Парагонимоз: белгілері, диагностикасы және емдеу тәсілдері.

Парагонимоз: белгілері, диагностикасы және емдеу тәсілдері.

Парагонимоз-бұл биогельминтоздар тобынан шыққан зооантропонозды ауру, әдетте өкпеде, сирек – мида басқа мүшелерде паразиттік зақымдаушы. Парагонимоз іштің синдромымен, терінің қышуымен, бронхопневмониямен, гемоптизбен, өкпеден қан кетумен, менингит белгілерімен, ұстамалармен, көру өткірлігінің төмендеуімен көрінуі мүмкін. Парагонимоз диагнозы клиникалық көрініс, қақырық микроскопиясы, копроовоскопия, рентгенография, өкпе мен бас сүйегінің КТ және МРТ, биопсия, лапароскопия нәтижелері негізінде белгіленеді. Парагонимозды емдеу антигельминтикалық агенттермен жүзеге асырылады; тиімсіз болса – кисталарды жедел алып тастау, өкпені резекциялау көрсетілген.
Парагонимоздың себептері. Парагонимоз (paragonimus) тұқымдасына жататын трематодтардың бірнеше жақын түрлерін қамтитын өкпе флюктерінен туындайды. Көбінесе патоген-P. (westermani), ол апельсин тұқымы тәрізді қызыл-қоңыр реңктің жалпақ гельминті. Ұзындығы 7-12 мм гельминт денесінде тікенектермен жабылған кутикула, сондай-ақ ауыз және іш сорғыштары бар. Паразит-гермафродит, айқас ұрықтанғаннан кейін ұзындығы 0,12 мм-ге дейін жетілмеген жұмыртқа салады. Трематодтардың дамуының күрделі циклі иелерінің өзгеруімен жүреді: негізгілері – адамдар мен жануарлар (шошқалар, иттер, мысықтар, мускраттар, құмыралар, егеуқұйрықтар). Тұщы су моллюскалары бірінші аралық болып табылады; қосымша-тұщы су шаяндары, шаяндар және асшаяндар. Парагонимоздың фекальды-ауызша берілу механизмі бар. Трематодтардың жұмыртқалары негізгі иесінің денесінен қоршаған ортаға нәжіспен, сирек қақырықпен шығарылады және суда піседі. Инкубацияланған дернәсілдер (мирацидиялар) моллюскалардың тіндеріне белсенді түрде енеді және спороциста, редия және церкария кезеңдерінен дәйекті түрде өтеді. Церкариялар шаяндар мен шаяндардың денелеріне белсенді немесе пассивті еніп, бұлшықеттер мен ішкі органдарда циста алады, сол жерде инвазивті метацеркарияға дейін дамиды. Адамдардың парагонимозға жоғары табиғи бейімділігі бар. Инвазия ластанған шаян тәрізділердің шикі етін жегенде (тамақ жолы) немесе ластанған суды (су жолы) ішкенде пайда болады. Жіңішке ішекте дернәсілдер мембраналардан босатылып, ішек қабырғасын тесіп, іш қуысы, диафрагма, плевра жапырақтары арқылы өкпеге күрделі көшіп-қонып жүзеге асады. Өкпе паренхимасында олар айналасында 10 см-ге дейін талшықты кисталар түзеді, олар периферияда және өкпе тамырларында локализацияланған. Әрбір парагонимозды киста қан мен шырыш қоспасы бар қабыну экссудатымен толтырылған, әдетте бірнеше паразиттер мен олардың жұмыртқалары бар, екенін бронхиола білдіреді. Өкпе флюкасының жыныстық жетілуі инфекциядан кейін 5-6 аптадан кейін пайда болады, жұмыртқа салу 65-90 күннен кейін пайда болады, өмір сүру ұзақтығы 5 немесе одан да көп жылға жетеді. Трематодтар, олардың жұмыртқалары мен личинкалары иесінің тіндеріне механикалық әсер етеді, қабыну және токсикалық-аллергиялық реакциялардың дамуын тудырады. Құрсақ мүшелері мен диафрагма арқылы дернәсілдердің миграциясы оларда қан кетулер мен некрозды тудырады. Парагонимозды кисталардың ашылуы трематодтар мен олардың жұмыртқаларының ОЖЖ-де, мезентеральды лимфа түйіндерінде, бауырда, қуық асты безінде, теріде және басқа органдарда гематогендік таралуымен бірге жүреді. Жұмыртқалар қақырықпен бірге жөтеліп немесе жұтылып, асқазан-ішек жолына түседі. Гельминт шыққаннан немесе өлгеннен кейін кистаның қуысы тыртықталады, зақымдануларда склеротикалық процестер біртіндеп дамиды, кальцийлену байқалады.
Парагонимоздың белгілері. Парагонимоздың инкубациялық кезеңі бірнеше күннен 2-3 аптаға дейін, клиникалық көріністер аурудың сатысына байланысты. Метацеркарийдің ішектен іш қуысына қоныс аударуы кезінде энтерит, жедел гепатит, қатерсіз асептикалық перитонит, жедел іш белгілері бар іш синдромы байқалады. Терінің қышуы мүмкін. Өкпе тініне трематод личинкаларын енгізу жедел бронхит, бронхопневмония, геморрагиялық плевриттің дамуымен көрінеді. Жедел өкпе парагонимозы безгегімен (39-40С), ентігумен, кеуде қуысының ауырсынуымен, қақырық шығарумен жөтелмен (гемоптиз), жағдайлардың жартысында өкпеден қан кетумен сипатталады. Науқастарда шаршау, ашуланшақтық, тахикардия белгілері байқалады. Мидың жедел зақымдануында менингит, менингоэнцефалит белгілері байқалады: интракраниальды қысымның жоғарылауы, бас айналу, қатты бас ауруы, сананың жоғалуымен ұстамалар, өрістердің тарылуы және көру өткірлігінің төмендеуі. Мойынның, кеуде қуысының және іштің тері астындағы майында гельминттер мен жұмыртқалары бар тығыз, ауыртпалықсыз түйіндер пайда болуы мүмкін. Парагонимоздың өкпеден тыс локализациясында асқыну жиілігі мен өлім-жітім жоғары. 2-3 айдан кейін парагонимоз симптомдардың өршуі мен басылу кезеңдерінің өзгеруімен созылмалы ағымға өтеді. Созылмалы кезең 2-4 жылға дейін жалғасады және симптомдардың біртіндеп жойылуымен, өкпеде фиброздың және кальцификацияның оқшауланған ошақтарының пайда болуымен, пневмосклероздың дамуымен, "өкпе жүрек"синдромымен бірге жүреді. Өкпе парагонимозының асқынулары – пневмоторакс, өкпеден қан кету, өкпенің және диафрагманың қозғалғыштығын шектейтін плевра байламдары, бактериялық инфекция қосылған жағдайда-абсцесс немесе өкпе эмпиемасының пайда болуына әкеледі. Мидың ауыр зақымдануының салдары эпилепсия, оптикалық атрофия, парез, паралич болуы мүмкін.
Парагонимоздың диагностикасы. Парагонимозды диагностикалауда эпидемиологиялық анамнез, клиникалық көрініс, зертханалық (жалпы қан анализі, қақырық микроскопиясы, копроовоскопия) және аспаптық зерттеулер (рентгенография, өкпенің КТ және МРТ, бас сүйегінің КТ, киста биопсиясы, лапароскопия) деректері, пангонимус антигендері бар аллергиялық сынақ нәтижелері қолданылады. Жедел кезеңде парагонимоз сирек диагноз қойылады, тән белгі өкпедегі өзгерістердің неврологиялық симптомдармен үйлесуі болуы мүмкін. Парагонимоз диагнозы науқастың қақырығы мен нәжісінде сопақша алтын қоңыр паразит жұмыртқаларын табумен расталады. Инфекциядан кейінгі алғашқы 2-3 айда гельминт антигендеріне арнайы антиденелерді анықтайтын серологиялық әдістер (ИФА) анағұрлым ақпараттандырады. Парагонимоз кезінде қанда эозинофилия, лимфоцитоз, гипохромды анемия анықталады. Өкпенің рентгенограммасында парагонимозды кисталар бір немесе бірнеше өкпе сегменттерінде тегіс, тегіс шекаралары бар бұлыңғыр, сақина тәрізді күңгірттеу түрінде ұсынылған. Бас сүйегінің рентгенографиясында "сабын көпіршіктері"түріндегі кальцинациялар көрінеді. Лапароскопия кезінде іш қуысында геморрагиялық, фибринозды немесе фибринозды-іріңді эффузия анықталады, онда жетілмеген гельминттерді анықтауға болады. Дифференциалды диагностика туберкулезге, пневмонияға, эхинококкозға және өкпенің неоплазмаларына, мидың зақымдануымен – ми ісіктеріне, менингитке қатысты жүзеге асырылады.
Парагонимозды емдеу және болжау. Парагонимоздың ерте сатысында антигистамин-дермен десенсибилизациялық терапия жүргізіледі, органның ауыр зақымдануы кезінде – кортикостероидтардың қысқа курсы. Парагонимозды арнайы емдеу жедел аллергиялық реакциялар басылғаннан кейін қабылданатын антигельминтикалық препараттарды (празиквантел, битионол) қабылдауды қамтиды. ОЖЖ зақымданған кезде парагонимозды емдеу тек стационарда жүргізіледі. Антиконвульсанттар, диуретикалық препараттар қолданылады. Созылмалы парагонимозда жалпы күшейтетін және жүрек-қан тамырлары құралдары көрсетілген. Консервативті тактика тиімсіз болған жағдайда өкпені резекциялау, өкпе мен ми кисталарын алып тастау жүргізіледі. Өкпе парагонимозының асқынбаған жағдайларын уақтылы емдеумен қалпына келтіру басталады; жалпы зақымданумен, пневмосклероздың дамуымен - болжам ауыр; мидың көптеген кисталарында – өте қолайсыз. Ошақтардағы парагонимоздың алдын алу шаян тәрізділердің шикі ет тағамынан қолданбау, ауыз суды қайнату, су объектілерін нәжістің ластануынан қорғау азайтады.