Дифтерия: себептері, диагностикасы және алдын-алу.

Дифтерия-бұл жедел инфекция, онда қоздырғыш негізінен белгілі бір пленка пайда болатын шырышты қабаттар арқылы енгізіледі. Денеде ол улы заттарды – токсиндерді шығарады. Бұрын бұл ауру балаларда жиі кездесетін және жоғары өліммен бірге жүретін. Халықты иммундаудың тек 95% - і қазіргі кезде аурудың жекелеген жағдайларының ғана байқалуына әкелді. Ересектер мен жасөспірімдерде дифтерия белгілері барған сайын тіркелуде, бұл вакцинациядан кейін алынған иммунитеттің біртіндеп әлсіреуіне байланысты.
Дифтерия қоздырғыштары, инфекция қалай пайда болады. Дифтерия қоздырғышы-коринебактериялар тұқымдасының микроорганизмі. Көбею кезінде ол сыртқы ортаға токсин шығарады. Бұл күшті зат дифтерияның жергілікті реакциясы мен жүйелік белгілерін анықтайды. Дегенмен, барлық дифтерия таяқшалары токсинді шығаруға қабілетті емес. Микроорганизм қоршаған заттарда 2 аптаға дейін сақталады, 1 минуттан аз қайнаған кезде өмір сүреді. Инфекцияның негізгі жолдары – ауа тамшылары және тұрмыстық байланыс. Ең жұқпалы науқастар, бірақ коринебактериялар қоршаған ортаға микроорганизмдердің сыртқы сау тасымалдаушыларын шығара алады. Дәл қазір тасымалдаушылар инфекцияның негізгі көзі болып табылады, көбінесе бұл созылмалы ЛОР аурулары бар балалар. Дифтерия белгілері микробтың ағзаға ену орнына байланысты. Көбінесе бұл жұтқыншақ, трахея, мұрын, көз, тері және сыртқы жыныс мүшелерінің шырышты қабаты. Патогенді қабылдағаннан кейін 2-ден 12 күнге дейін созылатын инкубациялық кезең басталады, оның соңында науқас жұқпалы болады.
Дифтерия белгілері. Дифтерияның ең тән белгілері: тіндердің бетіндегі пленка, олармен тығыз дәнекерленген; лимфа түйіндерінің ұлғаюы, температураның жоғарылауы; жұтылу кезінде жеңіл ауырсыну; бас ауруы, әлсіздік, интоксикация белгілері; сирек ісіну және мұрыннан, көзден ағу. Жұтқыншақ дифтериясы-аурудың ең көп таралған түрі. Оның ауырлығы әртүрлі болуы мүмкін: Локализацияланған. Ол 3 күн ішінде температураның жоғарылауынан, әлсіздіктен басталады. 2-ші күні бадамша бездерде бір апта бойы сақталатын бөртпелар пайда болады. Субмандибулярлық түйіндер аздап үлкейген. Жалпы. Дифтерия бөртпелері тілге, таңдайға, орофаринске таралады. Улы. Ол температураның 40С-қа дейін көтерілуінен, тамақ ауруынан, мойындағы тері астындағы тіндердің ісінуінен тез дамиды (бұл форманың айрықша белгісі). Пленкалар тығыз, қанға малынған, тәтті иісі бар, мұрын-жұтқыншаққа таралады. Найзағай жылдам. Бірнеше сағат ішінде температура күрт көтеріледі, құсу, құрысулар пайда болады, сананың жоғалуы, қан қысымының төмендеуі, жүрек жұмысының тежелуі, тері астындағы қан кетулер пайда болады. Дифтерия пленкаларының пайда болуына уақыт жоқ, өйткені алдағы 2-3 күнде науқастың өлімі болады. 5 жасқа дейінгі балалардағы дифтерия белгілері жарма түрінде көрінуі мүмкін – жөтел, тыныс алу жолдарының тарылуы және тұншығу. Бұл жедел медициналық көмекті қажет ететін өмірге қауіп төндіретін жағдай. Балалардағы Дифтерия вакцинациядан кейінгі иммунитеттің аясында да пайда болуы мүмкін, бірақ ауру оңайырақ: аурудың локализацияланған түрі дамиды; жарма пайда болмайды; іс жүзінде асқынулар жоқ; қолайсыз нәтиженің даму ықтималдығы минималды.
Дифтерияның белгілері және диагностикасы. Аурудың алғашқы күндеріндегі балалар мен ересектердегі дифтерия белгілері спецификалық емес және стенокардияға ұқсайды, сондықтан олар пайда болған кезде дәрігерге үйге қоңырау шалу керек. Мұндай белгілерге назар аударыңыз: Бадамша бездердегі тығыз Жарық пленкасы, шпательмен жақсы алынбайды; зақымдану екі жақты, бірақ оның мөлшері оң және сол жақта бірдей емес; аздап қызару және тамақ ауруы; температура 2-3 күннен кейін төмендейді, ал жұлдырудағы бляшкалар әлдеқайда ұзаққа созылады; мойынның ісінуі мүмкін; дифтерияға қарсы сарысуды қолданғаннан кейін барлық белгілер тез басылады. Бадамша бездердің кез-келген қабынуы үшін жұтқыншақ пен мұрын қуысынан дифтерияға жағынды қажет. Жылдам нәтиже алу үшін ПТР әдісімен дифтерияға талдау жасалады, алынған материалды бактериологиялық зерттеу де қолданылады. Сондай-ақ, дифтерия диагнозы бактерия токсиніне антиденелерді анықтауды қамтиды.
Дифтерияны емдеу. Бұл ауруда халықтық емдеу әдістерін қолдануға жол берілмейді. Дифтерияны емдеу тек жұқпалы аурулар ауруханасында, оқшауланған қорапта жүзеге асырылады. Ауруханаға жатқызуды кешіктіру аурудың асқынуы мен қолайсыз нәтижесін тудыруы мүмкін. Терапияда дифтерияға қарсы сарысу, антибиотиктер, қалпына келтіретін терапия қолданылады. Тексеру кезінде анықталған қоздырғыштың токсигендік штаммдарының (нұсқаларының) тасымалдаушылары да емдеуге жатқызуға жатады. Оларға антибиотикалық терапия тағайындалады.
Алдын алу. Ауруға қарсы жасанды иммунитетті құру дифтерияның ең тиімді алдын-алу болып табылады. Дифтерияға қарсы алғашқы егу баланың 3 айлық жасында АКДС немесе АДС вакцинасымен жүргізіледі. Содан кейін ол 4,5 айда, алты айда, 1,5 жаста және 6 жаста қайталанады. Дифтерияны ревакцинациялау 16 жастан бастап әр 10 жылда бір рет жүргізіледі. Отандық препараттардан басқа, дифтерияға қарсы импорттық вакцина бар – DTP аналогы Infanrix немесе ads – т.б. Вакс. Қосымша алдын алу шаралары: науқас адаммен байланыста болған барлық адамдарда мұрын-жұтқыншақ жағындыларын зерттеу; бір апта бойы байланыста болған адамдарды медициналық бақылау; науқас ауруханаға жатқызылғаннан кейін үй-жайда дезинфекциялау.
Дифтерияның асқынуы. Асқынулардың дамуы аурудың кез-келген, тіпті жеңіл түрінде де мүмкін. Оларға мыналар жатады: жүрек бұлшықетінің қабынуы-миокардит; жүйке жүйесінің зақымдануы-бет бұлшықеттерінің, тыныс алу бұлшықеттерінің, аяқ-қолдардың салдануы;
нефротикалық синдромның дамуымен бүйректің зақымдануы; аурудың ауыр ағымында инфекциялық-уытты шок болуы мүмкін. Аурудың асқынуы кезінде мамандардың (кардиолог, невропатолог) тексерулері мен консультациялары қажет.