Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының нормативтік қаулысына анықтамалық ақпарат
(2023 жылғы 26 желтоқсандағы № 38-НҚ)
Конституциялық сот азаматтың мемлекеттік қызмет туралы Заңның (бұдан әрі – Заң) 16-бабы 3-тармағының 14) тармақшасының Конституцияға сәйкестігі туралы өтінішін қарады.
Өтініш субъектісі бұрын әкімшілік жауапкершілікке тартылып, ішкі істер органдарының қызметкері атағына нұқсан келтіретін теріс қылық жасағаны үшін жұмыстан шығарылды. Оның пікірінше, жоғарыда көрсетілген негіз бойынша жұмыстан босатылған кезде азаматты мемлекеттік қызметке қабылдауға мерзімсіз (өмір бойы) тыйым салу осы Заңның 16-бабы 3-тармағының 6) тармақшасымен бірдей, Конституциялық Соттың 2023 жылғы 6 наурыздағы № 4-НП нормативтік қаулысында баяндалған құқықтық ұстанымдарға сәйкес келмейді.
Конституциялық Сот конституциялық бақылау органы бұған дейін заңның 16-бабы 3-тармағының 6) тармақшасын Мемлекеттік қызметке кір келтіретін тәртіптік теріс қылықтар жасағаны үшін жұмыстан шығарылған азаматтарды тәртіптік, әкімшілік және қылмыстық жауаптылық шараларынан туындайтын құқықтық шектеулердің барабарлығының болмауына байланысты Мемлекеттік қызметке қабылдауға мерзімсіз тыйым салуды белгілеу бөлігінде Конституцияға сәйкес емес деп танығанын атап өтті Мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы құқық бұзушылықтар. Заңның 16-бабы 3-тармағының 14) тармақшасы сондай-ақ теріс себептермен жұмыстан шығарылған азаматтарды мемлекеттік қызметке қабылдауға осындай мерзімсіз тыйым салуды белгілейді.
Конституциялық сот мұндай шектеулер өзара келісілген және Конституцияның 39-бабы 1-тармағының талаптарына сай болуы тиіс деп санайды. Лауазымдық міндеттерінің сипатын есепке алмай, Мемлекеттік қызметке адамдарды қабылдауға мерзімсіз тыйым салуды белгілеу бөлігінде Заңның тексерілетін нормасы азаматтардың мемлекеттік қызметке қолжетімділікке тең құқығын бұзады және тұтастай алғанда әртүрлі салалық тиесіліліктің объективті өзара байланысты нормаларының әділдік, пропорционалдылық қағидаттарына және өзара келісу өлшемдеріне жауап бермейді.
Конституциялық сот Заңның 16-бабы 3-тармағының 14) тармақшасын осы құқықтық шектеудің пропорционалдылығының болмауына байланысты құқық қорғау органының беделін түсіретін теріс қылық жасағаны үшін құқық қорғау қызметінен босатылған адамдарды мемлекеттік қызметке қабылдауға мерзімсіз тыйым салуды белгілеу бөлігінде Конституцияға сәйкес емес деп таныды. Үкіметке алты айдан кешіктірмей Парламент Мәжілісіне Мемлекеттік қызмет туралы заңнаманың сәйкестігін келтіруге бағытталған заң жобасын енгізуді ұсынды.