Жыл қорытындысы: Қазақстанның энергетикалық секторын дамытудың негізгі жетістіктері мен перспективалары

Қазақстанның энергетикалық секторы экономиканың негізгі салаларының бірі болып табылады. Тұрақты дамуға және төмен көміртекті модельге жаһандық көшуге өсіп келе жатқан назар жағдайында Қазақстан сенімді энергиямен жабдықтауды қамтамасыз етуге бағытталған бастамаларды белсенді түрде іске асыруда. Экономикалық белсенділіктің артуымен электр энергиясын тұтыну өсуде, бұл өндіріс қуатын кеңейтуді қажет етеді. 2024 жылы Үкімет дәстүрлі және жаңартылатын энергия көздерін теңгерімді дамыту үшін маңызды қадамдар жасады. Елдің электр энергетикалық кәсіпорындары республиканың өнеркәсіп және коммуналдық-тұрмыстық секторының мұқтаждықтары үшін жылуды тұрақты жеткізуді қамтамасыз етеді. Кем дегенде 26 ГВт жаңа қуаттарды енгізуді көздейтін саланы 2035 жылға дейін дамыту жөніндегі жоспар бекітілді. Сайт редакциясы PrimeMinister.kz Қазақстанның 2024 жылғы даму қорытындылары туралы жарияланымдар сериясын жалғастыруда.

Қазақстанның ұлттық электр желісін дамыту

Бүгінгі таңда Қазақстанның бірыңғай электр энергетикалық жүйесі штаттық режимде жұмыс істейді. 2024 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жалпы қолда бар қуаттың көлемі 20,4 ГВт, жұмыс қуаты 15,4 ГВт құрады. Ағымдағы жылыту маусымында тұтынудың максималды деңгейі 16,6 ГВт-қа жетті, ал максималды генерация 15,1 ГВт құрады.

Қазақстанда 222 электр станциясы жұмыс істейді (КЭС — 6 бірлік, ЖЭО — 41 бірлік, ГТЭС — 14 бірлік, ГПЭС — 7 бірлік, ГЭС — 6 бірлік, ЖЭК — 148 бірлік). Оның ішінде жалпы қуаты 2,9 ГВт 148 ЖЭК нысаны (шағын ГЭС — 51 бірлік, ЖЭС — 54 бірлік, СЭС — 42 бірлік, БМУ — 1 бірлік).

2024 жылы Энергетика министрлігінің "жылу-электр энергетикасын дамыту" бюджеттік бағдарламасы аясында республикалық бюджеттен 14 жобаны (6 жылумен жабдықтау, 8 — электрмен жабдықтау) іске асыруға 58,3 млрд теңге бөлінді. Жобалардың бірі, Орал қаласының "Ақжайық" ПДП ауданындағы 110/10 кВ қосалқы станциясы пайдалануға берілді.

Сонымен қатар, қайтарымды инвестициялардың жылдық лимиті 32 млрд теңгеден 428 млрд теңгеге дейін ұлғайтылды. Бұл жұмыс істеп тұрған энергия өндіруші ұйымдар үшін негізгі жабдықты жаңғырту, кеңейту және қайта құру жөніндегі жобалар пулын кеңейтуге мүмкіндік берді.

Қазіргі уақытта жалпы қуаттылығы 2,8 ГВт болатын 22 инвестициялық келісім бар, оның ішінде лимит ұлғайғаннан кейін жалпы қуаттылығы 1,36 ГВт болатын 13 келісім жасалды.

2023 жылғы қарашада "Қазақстан БЭЖ Батыс аймағының электр желісін күшейту" жобасы сәтті іске асырылды, оның шеңберінде "Батыс Қазақстан энергожолы-Атырау – Маңғыстау"бағыты бойынша ұзындығы 780 км 220 кВ электр беру желісі (ЭБЖ) салынды. Бұл қадам электр қуатының өткізу қабілеті мен сенімділігін арттыруға бағытталған.

Келесі қадам ретінде 2028 жылдың соңына дейін батыс аймақтың электр желілерін бірыңғай электр энергетикалық жүйемен біріктіру жобасы іске асырылатын болады, ол үшін Ақтөбе және Атырау облыстарын жалғайтын ұзындығы 604 км 500 кВ ЭБЖ салынады. Бұл Солтүстік және оңтүстік аймақтардың электр энергиясы мен қуатының теңгерімсіздігін өтеу үшін Батыс аймақтың маневрлі газ энергия көздерін пайдалануды қамтамасыз етеді. Қазіргі уақытта жобалау-сметалық құжаттама әзірленуде, құрылыс-монтаждау жұмыстарына 2025 жылы кіріседі.

Оңтүстік өңірлердің тұтынушыларын энергиямен жабдықтау сенімділігін арттыру және Орталық Азия елдерінің энергия жүйелерінің жұмыс режимдерімен байланысты авариялық бұзушылықтардың туындау тәуекелдерін азайту Оңтүстік аймақтың (Шу-Жамбыл-Шымкент) электр желілерін күшейтуді талап етеді. Қазіргі уақытта "KEGOC" АҚ осы жобаны іске асыруды бастады, оның 1-кезеңі 2027 жылы аяқталады, оның шеңберінде Шу-Жамбыл-Шымкент бағыты бойынша ұзындығы 475 км 500 кВ ӘЖ салынады. Қазіргі уақытта ЖСҚ әзірлеу жүріп жатыр.

Елдің солтүстік және оңтүстік өңірлері арасындағы байланысты одан әрі күшейту, сондай-ақ транзиттік әлеуетті арттыру үшін кернеуі +/- 500 кВ "Солтүстік-Оңтүстік" тұрақты ток желілерін салу жоспарлануда.

Қазақстанның бүкіл біртұтас электр энергетикалық жүйесін айналып өтуге мүмкіндік беретін елдің батыс және оңтүстік аймағын жалғайтын тұрақты ток желісін салудың орындылығын зерделеу жүргізілуде.

Бұл жобаларды іске асыру тұрақты және сенімді электрмен жабдықтауды қамтамасыз етеді, сондай-ақ ұзақ мерзімді энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ете отырып, Қазақстанның энергетикалық инфрақұрылымын дамытуға ықпал етеді.

Жылу генерациясы

Биылғы жылы Екібастұз ГРЭС-1-де қуаттылығы 500 МВт жаңа генерацияланатын бірінші энергоблок желіге қосылды, жыл соңына дейін Атырау ЖЭО-да тағы 65 МВт, сондай-ақ 2025 жылы Топар ГРЭС-те 130 МВт іске қосылады деп күтілуде.

Қолданыстағы электр станцияларын реконструкциялау және кеңейту есебінен қосымша 5,6 ГВт іске қосу қамтамасыз етілетін болады, оның ішінде 2024 жылы министрлік энергия өндіруші ұйымдармен жалпы қуаты 1,4 ГВт 13 инвестициялық келісім жасасты. Осындай жобалардың қатарында қуаты 325 МВт Ақсу ГРЭС-на №7 блоктың құрылысы, Қарағанды ЖЭО-3-те қазандық агрегатының құрылысы және турбинаны ауыстыру және "Karabatan Utility Solution" ЖШС-нің бу-газ қондырғысын 310 МВт-тан 620 МВт-қа дейін кеңейту бар.

Өткен жылы жалпы қуаты шамамен 9 ГВт жаңа генерация салу жоспарлары анықталды. Қазіргі уақытта бұл жобалар іске асырудың әртүрлі кезеңдерінде.

Аукциондық сауда-саттық шеңберінде маневрлік генерацияны іріктеу бойынша 2,5 ГВт жаңа қуаттарды іске қосу жоспарлануда.

Бүгінгі таңда Түркістан, Қызылорда облыстарында, Ұлытау облысында және Алматыда іске асырылатын жалпы қуаттылығы шамамен 1,8 ГВт болатын бу-газ қондырғыларының төрт ірі жобасы бойынша құрылыс жұмыстары жүргізілуде, олардың аяқталу мерзімі 2026 жылы жоспарланған.

Сонымен қатар, 2024 жылдың тамызында Қазақстанда жалпы қуаттылығы 700 МВт болатын кезекті аукциондық сауда-саттық өтті, оның қорытындысы бойынша Жамбыл, Ақтөбе және Атырау облыстарында бу-газ қондырғыларын сату құқығына төрт жеңімпаз анықталды. Қазіргі уақытта аяқтау мерзімі 2028 жылға жоспарланған жобаларды іске асыруға кірісті. 2029 жылға дейін инвестициялардың күтілетін көлемі 8 трлн астам болады. теңге.

Үкіметаралық келісім (ЖПҚ) шеңберінде стратегиялық инвесторлардың қатысуымен қуаты 2 ГВт ауқымды жобаларды пысықтау жүргізілуде.

Мысалы, Катармен қол қойылған үкіметаралық келісім шеңберінде Қызылорда облысында қуаты 1100 МВт бу-газ қондырғысын (ПМУ) салу жоспарланып отыр, оның аяқталу мерзімі 2029 жылы.

Тағы бір үкіметаралық келісім-Ресеймен — Көкшетау, Семей және Өскемен қалаларында (Көкшетау ЖЭО — 240 МВт, Семей-360 МВт, Өскемен — 360 МВт) көмір генерациясы базасында жаңа жылу электр орталықтарын (ЖЭО) салуға бағытталған, 2028-2030 жылдары пайдалануға берудің жоспарланған мерзімдері. Бұл жобалар "таза" көмір технологияларын пайдалана отырып іске асырылатын болады және ұзақ жылыту кезеңімен және газ тасымалдау инфрақұрылымының болмауымен ерекшеленетін Қазақстанның солтүстік өңірлеріндегі қолданыстағы көмір паркін алмастыруға бағытталған.

Шекті тарифтерді түзету және энергия блоктарын жөндеу

2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап Энергетика министрлігі берілген өтінімдерге сәйкес 49 энергия өндіруші ұйымның 24-і үшін электр энергиясының шекті тарифтерін өзгертті.

Жүйелік оператордың жөндеу кестесіне сәйкес электр станцияларында 2024 жылы 10 Энергия блогын, 55 қазандықты және 45 турбинаны күрделі жөндеу жоспарланған. 9 энергоблокта, 53 қазандықта және 40 турбинада жөндеу жұмыстары аяқталды. Соңғы кезеңдерде жөндеу жұмыстары 1 энергоблокта, 2 қазандықта және 5 турбинада жүргізіледі.

ӨЭК электр желілерінде 20,7 км электр беру желілері, 422 қосалқы станция және 4 мың трансформаторлық қосалқы станция жөнделді.

Жылумен жабдықтау желілерінде ағымдағы жылға жоспарланған 542 км жөндеу және реконструкциялау толық көлемде орындалды.

Уақытылы жүргізілген жұмыстардың арқасында жылыту кезеңін тұтастай ұйымдасқан түрде бастауға және оны ірі технологиялық бұзушылықтарсыз жүзеге асыруға мүмкіндік туды.

Мұнай өндіру және өңдеу

2024 жылға арналған мұнай өндіру жоспары 90,3 млн тоннаны құрайды (2023 жылғы деңгейге 100,4%). Ағымдағы жылдың 11 айының қорытындысы бойынша мұнай өндіру 80,5 млн тоннаны құрады, бұл жоспардан 1,8 млн тоннаға аз (82,3 млн тоннаға белгіленген мақсаттан 97,8%).

2024 жылғы қаңтар-қарашада Қазақстанда мұнай өңдеу көлемі 16,7 млн тоннаны құрады, бұл жоспардың 102%—. құрайды (жоспар-16,4 млн тонна). 2024 жылдың қорытындысы бойынша мұнай өңдеу көлемі 17,9 млн тоннаға дейін ұлғаяды деп күтілуде, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 1,1% - ға артық. Қаңтар-қараша айларында мұнай өнімдерін (бензин, дизель отыны, мазут, авиакеросин, битум) өндіру
2024 жылы 13,1 млн тоннаны немесе жоспарлы көрсеткіштің 100% -. құрады.

Елімізде мұнай өңдеу саласын дамыту 2024-2040 жылдарға арналған Тұжырымдаманы бекітумен қолдау табады, бұл осы саланың Қазақстанның экономикалық өсуі үшін стратегиялық маңыздылығын атап көрсетеді.

Көмірсутектер саласында жасалған келісімшарттар және олардағы Қазтұтыну үлесі

Қазіргі уақытта көмірсутектер бойынша 315 келісімшарт жасалды, оның ішінде:

9-өнімді бөлу туралы келісімдер (ӨБК);
122-өндіруге;
173-барлау мен өндіруге;
11-барлау үшін.

2024 жылдың 9 айында көмірсутек секторы саласына инвестициялар 2,8 трлн теңгені құрады, оның ішінде: барлау шығындары — 125,9 млрд теңге, өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына аударымдар (СЭРР) — 46,5 млрд теңге, оқыту шығындары — 12,483 млрд теңге, ҒЗТКЖ шығындары — 7,03 млрд теңге.

Энергетикалық сектордың жер қойнауын пайдаланушыларының ТЖҚ (тауарларын, жұмыстары мен қызметтерін) сатып алуларының жалпы көлемі 9 айда 4,3 трлн теңгені құрады, оның ішінде қазақстандық өнім берушілердің (ВЦ) үлесі 61,4% - 2 құрады, бұл 2,7 трлн теңгеге баламалы:

783,5 млрд теңгеге тауарлар сатып алынды, ВЦ үлесі-36,5%, бұл 285,7 млрд теңгені құрайды;
жұмыстар 1,6 трлн теңгеге орындалды, ВЦ үлесі-79,6%, бұл 1,3 трлн теңгені құрайды;
1,9 трлн теңгеге қызмет көрсетілді, ВЦ үлесі-56,3 %, бұл 1,1 трлн теңгені құрайды.