Жол қауіпсіздігін қамтамасыз етудің проблемалық мәселелері туралы

Қазақстан Республикасының Бас прокуроры Берік Асыловтың төрағалығымен орталық, жергілікті және құқық қорғау органдары өкілдерінің қатысуымен жол қауіпсіздігі мәселелері бойынша заңдылықты, құқықтық тәртіпті және қылмысқа қарсы күресті қамтамасыз ету жөніндегі Қазақстан Республикасы Үйлестіру кеңесінің отырысы өтті.

Отырысты ашқан Бас Прокурор апаттылықты төмендету жөніндегі шаралар "Заң және тәртіп" идеологиясына сәйкес келетіндігін атап өтті. Басты міндет — заңның үстемдігін нығайту және жол қозғалысының әрбір қатысушысының әлеуметтік жауапкершілігін қалыптастыру. Қоғамда көлік жүргізу мәдениетін және құқық бұзушылыққа төзбеушілікті дамыту қажет.

Б. Асылов Мемлекет басшысы 2025 жылғы 8 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауында азаматтардың өз қауіпсіздігі мен айналасындағылардың қауіпсіздігі үшін жеке жауапкершілігіне назар аударғанын атап өтті.

Жол-көлік оқиғасының негізгі себебі жол қозғалысы ережелерін сақтамау болып қала береді.

Талдау көрсеткендей, апат кінәлілерінің 81% - ы бұрын жол қозғалысы ережелерін бұзғаны үшін бірнеше рет жауапқа тартылған, бұл жоғары қайталануды көрсетеді. Мысалы, ШҚО-да жүргізуші бір жылда 32 бұзушылық жасады, жылдамдықты 13 рет асырды. 8 қаңтарда ол қарсы жолаққа шықты, нәтижесінде өзі және оның екі жолаушысы қайтыс болды. Мұндай жағдайлар жыл сайын қайталанады.

Басқа жағдайда жүргізуші соңғы екі жылда 72 жол қозғалысы ережесін бұзған, оның ішінде 2025 жылы ғана қозғалыс жылдамдығынан асып кеткені үшін 30 рет тартылған, осы жылдың 30 тамызының қорытындысы бойынша Алматы қаласында жаяу жүргіншінің өліммен аяқталуына жол берген.

Бас Прокурор сонымен қатар жүргізуші куәлігін беруді бақылауды күшейту, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмау және рәсімнің ашықтығын қамтамасыз ету қажеттігін атап өтті. Куәліктерді заңсыз алу жағдайлары қоғамға қауіп төндіретін фактор ретінде қарастырылатын болады.

Бұдан басқа, қауіпсіздікке тікелей қатер төндіретін негізгі факторлардың бірі белгіленген нормативтерге сәйкес келмейтін автомобиль жолдарында өз бетінше шығу, қиылысу және түйісу салу болып табылады. Үлкен соқпақтарға ең аз түйісу саны туралы талаптар сақталмайды.

Мысалы, "Астана – Шідерті – Павлодар – Успенка – РФ шекарасы" автожолында 48 түйіспе жобаланған, оның 28 – і рұқсат етілген қашықтықты бұзған. Ақмола облысының Қоянды және Бірлік-Бек кенттерінің ауданында ұзындығы 7 км учаскеде жергілікті тұрғындар өз бетінше салған 17 заңсыз түйіспе бар. Олармен түсіндіру жұмыстары жүргізілуде.

Сонымен қатар, "автомобиль жолдары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 19-2-бабының 2-тармағына сәйкес автомобиль жолдарының жобалық шешімдері түйісулер мен қиылыстардың қауіпсіз орналасуын қамтамасыз етуге тиіс.

Сондай-ақ, ауыр ЖКО-ның едәуір бөлігі қалааралық таксилерге тартылған, техникалық талаптарға сәйкес келмейтін оң рульмен басқарылатын минивэндерде жасалады.

Көлік құралдарын басқаруға медициналық қарсы көрсетілімдері бар жүргізушілердің ЖКО жасау фактілері орын алуда. Бұл жағдай Абай облысының Үржар ауданында қайғылы жағдайға әкеліп соқтырды, онда эпилепсиямен ауыратын жүргізуші 6 балаға шабуыл жасап, 4 адам қаза тауып, 2 адам зардап шекті.

Мұндай құқық бұзушылықтарға қатысты дереу құқықтық реакция қолданылуы тиіс. Мемлекеттік басқару органдары білім беру және құқық қорғау мекемелерінің ғылыми әлеуетін пайдалануды қоса алғанда, өз бағыттары мен нысаналы топтары бойынша атаулы ұсыныстар береді.

Қайталанған бұзушылықтардың жүйелі профилактикасы үшін отырысқа қатысушылар цифрлық тіркеумен ЖҚЕ бұзушылықтарды есепке алудың балдық жүйесін енгізуді ұсынды. Бұл зиянды бұзушыларды уақтылы анықтауға және көлік жүргізуден шеттетуге мүмкіндік береді. Балдардың шекті деңгейіне жеткенде тәртіпті емес жүргізушілер емтихандарды қайта тапсыруға жіберіледі, бұл жолдардағы дайындық сапасы мен тәртіпті арттырады.

"Заң және тәртіп" тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде Жол тәртібін арттыруға және апаттылықты төмендетуге бағытталған іс-шаралар тізбесі кеңейтілуде. Адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін өрескел бұзушылықтарға нөлдік төзімділік принципіне ерекше назар аударылады.

Жауапты мемлекеттік органдар осы салалардағы бақылау және қадағалау функцияларын күшейтіп қана қоймай, ел жолдарында қаза болу мен жараланудың алдын алу үшін заң талаптарын сақтау қажеттілігі туралы халықпен кең ауқымды түсіндіру акцияларын өткізеді.

Қазақстан Республикасының

Бас прокуратурасы