Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттығы туралы
2024 жылғы 26 маусымда ҚР Президенті жанындағы “Орталық коммуникациялар қызметі” РММ алаңында Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттық туралы баспасөз конференциясы өткізілді. Спикер ретінде ҚР Қаржы Вице - министрі Ержан Біржанов сөз сөйледі.
"Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттық туралы" Заң халықты шамадан тыс Кредиттеу проблемасын шешу құралдарының бірі болып табылады. Заңда қарыз түріне және қарыз сомасына байланысты рәсімдердің 3 түрі ұсынылған (соттан тыс банкроттық, сот банкроттығы және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімі).
Соттан тыс банкроттық рәсімін банктер, микроқаржы ұйымдары және коллекторлық агенттіктер алдындағы борыштар бойынша қолдануға болады (борыш 5,5 млн.теңгеден аспайды). Азаматтардың электрондық үкімет порталы арқылы бағамен өтініш беру мүмкіндігі бар (eGov.kz.), сондай-ақ e-salyq azamat және eGov Mobile мобильді қосымшалары арқылы.
Жеке тұлғалардың банкроттығы бойынша "Qoldau" жаңа ақпараттық жүйесі іске қосылды. Бұл ақпараттық жүйе өтініш беру мүмкіндігін және өтініш берушінің 24 мемлекеттік органдар мен ұйымдардың базалары арқылы кіру критерийлеріне сәйкестігін автоматты түрде тексеруді көздейді.
ҚР Қаржы вице-министрі Ержан Біржанов өтініш беруші осы жүйеде өтініш бойынша мәртебені, уәкілетті органның шешімін көре алатынына назар аударды. Сондай-ақ бас тарту себебін және ол бойынша тиісті органдар ұсынған мәліметтерді көреді. Бұл өте ыңғайлы және болашақта ол деректерді түзету үшін белгілі бір органға жүгіне алады.
Сонымен қатар, "Qoldau" жүйесінде барлық тілек білдірушілер нақты уақыт режимінде жеке тұлғалардың банкроттығы бойынша статистикалық деректерді көре алады.
Сот банкроттығы, азаматтар 1600 АЕК – тен астам (2024 жылы-5,9 млн.теңге) және кредиторлар алдындағы борыштардың барлық түрлері бойынша борышкерлер бойынша қолдана алады. Бұл ретте алименттер және басқа адамның өмірі мен денсаулығына келтірілген залал бойынша борыштар, қылмыстық құқық бұзушылықтар бойынша залалды өтеу, сондай-ақ сот шешімі бойынша өндіріп алынатын бюджетке төленетін төлемдер есептен шығаруға жатпайды.
Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімі сотта қарыздарды төлеуге бөліп төлеу мүмкіндігін (5 жылға дейін) көздейді. Бұл процедураның артықшылығы-одан кейін адам "банкрот" мәртебесін алмайды, сондықтан оған банкрот үшін көзделген салалар қолданылмайды.
Заңда көзделген рәсімдер қолданылған күннен бастап борыштар бойынша өсімпұлдар, айыппұлдар мен сыйақылар есептеу тоқтатылады, кредиторларға борышкерден міндеттемелерді орындауды талап етуге тыйым салынады, кредиторларға борышкердің банктік шоттарынан ақша өндіріп алуға және басқа да салдарға тыйым салынады.
ҚР Қаржы вице - министрі Ержан Біржанов 2023 жылғы 3 наурыздағы кезеңдегі статистика туралы да айтып өтті. Соттан тыс банкроттық рәсімі бойынша 101 987-ден астам өтініш келіп түсті, 27,3 млрд. теңге сомасына 12 977 азамат банкрот деп танылды, 79 261 өтініш бойынша қолданудан бас тартылды.
Бас тартудың себептері банкроттық рәсімінің критерийлеріне сәйкес келмеуі болып табылады, атап айтқанда 61 027 (немесе 77%) бойынша 12 айдың кешіктірілуіне байланысты ( бөліп төлеу төлемдер болды); 37 250 (немесе 47%) бойынша – соттан тыс банкроттыққа жататын қаржы ұйымдарының тізімінде кредиторлардың болмауы, 34 787 (немесе 44%)бойынша мүліктің болуы және т. б.
Көріп отырғанымыздай, азаматтар негізгі критерийлерді біле тұра өтініш береді және нәтижесінде бас тартулар алады, деп хабарлады ҚР Қаржы Вице - министрі Ержан Біржанов.
Сот банкроттығы рәсімін және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін қолдану үшін 2,9 мыңнан астам азамат жүгінді, оның ішінде банкроттық рәсімі 104 борышкерге қатысты жүргізіледі (кредиторлар талаптарының тізіліміне енгізілген берешек сомасы – 11,6 млрд. теңге), 12 азаматтың төлем қабілеттілігін қалпына келтіреді және т. б.
Жалпы екі банкроттық рәсім бойынша 13 мың адам банкрот деп танылып, олар бойынша 40,0 млрд.тенге жуық қарыз кешірілді.
Ержан Біржанов ҚР азаматтарының банкроттығы кезінде белгілі бір проблемалық мәселелерді шешетін 19.06.2024 ж. Президент қол қойған бірқатар заңнамалардағы өзгерістерге жеке тоқталды.
19 маусым күні Президент «Кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеу және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңнамалардағы өзгерістерге жеке тоқталды.