығы ұйымының бірінші Саммитіне Ирак Президенті атынан Жоғары білім, ғылыми зерттеу, ғылым және технология министрі профессор Абдураззақ әл-Иса қатысты.
Сонымен қатар, 2010 жылғы 8 мамырда Ыстанбұлда Вице-президенті Тареқ әл-Хашимидің қатысуымен өткен Азиядағы өзара сенім шаралары кеңесінің Үшінші саммитінде Ирак аталған ұйымға толыққанды мүше мәртебесін алғанын атап өткен жөн.
2013 ж. 22-24 мамыр аралығында өткен VI Астана Экономикалық Форумы және «Дағдарысқа қарсы Бүкіләлемдік 1 конференция» жұмыстарына ирак тарапынан Премьер-министрдің орынбасары Роуш Нұри Шауис бастаған 24 адамнан тұратын делегация қатысты. Оның құрамында Сауда министрі Хайрұлла Хасан Бабакр, Индустрия және табиғи қазбалар министрі Ахмед Насер Дели Әл-Карболи сияқты жоғары лауазымды тұлғалар болды.
Сонымен қатар, Ирак билігі 2019 жылы 14 қазақстандық баланы Ирактан Қазақстанға қайтару бойынша гуманитарлық операцияны сәтті жүзеге асыруға айтарлықтай қолдау көрсетті. Оған қоса, Сирия бойынша Астана процесіне бақылаушы ел ретінде қатысатын Ирактың рөлін ерекше рөлін атап өту маңызды.
Сонымен бірге Ирактағы күрделі ішкі жағдай сауда-экономикалық ынтымақтастықтың дамуына да кедергі болып отыр. ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің мәліметтері бойынша, 2019 жылы ішінде Қазақстан мен Ирак арасындағы тауар айналымы 3 млн. доллардан аспады. 2018 жылдың қорытындысы бойынша бұл көрсеткіш 3,1 млн. долл. құрады (тек экспорт).
Ирактағы жағдайы тұрақтанатын жағдайда осы елге тұтыну астығын, құрылыс материалдарын, металл және дайын конструкцияларды, электр су насостарын, мұнай және энергетика жабдықтарының бірқатар түрлерін жеткізу мүмкіндіктері бар. Сонымен бірге Ирак билігі қазақстандық компаниялар мен инвестицияларды Ирак нарығына тартуға мүдделі. Олар осы тұрғыда, соғыстан кейінгі қираған инфрақұрылымдарды қайта қалпына келтіруде қазақстандық компанияларға қолдау танытуға әзір екендіктерін білдіруде.
Елдеріміздің арасындағы әскери саладағы ынтымақтастық даму үстінде. Бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау, сондай-ақ Қазақстан тарапының Иракты бейбіт қалпына келтіру ынтымақтастығы аясында халықаралық міндеттеменлерді орындау мақсатында 2003-2008 жылдары Иракта коалицияның Тұрақтандыру күштері құрамында Қазақстан ҚК Инженерлік-саперлік жасағы (Казбат құрамынан) қызмет етті. Қазақстан контингенті Ирактағы соғыстан кейінгі қалған миналар мен снарядтарды залалсыздандыру міндетін атқарды. Қазақстан әскерилері Иракта болған мерзімде 4 млн. астам жарылғыш құралдарды жойып, Ирактың Армия Академиясының курсында 500-ден астам ирактық мамандарды оқытты және 2500 бейбіт тұрғын мен коалицияның әскери қызметкерлеріне медициналық көмек көрсетті.
Иракпен мәдени-гуманитарлық қатынастар да тиісті деңгейде дамымауда. Алайда, екі елдің білім, дін, спорт, мәдениет және тағы басқа салаларындағы ықпалдастықты дамытуға мүдделілік жоғары. Атап айтсақ, тараптар арасындағы ынтымақтастықты ілгерілету ғылыми тәжірибелермен алмасуға және ирактық студенттерді екі жақты келісімге сәйкес, еліміздің жоғарғы оқу орындарында оқытуға жол ашар еді.
2015 жылғы 10-11 маусымда Астанада өткен Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің V-съезі отырысына ирак тарапынан Бағдад қаласындағы Әбу-Ханифа мешітінің имамы, Мұсылман құқығы бойынша Ирак ғұламалар тобының Төрағасы А.Таха бастаған делегация қатысты.
2017 жылы екі ел арасындағы спорт саласында ынтымақтастық белгілі мөлшерде белсенділігімен ерекшеленді. 2017 жылғы 7-19 шілде аралығында Қазақстан Каратэ федерациясы одағының ұйымдастырумен өткен Азия жарысына Ирак үкіметінен 35 спортшы қатысты.
Қазақстан Республикасы мен Палестина Мемлекеті
арасындағы қатынастар
Қазақстан Республикасы мен Палестина Мемлекеті арасында дипломатиялық қатынастар 1992 жылғы 6 сәуірде орнатылды.
Палестинаның Қазақстандағы Елшілігі 1993 жылдың маусымынан бері жұмыс атқарады. 2015 жылдың қазан айынан бастап Палестинаның Қазақстандағы Елшісі Монтасер Абу Зейд.
2020 жылғы 22 ақпаннан бастап Қазақстан Республикасының Палестина Мемлекетіндегі Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы Айдарбек Тұматов болып табылады.
ҚР Иордан Хашимиттік Корольдігіндегі Елшілігі Қазақстан мен Палестина арасындағы қарым-қатынастарға жетекшілік етіп келеді.
ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Назарбаев Палестинаға екі рет ресми сапар жасады (1995 жылғы желтоқсан, 2000 жылғы сәуір).
Палестина Мемлекетінің Президенті, Палестинаны Азат ету ұйымының, Палестина Ұлттық Әкімшілігінің Төрағасы Ясер Арафат Қазақстанға екі рет сапар жасады (1991 жылғы желтоқсанда, 1999 жылғы сәуірде).
Екі ел арасындағы тауар айналымының көлемі 2019 жылы 4,4 мың. АҚШ долларын құрады (импорт).
Қазақстан-Палестина шарт-құқықтық базасы келесі келісімдерден тұрады:
- Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Палестина Мемлекетiнiң Үкiметi арасында экономика және өндiрiс саласындағы ынтымақтастық туралы келісім (1995 жылғы 27 желтоқсан);
- Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Палестина Мемлекетінің Үкіметі арасындағы Палестина Мемлекетінің Қазақстан Республикасындағы Елшілігінің мұқтаждықтары үшін Астана қаласындағы офистік үй-жайды өтеусіз пайдалануға беру туралы келісім (2010 жылғы 16 қыркүйек).