Пастереллез-себептері, белгілері, диагностикасы және алдын-алу.

Пастереллез - бактериялық генездің жедел зоонозды жұқпалы ауруы. Ол терінің, тері астындағы тіндердің, буындардың және сүйектердің қатысуымен жүреді. Жағдай жоғары қызбамен, интоксикациямен, ішкі органдардың зақымдалуымен көрінеді; созылмалы курс жағдайлары сипатталған. Патологияны диагностикалау негізінен бактериологиялық әдістермен жүзеге асырылады, серологиялық әдістер көмекші ретінде қолданылады. Пастереллезді емдеуге этиотропты Бактерияға қарсы терапия, детоксикация, антипиретиктер және басқа симптоматикалық агенттер кіреді.
Себептері. Инфекцияның қоздырғышы-экзотоксин шығаратын Pasteurella multocida бактериясы. Пастерелла қоршаған ортаға төзімді, суда және көңде 2-3 аптаға дейін, жануарлардың мәйіттері мен мұздатылған еттерде 4-12 айға дейін сақталады. Олар күн сәулесінің әсерінен, қайнаған кезде, дезинфекциялық құралдармен өңделген кезде өледі. Инфекция көзі бактерия тасымалдаушылар мен ауру ауылшаруашылық, үй жануарлары мен құстарға айналады. Көбінесе пастереллез ірі қара, тауық, қоян және буйволда тіркеледі, ал пастереллез мысықтардың 80% - көрсетілгені, сиырлардың 70% мен қояндардың 50%, қойлардың 45% - қолайсыз шаруашылықтардағы тауықтардың 35% - көрсетілгені байқалады. Пастереллалар нәжіспен, зәрмен, мұрыннан, қанмен, жануардың сүтімен шығарылады, адамның инфекциясы әдетте мысықтар мен иттердің шағуы мен терісін тырнау кезінде пайда болады. Инфекцияның ауа тамшылары мен трансплацентарлы жолдары сипатталған; жұқтырған жылқылардың шағуы кезінде пастереллездің векторлық берілу мүмкіндігі қарастырылған.
Диагностика. Диагнозды инфекционист белгілейді. Бар белгілерге байланысты терапевт, дерматовенеролог, хирургпен кеңесу қажет болуы мүмкін. Тыныс алу жолдарының зақымдануы кезінде пульмонологтың, фтизиатрдың, өмірге қауіп төндіретін жағдайлар болған кезде – реаниматологтың тексеруі қажет. Диагностикалық іс-шаралар тізбесі мынадай объективті, зертханалық және аспаптық әдістемелерді қамтиды: Физикалық зерттеу. Тері түрінде зақымдану аймағында гиперемия, өткір нәзіктік, терінің ісінуі, бұлтты құрамы бар пустула, қотыр, көбінесе тербеліс анықталады. Буындар зақымданған кезде олардың мөлшерінің ұлғаюы, қозғалыстардың шектелуі, аяқ-қолдың мәжбүрлі жағдайы байқалады. Аускультация кезіндегі интерстициальды пневмония қатты тыныс алу, крепитация, перкуссиялық дыбыстың қысқаруымен көрінеді. Бронхоэктазбен жөтелгенде азаятын ылғалды ысқырықтың көптігімен өкпе тыныс алуының диффузды әлсіреуі байқалады. Зертханалық зерттеулер. Пастереллездегі жалпы қан анализінде таяқша ядросының солға сдысуымен лейкоцитоз, ESR жоғарылауы, көбінесе тромбоцитопения, анемия анықталады. Биохимиялық көрсеткіштердегі өзгерістерге alt, AST, жалпы билирубин, CRP, мочевина, креатининнің жоғарылауы, жалпы ақуыздың төмендеуі, ұю жүйесінің бұзылуы жатады. Зәрді жалпы клиникалық зерттеу тығыздықтың жоғарылауын, микрогематурияны, лейкоцитурияны, сирек пиурияны растайды. Патереллезді менингоэнцефалиттердегі ликворограммада нейтрофильді плеоцитоз, жасушалық-ақуыздық диссоциация анықталады.
Инфекциялық агенттерді анықтау. Негізгі әдіс-ПТР. Қоректік ортаға себудің бактериологиялық әдістері пациенттен алынған кез-келген биологиялық материалмен (бөлінетін тері жарасы, қан, жұлын сұйықтығы, абсцесс нүктесі), соның ішінде секциямен бірге қолданылады. ПАСТЕРЕЛЛЕЗДІ ретроспективті диагностикалау үшін ИФА және басқа серологиялық әдістер қажет, өйткені антидене титр өсуін анықтау үшін кемінде 14 күн аралықпен жұптасқан сарысуларды зерттеу қажет.
Сәулелік диагностика. Тыныс алу жолдарының зақымдануымен кеуде қуысының рентгенографиясы тағайындалады. Іріңді процестерді уақтылы анықтау үшін жұмсақ тіндердің, буындардың, сүйек құрылымдарының ультрадыбыстық зерттеуі жиі жасалады. Ішкі органдар аймағындағы септикопиемиялық ошақтарды визуализациялау үшін іш қуысы, бүйрек, жамбас мүшелерінің ультрадыбыстық зерттеуі қолданылады. Мидың МРТ және КТ ОЖЖ зақымдану белгілерінде, әсіресе иммун тапшылығы бар адамдарда қолданылады.
Дифференциалды диагностика. Жұқпалы аурулармен жүзеге асырылады: сібір жарасы, тері және висцеральды лейшманиоз, эризипелоид. Сонымен қатар, пастереллездің белгілері листериоз, токсоплазмоз, қызылиек клиникасына ұқсас. Туберкулез, орган микозы және мерез кезінде жалпыланған зақымданулар мүмкін, туляремия, цитомегаловирус, пневмококк инфекциясы кезінде байқалуы мүмкін. Сепсиске стафилококктар, стрептококктар, кокцеллалар себеп болуы мүмкін. Кейбір жағдайларда облитеративті эндартеритпен, трофикалық жаралармен, бактериялық іріңді зақымданулармен саралау қажет. Пастереллезге ұқсас соматикалық аурулар-бронхоэктаз, ОЖЖ қатерлі ісіктері, геморрагиялық инсульт. Кейде тері ауруларын жоққа шығару қажет: стафилодерма, псориаз, экзема.
Пастереллезді емдеу. Геморрагиялық септицемиямен ауыратын науқастарға стационарлық емдеу көрсетіледі, әсіресе қауіп тобына жататын болса. Төсек демалысы қалыпты дене температурасының 3-4 күніне дейін сақталады. Тамақтану режимі қиын қорытылатын тағамды шектеуді, алкогольден бас тартуды қамтиды. Ауызша дезинтоксикация мақсатында тұтынылатын сұйықтық мөлшерін көбейту міндетті болып табылады. Егер артрит белгілері болса, серпімді таңғышты пайдаланып таңғыштарды, ортоздарды, бекітетін таңғыштарды қолдану ұсынылады. Этиотропты емдеу Бактерияға қарсы агенттерді қамтиды. Ең тиімді препараттар пенициллиндер (ампициллин+сульбактам, амоксициллин+клавулан қышқылы), 2-ші және 3-ші буын цефалоспориндер, тетрациклиндер, фторхинолондар, ко-тримоксазол болып саналады. Диализ катетерінің ластануына байланысты пастереллез инфекциясымен ауыратын науқастарда аминогликозидтермен монотерапия курсынан өту кезінде қайталану жағдайлары тіркелді, сондықтан оларды жалғыз ем ретінде қолдану күмәнді. Пастереллезді емдеу жоспары сонымен қатар интоксикация синдромының ауырлығын төмендететін ерітінділерді (глюкоза-тұз, құрамында сукцинат бар ерітінділер, ацесол) инфузиялық енгізуді, антипиретикалық және ауырсынуды басатын дәрілерді қабылдауды қамтуы мүмкін. Хирургиялық емдеу шектеулі немесе төгілген іріңді процестер пайда болған кезде көрсетіледі. Әдетте іріңді ошақтар ашылады және ағызылады. Ауыр зақымданулар үшін аяқ-қолды ампутациялау қажет.
Болжам және алдын алу. Пастереллездің асқынбаған нұсқасымен және салмақсыз преморбидті фонмен болжам қолайлы. Зерттеулерге сәйкес, аурудың септикалық ағымының шамамен 70% – і, 50 жастан асқан адамдарда және тек 21% -і, 20-50 жастағы науқастарда байқалды. Жануарлардың өлімі 80%, адамдарда – 1,79% жетеді. Аурудың орташа ұзақтығы-8 күн. Буындар мен сүйек құрылымдарының іріңді зақымдануы болған кезде ұзақ мерзімді оңалту мүмкін (1-2 айдан астам), аяқ – қол ампутациясы жағдайында-мүгедектік. Арнайы профилактика жануарларға арналған вакциналар мен гипериммунды сарысу түрінде болады; адамдарға арналған вакцина препараттары әзірленбеген. Спецификалық емес алдын алу шараларына қатаң ветеринарлық бақылау, Ауру жануарларды оқшаулау, пастереллез ошақтарынан сүт пен ет сатуға тыйым салу жатады. Жануарлармен жұмыс істеу кезінде жеке қорғаныс құралдарын (маскалар, қалқандар, қолғаптар) пайдалану, антисептикалық құралдармен сызаттарды жағуды, жануарлармен байланыста болғаннан кейін қолды сабынмен мұқият жуу қажет.