Алаяқтық, қалай құрбан болмауға болады?
Костанай ауданында «Қостанай облысының психологтар қауымдастығы» қоғамдық қоры Қостанай аудан әкімдігінің ішкі саясат бөлімінің тапсырысымен интернет алаяқтық пен қаржылық пирамидалардың алдын алу бойынша әлеуметтік жоба жүзеге асырып жатыр.
26 маусымда «Белсенді ұзақ өмір сүру» клубының мүшелерімен, Қостанай ауданындағы ардагерлер кеңесімен кездесу өткізілді. Онда Қостанай аудандық прокуратурасының прокуроры Кунтуов Ануар Иншибаевич алаяқтар қолданатын жаңа схемалар туралы айтып, олардың құрбаны болмау үшін қандай шаралар қабылдау керек екенін түсіндірді.
Ол интернет бүгінгі күнде барша адам үшін күнделікті өмірдің ажырамас бөлігіне айналғанын атап өтті. Алайда шексіз мүмкіндіктермен бірге ол қауіп-қатерлерді де алып келеді. Алаяқтар жаңа әрі айлакер әдістерін ойлап тауып, телефон арқылы мемлекеттік органдардың атынан қоңырау шалу, жалған сайттар мен зиянды қосымшалар арқылы алдау әдістерін қолданады. Көбінесе олар әлеуметтік инженерия әдісін пайдаланып, құрбандарды қорқытып, ақша жоғалтуға мәжбүрлейді.
Қорғану тәсілдері:
- Онлайн алаяқтықтан қорғау қауіпсіздік ережелері
- Кез-келген бөтен адамға жеке мәліметтеріңізді бермеңіз: құпия сөздер, PIN-кодтар, CVV/CVC кодтары мен картаның жарамдылық мерзімі, ЭЦП, ИИН және басқа да ақпараттарды ешкімге айтпаңыз, олар кім екеніне қарамастан.
- Ұялы байланыс операторларының қызметтері немесе қосымшалар арқылы жасырын нөмірден қоңырауларды қабылдауды өшіріңіз (оларды тек Google Play немесе App Store-дан жүктеп алыңыз және пікірлерін оқыңыз).
- Банк немесе полиция қызметкерлері ретінде қоңырау шалып, ақша туралы қорқытып жатса, диалогқа кірмеңіз және олардың нұсқауларын орындамаңыз.
- Әлеуметтік желілерде немесе форумдарда өз нөміріңізді жарияламаңыз. Банктік операциялар үшін тек жеке қолданылатын нөмірді пайдаланыңыз.
- Достарыңыз бен жақындарыңыздан ақша сұраған мессенджерлердегі хабарламаларға қайта қоңырау шалыңыз — олардың аккаунттары бұзылған болуы мүмкін.
- Таныстардан келген гиперсілтемелерге өтпеңіз, тіпті олар сіздің таныстарыңыздан болса да.
- Барлық құрылғылардың операциялық жүйелерін және антивирус бағдарламаларын тұрақты жаңартып отырыңыз — телефондардан бастап компьютерлерге дейін.
- Сатып алуларды тек ресми сайттар арқылы жасаңыз және олардың мекенжайларын арнайы сервистер арқылы тексеріңіз.
- Интернетте сатып алулар үшін виртуалды карта ашып, оны аз мөлшерде толтырыңыз.
- Сауалнамаларға, лотереяларға және конкурстарға қатысқанда құпия мәліметтеріңізді бермеңіз.
- Банк қосымшаларына, поштаға және интернет-дүкендерге бірдей құпия сөз қолданбаңыз — оны күрделі етіп жасаңыз.
- Маңызды құжаттарды мессенджерлер арқылы туыстарыңызға да жібермеңіз.
- «Банк несиелерінен ерікті бас тарту» қызметін тапсырыс бергіңіз келсе, оны e-gov.kz сайтында және e-gov mobile қосымшасында өзіңіз жасаңыз.
- Осы қарапайым кеңестерді орындасаңыз, артық уайым мен қаржылық шығындардан сақтана аласыз. Егер сіз әлі де қателік жасағаныңызды күмәндансаңыз, сабырлы болыңыз: дереу банкке хабарласып карталар мен шотты бұғаттаңыз және полицияға хабарласыңыз.