Телеграмм КС - https://t.me/consot_kz
Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының нормативтік қаулысына анықтамалық ақпарат
(2023 жылғы 11 сәуірдегі № 9)
Конституциялық сот азаматтың қылмыстық-процестік Кодекстің (бұдан әрі – ҚІЖК) 146-бабы екінші бөлігінің ережесінің Конституцияға сәйкестігіне үй қамауындағы күдіктіге үйден шығуға, өзінен біреуді қабылдауға, телефон арқылы келіссөздер жүргізуге, хат-хабар алуға және байланыс құралдарын пайдалануға толық тыйым салу бөлігінде өтінішін қарады.
Өтініш субъектісінің пікірінше, ҚІЖК-нің аталған бабы оны құқықтарда шектейді.
Конституциялық Сот әркімнің заңды тұлғаны тану құқығына кепілдік бере отырып, Конституция оған өз құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен, соның ішінде сот арқылы қорғау және білікті заң көмегін алу құқығымен қорғауға мүмкіндік береді деп санайды. Ұсталған, қамауға алынған, қылмыс жасады деп айыпталған әрбір адамға, тиісінше, ұсталған, қамауға алынған немесе айып тағылған сәттен бастап адвокаттың (қорғаушының) көмегін пайдалану құқығы беріледі және азаматтардың денсаулығын қорғауға құқығы бар. Қандай да бір бұлтартпау шарасы қолданылған әрбір адам қадір-қасиеті, бөлінбейтін және туғаннан тиесілі құқықтары бар тұлға болып табылады. Үйде қамауға алу қатаң бұлтартпау шараларының бірін білдіреді және «күдіктіні, айыпталушыны қамауда ұстамай, бірақ шектеулерді қолдана отырып, қоғамнан оқшаулаудан тұрады». Өтініш субъектісі даулайтын ҚІЖК ережелері құқық қолдану практикасында жиынтығында бір-бірімен не үй қамауындағы адамдарға қатысты қолданылатын өзге де шектеулермен олардың конституциялық құқықтарынан айыруға әкеп соқтырмауға тиіс. Мұндай шектеулер адамның қоғамнан оқшаулануын қамтамасыз ете отырып, оның өмірі мен денсаулығына қауіп төндірмеуі керек.
Конституциялық сот ҚІЖК-нің 146-бабы екінші бөлігінің 1), 2) және 3) тармақтарының ережелерін мынадай түсіндірмеде Конституцияға сәйкес деп таныды: үйде қамауға алу кезіндегі шектеулер қамауға алынған адамның және оның қорғаушысының кепілді құқықтарының сақталуын, оның ішінде өмір сүру және денсаулық сақтау құқықтарын, құқық субъектісін тануды, өз құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауды қамтамасыз етуге тиіс.
Үкіметке алты айдан кешіктірмей Парламент Мәжілісіне қылмыстық іс жүргізу кодексін сәйкестендіруге бағытталған заң жобасын енгізу ұсынылды.