Қазақстандықтардың мемлекеттік басқаруға қатысуы кеңейеді - Қарин Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Конституцияға өзгерістер енгізу туралы

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев ел Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жобасы бойынша 5 маусымға республикалық референдум тағайындау туралы Жарлыққа қол қойды. Алдағы конституциялық реформа – Елбасының наурыз айындағы Қазақстан халқына Жолдауында белгіленген саяси реформалар бағдарламасын жүзеге асырудағы маңызды қадам.

Конституцияға енгізілетін өзгерістер мен толықтырулар жобасын жетекші заңгер ғалымдар мен конституционалистер әзірлеп, Конституциялық Кеңестің оң қорытындысын алды. Конституциялық өзгертулер жобасы азаматтардың өтініштеріне негізделген және бүкіл қоғамның мүддесі үшін жүзеге асырылуда.

Конституцияға енгізілетін барлық өзгерістер мен толықтырулар өзара байланысты және бір мақсатқа бағынады – мыналар үшін құқықтық негіз құру:

1. суперпрезиденттік модельден президенттік республикаға түпкілікті көшу;

2. бірқатар өкілеттіктерді қайта бөлу;

3. Парламенттің рөлін күшейту және мәртебесін көтеру;

4. халықтың елді басқаруға қатысуын кеңейту;

5. азаматтардың құқықтарын қорғау тетіктерін күшейту.

«Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы 6 мамырда республикалық баспа басылымдарында ресми түрде жарияланды.

Білмейтін адам үшін Конституцияның ескі және жаңа редакцияларының айырмашылығын көру, көптеген түзетулерді аралау өте қиын болуы мүмкін. Сондықтан бұл түзетулермен танысуға ыңғайлы болу үшін олар Конституцияның нақты тармақтары мен баптарын көрсете отырып, өзгертулер мен толықтырулардың үлкен блоктарына бөлінген.

Суперпрезиденттік модельден президенттік республикаға соңғы көшу

Конституциялық реформа билік тармақтары арасындағы қарым-қатынастардың оңтайлы тепе-теңдігін қалыптастырып, президенттік институттың барынша тең арақашықтықты қамтамасыз етеді.

Конституцияның 43-бабы 3-тармақпен толықтырылды, онда Республика Президентi өз өкiлеттiгiн жүзеге асыру кезiнде саяси партияның мүшесi болмауға тиiс. Дәл осындай қисынды негізге ала отырып, бұл тыйым Конституциялық Соттың, Жоғарғы Соттың және басқа да соттардың төрағалары мен судьяларына, Орталық сайлау комиссиясының, Республика Жоғарғы есеп палатасының төрағалары мен мүшелеріне (баптың 2-тармағының жаңа редакциясы) қолданылады. Конституцияның 23-бабы).

Нәтижесінде саяси бәсекелестіктің артуы, барлық саяси партиялардың дамуына тең жағдай жасау, шешім қабылдаудағы тәуелсіздік пен бейтараптық болады.

Мемлекет басшысы барлық азаматтар үшін тең мүмкіндіктердің мызғымас кепілі болуы керек. Сондықтан Конституцияның 43-бабы 4-тармақпен толықтырылды, оған сәйкес Президенттің жақын туыстары мемлекеттік саяси қызметшілер, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басшылары лауазымдарын атқаруға құқылы емес.

Жұмыс тобы мүшелерінің ұсынысы бойынша Тұңғыш Президенттің қатарынан екі реттен артық сайлану құқығы туралы (Конституцияның 42-бабының 5-тармағының жаңа редакциясы) және 46-бабының 4-тармағының қағидалары бекітілсін. Тұңғыш Президенттің мәртебесі мен өкілеттігі Конституциямен және конституциялық заңмен айқындалады деп көрсетілген Конституция алынып тасталды.

Конституцияның 91-бабында Тұңғыш Президенттің тәуелсіз Қазақстанның негізін қалаушы мәртебесі туралы нормасы алынып тасталды (Конституцияның 91-бабы 2-тармағының жаңа редакциясы).

Конституциялық реформаның нәтижесі тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілді және атқарушы органдар жүзеге асыратын жергілікті мемлекеттік басқару мен өзін-өзі басқарудың өкілеттіктерін кеңейту болуы тиіс.

Жобада Президенттің облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана әкімдері актілерінің күшін жою немесе олардың қолданылуын тоқтата тұру жөніндегі өкілеттіктерін Конституцияның 44-бабының 3-тармақшасының жаңа редакциясы (жаңа редакциясы) толық немесе ішінара алып тастау көзделген. ).

Сондай-ақ Президенттің аудан, қала, ауылдық округ әкімдерін қызметтен босату жөніндегі өкілеттігін алып тастау көзделген (Конституцияның 87-бабы 4-тармағының жаңа редакциясы).

Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана әкімдерінің өкілеттіктерін алу тәртібі айтарлықтай өзгеруде.

Конституцияның 87-бабының 4-тармағының жаңа редакциясына сәйкес, енді оларды тиісінше облыста орналасқан мәслихаттар депутаттарының немесе республикалық маңызы бар қалалар мен астананың мәслихаттары депутаттарының келісімімен Президент тағайындайды. Бұл ретте Мемлекет басшысы дауыс беруге кемінде екі кандидатты ұсынады. Дауыс беруге қатысқан депутаттардың көп дауысын алған кандидат келісімін алды деп есептеледі.

Осылайша, Президенттің жергілікті билік органдарына қатысты өкілеттіктері қысқартылып, мәслихаттардың рөлі айтарлықтай күшейе отырып, облыс деңгейіндегі әкімдерге шоғырланады.

Бірқатар өкілеттіктерді қайта бөлу

Сенаттағы президенттік квота 15-тен 10-ға дейін қысқартылды. Оның үстіне оның бесеуін Қазақстан халқы Ассамблеясы ұсынбақ (Конституцияның 50-бабы 2-тармағының жаңа редакциясы).

Сенаттың өкiлеттiгi Конституциялық Сот пен Жоғарғы Соттың төрағалары лауазымдарына Республика Президентi ұсынатын кандидатураларды бекiту құқығымен толықтырылады.