РУХЫ МЫҚТЫЛАРДЫҢ ЕРЛІГІ
Рухы мықтылардың ерлігінсіз тәуелсіздік ала ма?
Бостандық күрессіз және азап шекпестен қол жеткізе ме? Қандай
олардың бағасы, егер олар оңай болса? Ұзақ ғасыр бар ма
кездейсоқ сатып алу.
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті –
Елбасы Н. Ә. Назарбаев
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары ең қиын болды. Экономикадағы тоқырау, ондаған кәсіпорындарды, зауыттар мен фабрикаларды тоқтату. Жүздеген мың адам табыссыз қалды, бұл әлеуметтік проблемалардың өсуіне әкелді.
Егер біреу қоғамдағы шиеленіс пен наразылық дәрежесін өлшегісі келсе, онда көрсеткіштер, сөзсіз, ең жоғары қайнау нүктесінде болар еді. Іс жүзінде барлық көрші елдерде – бұрынғы одақтас республикаларда жергілікті қақтығыстар басталды, олардың көпшілігі ұлтаралық негізге ие болды.
Шетелдік қоғамдастық Одақ құлағаннан кейін посткеңестік кеңістікке ерекше назар аударды. Көптеген түсініксіз болды, қуатты империялардың бірінің күйреуі көптеген сұрақтар туғызды.
Дәл сол кезде Ұлыбританияның ресми топтарында: "Біз екінші аяғында кім екенін білмей, арқан тартамыз"деген сөз айтылды. Ол посткеңестік республикаларда қалыптасқан қатынастарды жақсы сипаттады. Осы жалпыға ортақ хаоста Қазақстан өзінің тұрақтылығымен сөзсіз назар аударды. Бірақ сенімсіздік пен күмән, бірақ іс жүзінде бәрі тыныш және дауылдың алдында тыныштық емес пе-орын болды.
Республиканың көп ұлтты мемлекет болғанын ескере отырып, ұлтаралық немесе әлеуметтік негіздегі қақтығыстардың өршу қаупі үнемі ауада болды. Әр минут сайын дұшпандық от жағылуы мүмкін, тіпті ең кішкентай ұшқын да жеткілікті болды.
Ал жалынды жалынды сөндіру оңай болмас еді.
Кейінірек өтпелі кезең деп аталатын жылдары, шын мәнінде, ел алғашқы тәуелсіз қадамдар жасамады, ол тәуелсіздік алу құқығын дәлелдеді.
Ең бастысы – әлем картасында Тәуелсіз Қазақстанға айналу немесе болмау.
Тарих көрсетіп отырғандай, Елбасының даналығы мен көрегендігі елді шиеленістер мен белгісіздіктерден сақтап қалды. Президент өз сөзінде табыстың қозғаушы күші-бірлік екенін айтты. Ішкі жағынан соғыс пен күйреу жойылған ел ешқашан өркендемейді. Ой халыққа кетті, адамдар сенді. Кернеу ошақтары біртіндеп жойыла бастады.
Сол кезеңде елдің заңнамалық базасы қалыптасуда. Конституциялық құндылықтарды бекіту, ұлтаралық және конфессияаралық келісім, тәуелсіз сыртқы саяси бағытты, әскери доктринаны және Ұлттық қауіпсіздік стратегиясын әзірлеу мәселелері өз шешімін талап етті.
Болып жатқан оқиғалар мәнмәтінінде "Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы" Заң қабылданғаннан кейін үш күн өткен соң жалпыодақтық мемлекеттік қауіпсіздік жүйесіне кіретін таратылған Комитеттің орнына Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қауіпсіздік комитеті құрылғанын атап өткен жөн.
1992 жылғы маусымда "Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік органдары туралы"Заң қабылданды. Ал 13 шілдеде Мемлекет басшысының Жарлығымен Ұлттық қауіпсіздік комитеті құрылды.
Қабылданған заңнамалық актілер қатарында ел Президентінің отандық арнаулы қызмет құру туралы Жарлығы бетбұрыс болып, ҰҚК-нің одан әрі дамуын айқындады. Бұл жерде жұмыс істеп тұрған одақтық жүйеден кету немесе мемлекеттік органның атауын қарапайым өзгерту мәселесі ғана маңызды болған жоқ. Ұлттық және мемлекеттік қауіпсіздік категориялары арасындағы айырмашылықтардың көптеген түсіндірмелері бар. Бірақ Қазақстанның бірінші санаттың пайдасына жасаған таңдау фактісі Тарихи суайрыққа айналды.
Осындай принципті бұрылу жауап берді жаңа бағамы ел совпадал с логикасы жүргізілетін реформалардың, Елбасы, саясат және экономика. Көшбасшының берік ұстанымының арқасында Қазақстан барлық ағымдағы сын-қатерлерді еңсеріп, елдің ықтимал ішкі және сыртқы қатерлерден қорғалуын қамтамасыз етті. Ең бастысы-республиканың болашақта өркендеуіне негіз болған әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси салаларда түбегейлі реформаларды кедергісіз жүзеге асыру үшін жағдайлар жасалды.
Шын мәнінде, егеменді мемлекеттің тұтастығын және оның болашағын сақтау қажет болды. Қалыптасу кезеңіндегі ұлттық қауіпсіздік жүйесінің міндеті дәл осындай болды.
Барлық қиындықтарға қарамастан, ол сәтті шешілді. Әлеуметтік қақтығыстардың пайда болуына, экономикалық құлдырауға, көлік оқшаулануына, аумақтық дауларға және сайып келгенде, жас мемлекеттің төлем қабілетсіздігіне байланысты сарапшылар сипаттаған пессимистік сценарийлердің ешқайсысы жүзеге асырылмады.
Қазіргі заманғы түсіндірмедегі Ұлттық қауіпсіздік қазірдің өзінде елдің сәтті дамуынан ажырамас, оның негізгі элементі болып табылады. Қазақстан Ұлттық қауіпсіздік жай ғана басымдық емес, мемлекеттік саясаттың басты элементтерінің бірі болып табылатын елдердің үлгісі болып табылады, соның арқасында мемлекеттің болуы да мүмкін.