Коммерциялық жылжымайтын мүлікті дұрыс және заңды түрде жалға беру процедурасының барлық нюанстары

Маңғыстау облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің түсіндіру жұмысы басқармасы және байланыс орталығы бір нәрсені жалға беруден түскен пайда пассивті табыс ретінде көпшілікке қызықты екенін хабарлайды. Алайда, коммерциялық жылжымайтын мүлікке инвестиция салудың әртүрлі аспектілері туралы бәрі бірдей біле бермейді.  Біз сізге мұндай жылжымайтын мүлікті жалға берудің оң және теріс жақтарын, тұрғын емес объектінің иесі нені білуі керек және пайдалы бөлмені қалай таңдау керектігін айтамыз.

Сонымен, коммерциялық жылжымайтын мүліктің иесі болу сіз оны сатып алған жағдайда ғана мүмкін емес. Сіз бизнес-объектіні сыйлық ретінде, мұрагерліктің жалпы тәртібімен немесе өсиет бойынша ала аласыз. Содан кейін дилемма: бұл коммерциялық жылжымайтын мүлікпен не істеу керек? Оны сатқан кезде, Егер меншік иесі оны жалға беруді шешсе, сұрақтар әлдеқайда аз болады. Қандай салық режимін таңдау керек? ЖК рәсімдеу керек пе? Егер сіз жеке адам болсаңыз, ғимарат бөлмесін заңды түрде тапсыра аласыз ба?

Тәжірибе көрсеткендей, заңды айналып өтіп үй-жайды жалға беру пайдасыз.

Біріншіден, мұндай заңсыз алаяқтық үй-жайдың сақталуын қамтамасыз ету үшін белгілі бір тәуекелдерді тудырады, екіншіден, жаңа бизнес Мемлекеттік кірістер органдарының назарына түспей ұзақ  уақыт өмір сүре алады деген оймен айналыспау керек. Қазақстанның әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 463-бабына сәйкес тіркеусіз кәсіпкерлік қызметпен айналысқаны үшін жеке тұлғалар үшін 15 АЕК (55 380 теңге) мөлшерінде айыппұл көзделген. Қайта бұзғаны үшін айыппұл артады.

Коммерциялық нысандарда жалдау бизнесін заңдастырудың бес әдісі бар. Үш салық режимі жеке кәсіпкер (жеке кәсіпкер) ретінде тіркелуді көздейді. Жеке адамдар үшін тағы екі нұсқа бар.

 

Егер коммерциялық объектінің иесі жеке тұлға болса

 

Бұрын Қазақстанда жеке тұлғалар үшін екі салық режимі болған: бұл бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ) төленетін режим немесе жеке табыс салығы бойынша декларация.

Бірақ қазір "бірыңғай жиынтық төлем" Салық кодексінің 89-тарауының қолданылу мерзімі аяқталды. Ол 2023 жылдың 31 желтоқсанына дейін есептелген. Осылайша, 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап жеке тұлғалар тіркеусіз 10% ставка бойынша мүліктік кіріс бойынша ЖТС есептей алады және 240.00 нысаны бойынша декларация бере алады. Ол 31 наурызға дейін салық төлейтінін ұмытпаңыз.

Декларацияны салық түрінде де, E-salyqazamat қосымшасында да тапсыруға болады. Салық табыстың 10% құрайды, декларацияны төлеу мерзімі 10 сәуірге дейін. Салық кезеңіндегі кірістің шегі жоқ.

Мысалы: жылжымайтын мүлік айына 300 мыңға жалға беріледі делік. Оның 30 мыңы салық. 12-ге көбейтеміз, нәтижесінде жылына 360 мың теңге салық аламыз.

Кейде жалға беруші мен жалға алушы үй-жайды жалға алушы заңды тұлға салық сомасын иесінен ұстап, оны төлейтіндей етіп келіседі. Бірақ салық агенттеріне жалға беру кезінде салықтарды әрдайым агенттің өзі ұстайды және төлейді.

Коммерциялық нысанды жалға берудің тағы бір нұсқасы бар: риэлтор арқылы. Жеке тұлға риэлторлық Агенттікпен шарт жасасуға құқылы, ал агенттік клиенттерді іздестіріп, жалға алушыны бақылаумен айналысатын болады. Бірақ бұл нұсқаны аз адамдар таңдайды.

 

Егер коммерциялық объектінің иесі жеке кәсіпкер болса

 

Кәсіпкерлік кодекстің 35-бабының 2-тармағына сәйкес кейбір жеке тұлғалар дара кәсіпкер ретінде міндетті мемлекеттік тіркеуге жатады.

Егер жеке тұлға жалдамалы жұмысшылардың еңбегін тұрақты негізде пайдаланса, онда 240 декларацияны таңдау мүмкін емес. Қызметкерлерді жалдау шартымен ЖК рәсімдеуге міндетті. ЖК-ны рәсімдеудің тағы бір шарты бар: егер жеке тұлғаның жеке кәсіпкерліктен жылдық табысы ең төменгі жалақының 12 еселенген мөлшерінен асатын болса. 2024 жылы ЕТЖ 85 000 теңгені құрайды, тиісінше, біз 1 миллион 20 мың теңгенің шекті сомасы туралы айтып отырмыз. Сонымен қатар, коммерциялық немесе тұрғын үй объектілері арасында ешқандай айырмашылық жоқ.

Егер адам жеке кәсіпкер ретінде рәсімделсе, ол коммерциялық нысанды патент бойынша, жеңілдетілген декларация негізінде немесе арнайы мобильді қосымшаның көмегімен тапсыра алады. Бірақ патент немесе қосымша арқылы болған жағдайда жеке кәсіпкерде жалдамалы жұмысшылар болмауы керек.

 

Патент

 

Жалдамалы жұмысшылардың болмауынан басқа, патент үшін екінші негізгі шарт – жылдық табыс 3528 АЕК-тен аспайды. 2024 жылы АЕК 3692 теңгені құрайды, тиісінше табыс шегі-жылына 13 025 376 теңге.

Патент белгілі бір мерзімге алдын-ала сатып алынады (бір ай немесе тоқсан немесе жыл үшін алдын-ала төлеу керек). Таңдалған кезеңдегі болжамды кірістен есептеу керек. Егер іс жүзінде табыс жоғары болса, салықты қосымша төлеу қажет болады.

Салық режимінің ерекшеліктері:

- салық-табыстың 1% ;

- міндетті әлеуметтік аударымдар (міндетті зейнетақы жарналары 10%, әлеуметтік 3,5%, медициналық сақтандыру 1,4 ең төменгі жалақының 5%);

- 911.00 нысаны бойынша салық есептілігі;

- егер есеп айырысулар қолма-қол болса, онда деректерді беру функциясы бар бақылау-касса аппаратын сатып алу немесе чектерді беру мүмкіндігі бар E-salyq Bussines мобильді қосымшасын пайдалану қажет.

Мысалы: бір айда 200 мың теңге кіріс кезінде салық сомасы 2000 теңгені құрайды. Ал аударымдар: міндетті зейнетақы жарналары - 8500 теңге-бұл ең төменгі жалақының 10%. Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары - 1275 теңге ең төменгі жалақының 1,5%, әлеуметтік – 2975 теңге ең төменгі жалақының 3,5% және медициналық сақтандыру 5950 теңге.

Жеке кәсіпкер ретінде бір күнде портал арқылы тіркелуге болады eGov.kz, elicense.kz немесе банктердің мобильді қосымшалары арқылы. Содан кейін патент негізінде режимді таңдап, үш жұмыс күні ішінде 911.00 нысаны бойынша салық есебіне жіберіңіз.

 

e-Salyk Business

 

Сондай-ақ, e-Salyk Business мобильді қосымшасын пайдаланып салық режимін таңдауға болады. Бұл патенттің аналогы. Айырмашылығы-мобильді қосымша қолданылады. Есеп жасалмайды, төлемдер қосымшада берілген чектер немесе қолмен енгізілген кірістер бойынша күнтізбелік айдың қорытындысы бойынша төленеді.

Мұнда салық сонымен қатар кірістің 1% және міндетті аударымдар болып табылады. Бірақ мобильді қосымшамен декларация ұсыну талап етілмейді. Төлем бір айлық кезеңнің нәтижелері бойынша жүзеге асырылады және салық әмияны арқылы мүмкін болады. Чек беру де қарастырылған. Бұл чектер айналымды анықтайды және салық сомасы есептеледі. E-Salyq Business-ті Аpp Store және Google Play арқылы жүктеуге болады.

 

Жеңілдетілген декларация

 

Қазірдің өзінде жалдамалы жұмысшылар болуы мүмкін. Ең бастысы, олардың саны 30 адамнан аспауы керек. Ал жылдық табыс-24 038 АЕК (88 748 296 теңге) аспайды.

Салық режимінің ерекшеліктері:

- салық-табыстың 3% ;

- міндетті әлеуметтік аударымдар (міндетті зейнетақы жарналары 10%, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары 1,5%, әлеуметтік 3,5%, медициналық сақтандыру 1,4 ең төменгі жалақының 5%);

-деректерді беру функциясы бар бақылау-кассалық аппараттың немесе чектерді беру мүмкіндігі бар E-salyq Bussines мобильді қосымшасының болуы.

Ерекшеліктер бар!

Салық кодексінің 683-бабының 2-тармағының 3-тармақшасына сәйкес шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимдерін (мобильдік қосымшаны пайдалана отырып патент, оңайлатылған декларация) салық төлеушілердің (ЖК, ЖШС) мынадай қызмет түрлері бойынша қолдануға құқығы жоқ:

- сауда нарығын жалға алу және пайдалану;

- сауда базарларына жататын сауда объектілерін, 1, 2 және 3 санаттағы стационарлық сауда объектілерін, сондай-ақ олардың аумағында орналасқан сауда орындарын, сауда объектілерін және қоғамдық тамақтану объектілерін қосалқы жалға беру.

Яғни, егер салық төлеушінің меншігінде сауда базарының бөлімшелері, (бутиктер) болса және ол жалға берілсе, онда ол салық салудың жеңілдетілген режимін қолдануға құқылы емес. Сауда объектілерін, сауда алаңдарын қосалқы жалға берудегі осындай жағдай-осы қызмет түрімен шағын бизнес үшін арнайы салық режимдерін қолдануға болмайды. Қалған жылжымайтын мүлік бойынша: тұрғын, тұрғын емес, коммерциялық, кеңселер, меншік құқығындағы салық төлеушіге тиесілі өзге де ғимараттар, салық төлеуші арнаулы салық режимдерін қолдануға құқылы.

 

Кейінгі сөз

 

Салықтарды әр түрлі жолмен төлеуге болады. Ақшаны екінші деңгейлі банктердің мобильді қосымшалары немесе E-salyg azamat мобильді қосымшасы арқылы жіберуге болады. Cіз "Қазпошта" бөлімшелерінде де төлей аласыз.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 272-бабына сәйкес, мемлекеттік кірістер органына салық есептілігін белгіленген мерзімде ұсынбағаны үшін ескерту түріндегі әкімшілік жауапкершілік көзделген. Ал қайта бұзушылық болған жағдайда – 15 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады.