АРНАЙЫ САЛЫҚ РЕЖИМДЕРІ

АРНАЙЫ САЛЫҚ РЕЖИМДЕРІ

1-Сұрақ. Арнайы салық режимдері бойынша көптеген талқылаулар болды, жаңа Салық кодексінде не өзгерді?

Жауап: Арнайы салық режимдері (АСР) жекелеген салық төлеушілер санаты үшін салықты есептеу, төлеу тәртібін және есептілікті жеңілдету мақсатында көзделген.

Қолданыстағы Салық кодексінде 7 арнайы салық режимі көзделген: патент негізіндегі АСР, оңайлатылған декларация негізіндегі АСР, арнайы мобильді қосымша пайдаланылатын АСР, тіркелген шегерімді пайдаланылатын АСР, бөлшек салықтың АСР, шаруа немесе фермерлік қожалықтар үшін АСР, ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер мен ауыл шаруашылығы кооперативтеріне үшін АСР.

Жаңа Салық кодексінде бұл режимдер 3 АСР-ге дейін оңтайландырылды:

1. өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін;
2. оңайлатылған декларация негізінде;
3. шаруа немесе фермер қожалықтары үшін.

 Өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға арналған АСР - Бұл режимді мынадай жеке тұлғалар қолдана алады:

1. жеке кәсіпкер ретінде тіркелмеген;
2. жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
3. ҚР Үкіметі бекіткен тізбеге сәйкес рұқсат етілген қызмет түрлерімен айналысатын;
4. ай сайынғы табысы 300 АЕК-тен аспайтын (2026 жылы шамамен 1,2 млн теңге).

Олар ЖТС төлеуден босатылады және тек өз табысынан 4% мөлшерінде әлеуметтік төлемдерді төлейді: 2% – міндетті зейнетақы жарнасы (МЗЖ), 1% – әлеуметтік аударымдар (ӘА), 1% – міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС).

Міндеттемелерді орындауды оңайлату үшін, табыстар арнайы мобильді қосымшада көрсетіледі, ал төлемдер автоматты түрде есептеледі.

Интернет-платформалар арқылы қызмет көрсететін тұлғалар үшін әлеуметтік төлемдерді есептеу және төлеу платформаның операторы арқылы жүзеге асырылады. Байланыс желісі жоқ жерде қызмет атқаратындар әлеуметтік төлемдерін өздері есептейді.

Оңайлатылған декларация негізіндегі АСР (бұрынғы оңайлатылған декларация мен бөлшек салық режимдерінің бірігуі). Бұл режимді келесі шарттарға сай тұлғалар қолдана алады:

1)       жылдық табысы 600 000 АЕК-тен аспайтын (2026 жылы – шамамен 2,5 млрд теңге), жалдамалы жұмыскерлер санына шектеу қойылмайды;

2)       ҚР Үкіметі тыйым салған қызмет түрлеріне кірмейтін кәсіппен айналысатын.

Құқығы жоқ тұлғалар:

1)       жарғылық капиталында басқа заңды тұлғалардың үлесі 25%-дан асатын заңды тұлғалар;

2)       құрылтайшысы немесе қатысушысы басқа АСР қолданушы заңды тұлғаларда да құрылтайшы (қатысушы) болып табылатын заңды тұлғалар;

3)       құрылтайшысы немесе қатысушысы АСР қолданатын тұлғалар;

4)       АСР қолданатын заңды тұлғалардың құрылтайшысы немесе қатысушысы болып табылатын жеке тұлғалар немесе ЖК;

5)       заңды тұлғалардың құрылымдық бөлімшелері;

6)       КТС немесе ЖТС-ті жалпыға бірдей тәртіппен есептейтін тұлғалармен байланысты тұлғалар (14-бап, 1-тармақ, 1)–8) тармақшалар бойынша);

7)       коммерциялық емес ұйымдар;

8)       арнайы экономикалық және индустриалдық аймақтар, «Astana Hub» қатысушылары;

9)       бірлескен қызмет туралы шарттармен жұмыс істейтін тұлғалар.

Салық мөлшерлемесі: ЖТС/КТС бойынша 4% (мәслихаттардың шешімімен 50%-ға дейін төмендетілуі немесе арттырылуы мүмкін).

Егер жылдық табыс 24 000 АЕК-тен (2026 ж. – 99,1 млн теңге) асатын болса, жалақы қорының сомасына салық салынатын табыс азайтылады.

Бұл режимді қолданушылар ҚҚС және әлеуметтік салық төлеушілері болып табылмайды.

Шаруа немесе фермер қожалықтарына арналған АСР

Аталған режим өзгеріссіз сақталады. Бірыңғай жер салығының күшін жоюына байланысты, енді салық жеке табыс салығы (ЖТС) ретінде төленеді. Салық мөлшерлемесі – 0,5%

2-Сұрақ. Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арнайы салық режимін кім қолдана алады?

Жауап: Ай сайынғы табысы 300 АЕК-тен (шамамен 1,3 млн теңге) аспайтын адамдардың табысын заңдастыру және салықтық міндеттемелерін жеңілдету мақсатында жаңа Салық кодексінде өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арнайы салық режимі (АСР) көзделген.

Бұл режимді келесі тұлғалар қолдана алады:

• қазіргі таңда патент негізіндегі, арнайы мобильді қосымшаны пайдаланатын АСР, платформалық жұмыспен қамтылу шеңберінде жұмыс істейтін тұлғалар;
• сондай-ақ төмендегі критерийлерге сай келетін басқа тұлғалар:
• жеке кәсіпкер болып табылмайтын;
• жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
• ҚР Үкіметі бекіткен тізбеге сәйкес қызмет түрлерімен айналысатын.

Аталған режимнің ерекшелігі – мұндай тұлғалар: жеке табыс салығын (ЖТС) төлеуден босатылады; тек табыстың 4%-ы мөлшерінде әлеуметтік төлемдер төлейді (МЗЖ, МЗЖР, ӘА, МӘМС – әрқайсысы 1%) және жеке кәсіпкер ретінде тіркелуден босатылады.

3-Сұрақ. Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арналған АСР туралы айтып беріңіз. Бұл режим кімдерге арналған және оның қандай артықшылықтары бар?

Жауап:Табысы аз немесе жалдамалы жұмысшыларды пайдаланбайтын, мезгіл-мезгілмен жұмыс істейтін тұлғаларды қолдау мақсатында жаңа Салық кодексінде өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арнайы салық режимі көзделген. Бұл режим интернет-платформалар арқылы жұмыс істейтіндерге де қолданылады.

Негізгі артықшылықтары:

1. Дара кәсіпкер ретінде тіркелудің қажеті жоқ.
2. ҚҚС төлеуден босатылады.
3. Табыс салығынан (ЖТС) толық босату қарастырылған, бұл режимді қолжетімді әрі тартымды етеді.

Бір ғана міндет – 4% мөлшерінде әлеуметтік төлемдер төлеу (МЗЖ, МЗЖР, ӘС, МӘМС – әрқайсысы 1%), бұл базалық әлеуметтік кепілдіктерді – зейнетақымен қамсыздандыруды, медициналық және әлеуметтік сақтандыруды қамтамасыз етеді.

Оңайлату үшін арнайы мобильді қосымша пайдаланылады. Онда көрсетілген қызметтер үшін чек беру, ай сайынғы табыстардың тізімі мен әлеуметтік төлемдерді автоматты есептеу қарастырылған.

Интернет-платформа арқылы жұмыс істейтіндерге – әлеуметтік төлемдерді интернет-платформаның операторлары аударады.

Байланыс жоқ аймақтарда қызмет атқаратындар – табыстан өз бетімен төлем жасайды.

4-Сұрақ. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнайы салық режимін пайдаланудың негізгі аспектілері қандай?

Жауап: Жаңа Салық кодексі шеңберінде оңайлатылған декларация негізіндегі арнайы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін төмендегідей ережелер көзделген:

• Жылдық табыстың шекті мөлшері бұрынғыдай сақталады – 600 000 еселенген АЕК-тен аспау керек (2026 жылы бұл 2,5 млрд теңге).
• Жалдамалы жұмыскерлер санына қатысты шектеу алынып тасталды.
• Бұл режим Үкімет бекіткен тыйым салынған қызмет түрлерінен басқа барлық қызметке қолданылады.
• Салық мөлшерлемесі (КТС/ЖТС) 4% мөлшерінде белгіленеді, мәслихаттарға бұл мөлшерлемені 50%-ға дейін азайтуға немесе көбейтуге құқық беріледі.
• Жылдық табыс 24 000 АЕК-тен асқан жағдайда (2026 жылы – 100 млн теңге) салық салынатын табысты жалақы қорының сомасына азайтуға рұқсат беріледі.

Бұл режимді қолданатын салық төлеушілер ҚҚС және әлеуметтік салық төлеуден босатылады.

5-Сұрақ. Бұл режим В2В есеп айырысуына қолданыла ма?

Жауап: Иә, бұл режим B2C (бизнес-тұтынушы) және B2B (бизнес-бизнес) операцияларына да қолданылады.

Қолдану жеңілдігі үшін табысқа 4% мөлшерінде бірыңғай мөлшерлеме белгіленеді. Бұл мөлшерлеме B2C және B2B төлемдеріне де бірдей қолданылады. Сонымен қатар, мәслихаттарға мөлшерлемені 50%-ға дейін азайту немесе көбейту құқығы беріледі.

6-Сұрақ. Неліктен жалпыға бірдей салық салу режиміндегі салық төлеушілер үшін АСР пайдаланушылармен өзара есеп айырысу бойынша шығындарды шегерімге жатқызуға тыйым салынған?

Жауап: Бұл шектеу контрагенттердің салық міндеттемелерін төмендету мақсатында АСР пайдалану арқылы шығындарды жасанды түрде арттырып, жеткізу тізбектерін немесе жалған мәмілелерді пайдалану арқылы салықтан жалтару жағдайларының алдын алу үшін енгізілген.

7-Сұрақ. Мәслихаттарға мөлшерлемені 50%-ға дейін өзгерту құқығы неге берілген?

Жауап: Оңайлатылған декларация негізіндегі АСР-де мөлшерлеме 4% деңгейінде белгіленген, бірақ мәслихаттарға оны 50%-ға дейін өзгерту құқығы берілген.

Себебі, қазіргі таңда тіркелген салық төлеушілердің 90%-дан астамы арнайы салық режимдерін қолданады. Сондықтан, кейбір өңірлер үшін осы субъектілерден түсетін кірістер маңызды болып табылады.

Бұл норма өңір экономикасының ерекшеліктерін, кәсіпкерлік белсенділігін және әлеуметтік басымдықтарды ескере отырып, салық саясатының икемділігін қамтамасыз етеді және салық жүктемесін тиімді бөлуге мүмкіндік береді.

8-Сұрақ. Оңайлатылған декларация негізіндегі АСР-де табысты еңбекақы қоры (ЕҚ) сомасына азайту құқығы кімдерге беріледі?

Жауап: Жаңа Салық кодексінде жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы еңбек қатынастарын заңдастыруды ынталандыру, бизнесті ірілендіруді қолдау мақсатында, келесі норма көзделген. Егер салық төлеушінің жылдық табысы 24 000 АЕК-тен (2026 ж. – 100 млн теңге) асатын болса, онда КТС/ЖТС есептегенде салық салынатын табысты еңбекақы қорының сомасына азайту құқығы беріледі.

Яғни, тек табысы 100 млн теңгеден асқан салық төлеушілерге ғана бұл жеңілдік қолданылады.

9-Сұрақ. Жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимі бойынша жалақыға қатысты 24 000 АЕК шегерімді толық көлемде қолдануға бола ма?

Мысалы, бірінші жартыжылдықта жалақы 23 999 АЕК, ал екінші жартыжылдықта — 24 001 АЕК болды. Бұл жағдайда жыл бойынша қанша шегерімді қолдануға болады — 24 000 АЕК пе, әлде 48 000 АЕК пе?

Жауап: Жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимі шеңберінде КТС/ЖТС есептеу кезінде салық салу объектісі еңбекақы төлеу қорына (ЕТҚ) азайтылады, егер салық төлеушінің табысы 24 000 АЕК (яғни, 100 млн теңге) мөлшерінен асқан жағдайда ғана.

Демек, бұл шегерім еңбекақы төлеу қорының мөлшеріне байланысты емес, салық төлеушінің жалпы табысы жыл қорытындысы бойынша 100 млн теңгеден асқан кезде ғана қолданылады.

Сол себепті мысалда көрсетілген жағдайда, салық төлеушінің табысы жыл бойынша 100 млн теңгеден асқан болса ғана еңбекақы төлеу қоры салық салу объектісінен шегеріледі.

10-Сұрақ. Жаңа Салық кодексінде өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға арналған АСР бойынша шегерімге тыйым жоқ. Бірақ 719-баптың 1-тармағында ЖТС мөлшерлемесі 0% деп көрсетілген, төлем көзіне салынатын ЖТС-нан басқа. Сонда, егер ЖШС немесе ЖК өзін-өзі жұмыспен қамтығаннан қызмет алса, олар 10% ЖТС ұстап, бюджетке аударуы керек пе?

Мысалы: ЖШС іссапардағы қызметкеріне жалға алынған пәтер үшін өзін-өзі жұмыспен қамтыған тұлғаға төлейді. Бұл жағдайда ЖШС сол өзін-өзі жұмыспен қамтығаннан ЖТС ұстап қалуға тиіс пе?

Жауап: Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арнайы салық режимін (АСР) пайдаланатын тұлғалар жеке табыс салығын төлеуден босатылады, тек табысынан 4% мөлшерінде әлеуметтік төлемдер ғана төлейді.

Мұндай тұлғалардың міндеттемелерін орындауын жеңілдету мақсатында жаңа Салық кодексінде арнайы мобильді қосымшаны қолдану көзделген.

Мобильді қосымшада көрсетілген қызметтер үшін чек беру мүмкіндігі қарастырылған, осы чек негізінде ай сайынғы табыстар тізілімі қалыптастырылады және әлеуметтік төлемдер бойынша міндеттемелер автоматты түрде есептеледі.

Осылайша, өзін-өзі жұмыспен қамтыған тұлғалар қызмет көрсеткен кезде арнайы мобильді қосымша арқылы төлем жасалғанын растайтын чекті беруге міндетті. Бұл жағдайда өзін-өзі жұмыспен қамтығандар заңды тұлғадан (ЖШС) түскен табыс бойынша өздерінің салықтық міндеттемелерін өз бетімен орындайды.

Қосымша хабарлаймыз, мүліктік табысқа жеке тұлғалар өз бетінше салық салатын табыс түрлері де жатады, оған салық агенті болып табылмайтын тұлғаларға мүлікті жалға беру (жалға тапсыру) арқылы алынған табыс кіреді.

Осыған байланысты, егер жеке тұлға (өзін-өзі жұмыспен қамтыған немесе ЖК болып табылмаса), табысты салық агентінен жалға беруден алса, онда бұл табыс бойынша есептеу, ұстау және аудару міндеті салық агентіне жүктеледі.

11-Сұрақ. Жаңа Салық кодексі шеңберінде шаруа немесе фермер қожалықтарына арналған арнайы салық режимін пайдаланатын салық төлеушілерге қандай өзгерістер көзделген?

Жауап: Жаңа Салық кодексінде шаруа немесе фермер қожалықтарына арналған арнайы салық режимін пайдаланудың қолданыстағы тәртібі сақталған. Сонымен қатар, бірыңғай жер салығы (БЖС) алынып тасталуына байланысты мұндай қожалықтар БЖС орнына жеке табыс салығын (ЖТС) төлейтін болады, сол шарттармен және сол мөлшерлеме бойынша – табыстың 0,5 %-ы мөлшерінде.

12-Сұрақ. Жаңа Салық кодексі шеңберінде қазіргі уақытта бөлшек салық бойынша арнайы салық режимін пайдаланатын салық төлеуші қандай режимді қолдана алады?

Жауап:Қолданыстағы «бөлшек салық» және «жеңілдетілген декларация негізіндегі» арнайы салық режимдері жаңа Салық кодексінде біріктіріліп, «жеңілдетілген декларация негізіндегі» арнайы салық режимі ретінде қарастырылған. Ол келесі шарттармен қолданылады:

1. жылдық табыстың шекті мөлшері – 600 000 АЕК-тен аспауы тиіс (яғни шамамен 2,5 млрд теңге);
2. Үкімет белгілеген тыйым салынған қызмет түрлерінің тізбесіне кірмейтін қызмет түрлерін жүзеге асыру қажет.

Келесі тұлғалар бұл режимді қолдануға құқылы емес:

1)       заңды тұлғалар, олардың құрамында басқа заңды тұлғалардың қатысу үлесі 25 пайыздан асатын болса;

2)       заңды тұлғалар, олардың құрылтайшысы (қатысушысы) бір мезгілде басқа АСР қолданатын заңды тұлғаның құрылтайшысы (қатысушысы) болса;

3)       құрылтайшысы немесе қатысушысы АСР қолданатын тұлға болып табылатын заңды тұлғалар;

4)       АСР қолданатын заңды тұлғаның құрылтайшысы немесе қатысушысы болып табылатын жеке тұлғалар немесе дара кәсіпкерлер;

5)       коммерциялық емес ұйымдар;

6)       арнайы экономикалық және индустриалды аймақтардың, «Астана Хабтың» қатысушылары;

7)       бірлескен қызмет шарты бойынша қызметті жүзеге асыратын салық төлеушілер.

Осылайша, егер салық төлеуші жоғарыда көрсетілген шарттарға сәйкес келсе, онда ол жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимін пайдалануға құқылы.

13-Сұрақ. Жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимінде қандай салық мөлшерлемесі көзделген және олар қандай салықтарды төлеуден босатылады?

Жауап: Жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимінде ЖТС/КТС мөлшерлемесі 4 % болып белгіленген (жергілікті өкілді органдар бұл мөлшерлемені 50 %-ға дейін төмендетуге немесе арттыруға құқылы).

Сондай-ақ, қызметтен түскен табыс жылына 24 000 еселенген АЕК-тен (100,0 млн теңге) асқан жағдайда, салық салынатын табыс еңбекақы қорының (ЕҚ) мөлшеріне азайтылуы мүмкін.

Аталған режимді қолданатын салық төлеушілер әлеуметтік салық пен ҚҚС төлеушілері болып табылмайды.

14-Сұрақ. Ағымдағы жылы арнайы салық режимдерін пайдаланатын салық төлеушілер жаңа режимдерге қалай көшеді?

Жауап: Арнайы салық режимдеріне (АСР) көшу процесін жеңілдету мақсатында жаңа Салық кодексінде келесі өтпелі ережелер көзделген:

• қызметті тек интернет-платформа арқылы жүзеге асыратын салық төлеушілер салық органдары тарапынан автоматты түрде жеке кәсіпкер ретінде тіркеуден шығарылады және өзін-өзі жұмыспен қамтығандар режиміне ауыстырылады;
• патент негізіндегі АСР пайдаланатын жеке кәсіпкерлер (ЖК), арнайы мобильді қосымшаны пайдалану арқылы, егер шарттарға сәйкес келсе, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар режиміне өту үшін жеке кәсіпкер ретінде тіркеуден шығуы қажет;
• мұндай тұлғалардың өзін-өзі жұмыспен қамтығандар режимін таңдауы – арнайы мобильді қосымшада осы режим бойынша чек шығарылған айда танылып есептеледі, ал жалпы қолданыстағы телекоммуникация желісі жоқ жерлерде қызмет атқаратын тұлғалар үшін — қызметтен түскен табыстар бойынша тиісті төлемдер жүргізілген құжаттарда көрсетілген мерзім негізге алынады;
• арнайы салық режимін қолданатын шаруа және фермер қожалықтары (ШФҚ) салық органдары тарапынан автоматты түрде ШФҚ үшін белгіленген режимге ауыстырылады.

Жоғарыда көрсетілмеген салық төлеушілер АСР-ге өту үшін қолданылатын салық салу режимі туралы хабарлама ұсынуы тиіс.