СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ҚОҒАМ МЕН МЕМЛЕКЕТ ҮШІН СЫНАҚ РЕТІНДЕ
Сыбайлас жемқорлық - бұл адамзат ғасырлар бойы бастан кешкен сынақ. Бүгінгі таңда жаһандану жағдайында оның салдары ерекше байқалады, өйткені сыбайлас жемқорлық қоғамның дамуына кедергі келтіреді, билік институттарына деген сенімді төмендетеді және экономикалық тұрақтылыққа қауіп төндіреді. Мемлекет бұл құбылыстың алдын алуға, заңнаманы жетілдіруге және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға баса назар аудара отырып, оны жою бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде.
Сыбайлас жемқорлықтың алдын алуда адами факторды азайту үшін цифрлық технологиялар белсенді қолданылады, бұл сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтады. Бүгінгі таңда Қазақстандағы мемлекеттік қызметтердің 93% - дан астамы электрондық форматта қолжетімді, ал қашықтықтан мониторинг жүргізу тетіктері бұзушылықтарды жедел анықтауға мүмкіндік береді. Әкімшілік кедергілер, абыройсыздықтың барлық түрлері бопсалау немесе лауазымдық өкілеттіктерден асып кету ретінде қабылданады. Біздің міндетіміз-азаматтардың қазіргі күтулеріне сәйкес келетін Мемлекеттік қызметтерді көрсетудің ыңғайлы және ашық жүйесін дамыту. Мұндай кешенді шаралар қызметтерді алу кезінде тікелей өзара іс-қимылды болдырмау, тәуекелдерді азайту үшін жағдайлар жасайды және нәтижесінде азаматтарға қызмет көрсету сапасын қамтамасыз ете отырып, сыбайлас жемқорлықты барынша азайтуға мүмкіндік береді.
Мемлекеттік қызметшілердің ротациясы сыбайлас жемқорлықтың алдын алудың тағы бір құралы болды. Бұл тетік құқық бұзушылық тәуекелдерін азайтып қана қоймай, мемлекеттік аппарат жұмысының тиімділігін арттыра отырып, кәсіби күйіп қалудың алдын алуға көмектеседі. Сонымен қатар, 2019 жылдан бастап бағыныштылардың сыбайлас жемқорлық әрекеттері үшін басшылардың саяси жауапкершілігі енгізілді. 2024 жылы қызметшілерді басқа саяси лауазымға тағайындау оларды бұрынғы жұмыс орнында қарамағындағыларға сыбайлас жемқорлық жасағаны үшін отставкаға кету міндетінен босатпайтын өзгеріс енгізілді.
Мемлекеттік қаражаттың жұмсалуына бақылауды күшейту мақсатында бюджетті игеру кезінде «ақшаны бояу» тетігін енгізу жөніндегі жобаны іске асыру және масштабтау жүзеге асырылады. Бұл тетік «цифрлық теңге» платформасында іске асырылады және қаражатты жұмсау кезінде ашықтықты қамтамасыз етудің және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтудың маңызды құралы болып табылады. Бұл бюджеттік ақшаны бөлуден бастап толық игеруге дейінгі барлық кезеңдерде пайдалануды бақылауға мүмкіндік береді. Әрбір теңге бірегей цифрлық белгіні алады, бұл ұрлау мүмкіндігін болдырмайды және бюджетті ұтымды пайдалануға ықпал етеді.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың негізгі элементі заңнаманы жетілдіру болып қала береді. Соңғы жылдары Қазақстанда қатаң нормалар енгізілді: мемлекеттік қызметшілерге сыйлықтарға тыйым салу, жалпыға бірдей декларациялау арқылы қаржылық бақылауды күшейту, сыбайлас жемқорлық қылмыстары үшін санкцияларды қатаңдату. Осындай қылмыстары үшін сотталғандарға мемлекеттік лауазымдарды атқаруға тыйым салынады, ал сыбайлас жемқорлық туралы хабарлаған азаматтардың өздері қомақты сыйақы алады. Сыбайлас жемқорлық туралы хабарлаған азаматтардың еңбек құқықтарын негізсіз жұмыстан босатудан қорғау бойынша шаралар қабылданды. Жаңа шаралардың қатарында ойын мекемелеріне баруға және мемлекеттік қызметкерлер үшін құмар ойындарға қатысуға тыйым салу бар. Бұл шаралар мемлекетке деген сенімді арттырады және азаматтарды сыбайлас жемқорлыққа қарсы белсенді күреске ынталандырады.
Алдын алу маңызды рөл атқарады. Облыста сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне белсенді талдау жүргізілуде. 2024 жылы 600-ден астам құқықтық және ұйымдастырушылық тәуекелдер, сондай-ақ 80 мүдделер қақтығысы жойылды. Ашықтық пен қатаң бақылаудың арқасында бұл өзгерістер Мемлекеттік органдардың күнделікті жұмысының бір бөлігіне айналды.
Маңызды жетістіктердің бірі қоғам мен мемлекет арасындағы өзара іс-қимылды нығайту болды. Қостанай облысындағы «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасы БАҚ, әлеуметтік желілер, азаматтармен ашық кездесулер мен іс-шаралар арқылы іске асырылады. «Халық заңгері» сияқты акциялар үнемі өткізіліп тұрады, онда тұрғындар заңгерлік қолдау мен кеңес алады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға ерекше көңіл бөлінеді. Мемлекеттік қызметшілермен мемлекеттік қызмет, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнаманың нормалары және Әдеп кодексі туралы хабардарлықты арттыруға бағытталған тұрақты іс-шаралар өткізіледі. Мемлекеттік органдардың басшыларымен тікелей эфирлер ұйымдастырылады, онда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл және азаматтарды ақпараттандыру мәселелері талқыланады. Жас кезінен бастап сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру үшін жастармен жұмыс істеуге көңіл бөлеміз. Жыл сайын мыңдаған студенттер мен мектеп оқушыларын қамтитын «Парасаттылық сағаты» сияқты акциялар өткізіледі. Оқу бағдарламаларына адалдық пен әділеттілікке арналған тақырыптар кіреді. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтауға және құқық бұзушылықтардың алдын алуға көмектесетін еріктілер қозғалыстары белсенді дамып келеді.
Менің төрағалығыммен Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөніндегі комиссия отырыстарында, құқық қорғау органдары мен жұртшылықтың қатысуымен Сыбайлас жемқорлыққа аса осал салалардағы мәселелер мен проблемалар қаралады.
Болашақта цифрлық технологияларды пайдалануды кеңейту, процестердің ашықтығын арттыру және азаматтық қоғаммен өзара іс-қимылды нығайту жоспарлануда.
Біз халқымыздың әл-ауқатын арттыру және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл үшін барлық қажетті шараларды қабылдаймыз. Мемлекет басшысы жариялаған «Заң және тәртіп» қағидаты біздің елімізді сыбайлас жемқорлықтан азат өркендеген мемлекет ретінде көруге ұмтылатын облысымыздың барлық тұрғындары үшін негізгі бағдар болатынына сенімдімін.
Қостанай облысының әкімі Құмар Ақсақалов