Зейнетақы активтерін басқарудың жаңа мүмкіндіктері: нәтижеге бағытталған инвестициялар  

Зейнетақы активтерін басқарудың жаңа мүмкіндіктері: нәтижеге бағытталған инвестициялар  

2026 жылғы 1 қаңтарданбастапинвестициялықпортфельдібасқарушылар (ИПБ) қызметініңтиімділігінобъективтібағалаудықамтамасызетуүшінкірістілік пен тәуекелдеңгейінебайланыстыKiкомпозиттікиндекстерінегізіндебағалаужүйесіенгізілетінболады.

Композиттік индекс – жаһандық экономикалық тенденцияларды, сондай-ақ капитал нарығындағы жағдайларды ескере отырып, ИПБ жұмысының нәтижелерін объективті бағалауды қамтамасыз ететін ұлттық және әлемдік қор нарықтарының индекстерін қамтитын бенчмарк түрі. Осы индекстердің динамикасын ИПБ сенімгерлік басқаруындағы зейнетақы активтері (ЗА) портфелінің кірістілігімен салыстыру басқарушы компанияның нарықтық конъюнктурадан қаншалықты озық немесе артта қалғанын бағалауға мүмкіндік береді. Бенчмарк – жеке басқарушылардың тиімділігін салыстырып, нәтижелерін бағалау үшін қолданылатын эталондық көрсеткіш немесе бағдар.

 

Бүгінгі таңда БЖЗҚ бес ИПБ-мен ЗА сенімгерлік басқару туралы шарт жасасқан. ИПБ-лардың қолданыстағы тәсілі шеңберінде белгіленген нормативтер, заңнама талаптары сақталатынын және зейнетақы активтерінің орташа табыстылығы негізінде есептелген ең төменгі деңгейден төмен емес кірістілік көрсеткіштерін қамтамасыз ететінін атап өткен жөн. ИПБ басқаруына берілген зейнетақы қаражаты көлемінің ұдайы өсуі байқалады. 2025 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша ИПБ басқаруына берілген зейнетақы активтерінің жалпы көлемі шамамен 107,3 млрд теңгені құрады. Бұл ретте ИПБ активтерінің көпшілігі консервативті инвестициялау стратегиясына сәйкес келетін облигациялар мен мемлекеттік бағалы қағаздарға инвестицияланады. Қолданыстағы тәсіл зейнетақы активтерінің ең көп мөлшеріне ие ИПБ басқаруындағы орташа алынған кірісті қалыптастыруға айтарлықтай әсер етіп, нәтижесінде басқарушылардың инвестициялық мүмкіндіктерін белгілі бір дәрежеде шектейтіндігіне әкеледі.

Басқа ИПБ кірістілігіне тәуелді емес, әлемдік және жергілікті нарықтардағы жағдайды көрсететін танылған бенчмарк негізінде басқару тәсілін енгізу ИПБ-ға объективті бағдарларға сүйенуге және зейнетақы активтерін инвестициялаудың ең жақсы нәтижелеріне ұмтылуға мүмкіндік береді.

 

Инвестициялық стратегияларды қалыптастырудың және инвестициялық мүмкіндіктерді кеңейтудің жаңа ережелері

 

2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап ИПБ-лар инвестициялық стратегияларға арналған портфельді композиттік индекстер негізінде таңдайтын болады. Эталондық портфель инвестордың стратегиялық мүдделерін көрсететін қаржы құралдарының жиынтығынан тұрады. Эталондық портфельдің кірістілігі зейнетақы активтерін басқару тиімділігін бағалау кезінде шара ретінде қызмет етеді. Композиттік бенчмарк жетекші әлемдік қаржы компаниялары әзірлеген және қадағалайтын индекстерді, сондай-ақ инвестициялау стратегиясына байланысты белгілі бір пропорцияларда "Қазақстан қор биржасы" АҚ индекстерін қамтиды.

Әр ИПБ, бұрынғыдай, активтерді бір инвестициялық стратегия шеңберінде басқарады – ИПБ-ға стратегиялардың бірнеше нұсқалары арасынан таңдау жасау көзделмеген. Алайда, ИПБ-лардың инвестициялық стратегиялары тәуекел деңгейіне, күтілетін кіріске және инвестициялау мерзіміне байланысты әртүрлі болады. Осыны негізге ала отырып, ИПБ салымшыларға зейнетақы активтерін сенімгерлік басқаруды жүзеге асыру кезінде үш инвестициялық портфельдің бірін ұсына алады:

  1. Салымшыларға арналғанКі (12) портфелі, зейнеткерлікке шыққанға дейінгі қалған мерзімге тәуелсіз. Ең төменгі кірістілік 12 айдың қорытындысы бойынша айқындалады және тиісті композиттік индекстің номиналды кірістілігінің кемінде 95% құрауы тиіс.

Кі (12) инвестициялық портфелі үшін төмендегі индекстер эталондық портфель болып табылады:

            10% - KASE индексі[1];

            60% - KZGB_DPs индексі[2]

            10% - MSCI ACWI индексі[3]

20% - Bloomberg Global-Aggregate Total Return Index Value Hedged USD индексі[4].

 

  1. Зейнеткерлікке кемінде 3 жылданкейіншығатынсалымшыларға арналғанКі (36) портфелі.Ең төменгі кірістілік 36 айдыңқорытындысыбойыншаесептеледіжәнекомпозиттікиндекстіңноминалдыкірістілігінің 90% - нантөменболмауыкерек.

Кі (36) инвестициялықпортфеліүшінтөмендегіиндекстерэталондықпортфельболыптабылады:

20% - KASE индексі

20% - KZGB_DPs индексі

40% - MSCI ACWI индексі

20% - Bloomberg Global-Aggregate Total Return Index Value Hedged USD индексі.

 

  1. Зейнеткерліккешыққанғадейін 13 жылданаса уақыт бар салымшыларға арналған Кі (60) портфелі.Ең төменгі кірістілік 60 айдыңқорытындысыбойыншаанықталадыжәнекомпозиттікиндекстіңноминалдыкірістілігінің 85% -нантөменболмауыкерек.

Кi (60) инвестициялықпортфеліүшінтөмендегіиндекстерэталондықпортфельболыптабылады:

20% - KASE индексі

10% - KZGB_DPs индексі

60% - MSCI ACWI индексі

10% - Bloomberg Global-Aggregate Total Return Index Value Hedged USD индексі.

 

Бұданбасқа, 2026 жылғы 1 қаңтарданбастапзейнетақы активтері (ЗА) есебіненсатыпалуғарұқсатетілгенқаржықұралдарыныңтізбесікеңейтіледіжәнетәуекелдердіңжаңанормативтерібелгіленеді. Осылайша, ИПБтаңдағанбенчмаркнегізіндегіинвестициялықпортфельдіңқұрылымындағы құралдартүрлерібойыншаәртүрліболадыжәнеәр ИПБөзініңинвестициялықмақсаттарынтәуекелменкірістілікарақатынасынабайланыстыайқындайды.

Салымшылар белгілі бір ИПБ ұсынатын стратегияны өздері үшін рұқсат етілген тәуекел деңгейі мен зейнеткерлік жасқа жақындау мерзімдері бойынша белгіленген шектеулерді ескере отырып таңдайды. Жинақтың бір бөлігін таңдалған стратегияға сәйкес ИПБ-ның сенімгерлік басқаруына беру – инвестициялау тәжірибесін қалыптастырып, оның нәтижелерін талдау бойынша таптырмас мүмкіндік.

 

Теріс айырмашылықты өтеу механизмі

 

Зейнетақы активтерінің кірістілігі белгіленген ең төменгі деңгейден (композиттік эталоннан) төмен болған жағдайда, ИПБ теріс айырма сомасын меншікті капитал есебінен өтеуге тиіс. Өтеу басқарушы компания, кастодиан-банк және БЖЗҚ арасындағы салыстыру актісі негізінде жүргізіледі.

 

Заңнамадағы жаңашылдықтар да БЖЗҚ мен ИПБ арасындағы шарттарды төмендегі жағдайлар негізінде бұзу мүмкіндігін көздейді:

 

  • ИПБ бастамасы бойынша ЗА сенімгерлік басқару туралы шарт осы Шарт жасалған күннен бастап бір толық күнтізбелік жыл өткен соң бұзылуы мүмкін;
  • ИПБ уәкілетті органды, БЖЗҚ-ны және ЗА-ны есепке алу және сақтауды жүзеге асыратын кастодиан-банкті шарт бұзылған күнге дейін бір жылдан кешіктірмей хабардар етуге, сондай-ақ тиісті хабарландыруды корпоративтік сайтта орналастыруға міндетті;
  • ИПБ өз міндеттемелерін орындағаннан кейін 5 жұмыс күні ішінде ЗА-ны қабылдау-тапсыру актісі негізінде БЖЗҚ-ның Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіндегі кастодиандық шотына қайтарады.

Осы нормалар сенімгерлік басқарушыларды ауыстыру кезінде салымшылар қаражатының ашықтығы мен сақталуын қамтамасыз етеді.

 

Осылайша, қабылданған жаңашылдықтар:

  • ЗА-ның ұзақмерзімді кірістілігін көтеріп, сақталуын қамтамасыз етуге;
  • ИПБ-лар арасындағы бәсекеге қабілетті ортаны дамытуға;
  • салымшылардың мүмкіндіктерін кеңейтіп, жинақтаушы зейнетақы жүйесіне деген сенімдерін арттыруға мүмкіндік береді.  

 

Естеріңізге сала кетейік, зейнетақыжинақтарыныңбірбөлігінИПБсенімгерлікбасқаруына беру туралыөтініштіwww.enpf.kzсайтындағынемесе БЖЗҚ мобильдіқосымшасындағыжекекабинетте, сондай-ақ БЖЗҚ кеңсесінеөзіңіз келіп өтінішжасауарқылыберугеболады.

 

[1]индекстіңжасалғанкүнгіөкілдіктізімінекіретінакциялардыңнарықтықбағаларыныңеркінайналымдағыакциялардыескереотырып, капиталдандырубойыншамөлшерленген осы тізімдегіакциялардыңбелгілібіркүнгібағаларынақатынасыболыптабылатын индекс

2ҚазақстанРеспубликасыҚаржыминистрлігініңиндекстелмегенмемлекеттікбағалықағаздарықұныныңөтеумерзімі 1 жылғадейінгіөзгерісінкөрсететінесептелгенкупондықсыйақыныжәнеқайтаинвестицияланғанкупондықтөлемдіескереотырып, жиынтықтабысиндексі

3 индекс дамыған (РР) жәнедамушы (РР) нарықтықэкономикасы бар елдердегіжоғарыжәнеорташакапиталдандырылғанкомпаниялардықамтиды (акцияларсаласындағыбарлықәлемдікинвестициялықмүмкіндіктердіңшамамен 85%) https://www.msci.com/indexes/index/892400

4көптеген валюта нарықтарындаұсынылғанинвестициялықдеңгейдегіжаһандыққарыздыңфлагмандықиндексінедамығанжәнедамушынарықтардыңэмитенттерініңтұрақтымөлшерлемесі бар Қазынашылық, Мемлекеттік, корпоративтікжәнесекьюритилендірілгеноблигацияларыкіреді