Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің заңнамалық дамуы.
Елдегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің қазақстандық тарихын екі негізгі кезеңге бөлуге болады, олар сол немесе басқа дәрежеде Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-әрекеттің эволюциясын сипаттайды.
Елімізде «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 2 шілдедегі № 267-І Заңы қолданыста болған 1998 жылдан 2015 жылға дейін. Осы уақыт аралығында азаматтар жергілікті жерде мемлекеттік қызметтерді алу кезінде жиі кездесетін күнделікті сыбайлас жемқорлыққа жол беретін жағдайларды жою шараларына ерекше назар аударылды. Ең бастысы, қазақстандықтар сыбайлас жемқорлық фактілеріне түрлі анықтамалар алу және мемлекеттік қызметтерді алуды жеделдету кезінде білім беру және медициналық мекемелерде, сондай-ақ құқық қорғау органдарында кездестірді. Мемлекеттік қызметкерлер арасында парақорлыққа жол бермеу және адамдар арасындағы байланысты жою мақсатында елімізде кез келген азамат санаулы минуттарда өзіне қажетті қызметті ала алатын «бір терезе» қағидаттары белсенді түрде енгізіле бастады. Уақыт өте келе мемлекеттік қызметтердің басқа түрлері де (мекенжай анықтамасын, жеке куәлік пен төлқұжат алу, бизнесті тіркеу және т.б.) «электрондық үкімет» бағдарламасы аясында онлайн форматқа көшірілді. Бүгінгі таңда мемлекеттік қызметтердің 80%-дан астамы egov.kz порталы және халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсетіледі.
2015 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі қағидаттары мен әдістері қайта қаралды, оның негізгі нормативтік құжаты Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 18 қарашадағы № 410-V «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заңы болды. .” Жаңа заң қуғын-сүргін әдістері мен жазалау шараларының үстемдігіне сөзсіз әкелетін күрес стратегиясынан сыбайлас жемқорлықтың себептері мен жағдайларын жоюдың кешенді стратегиясына көшуге мүмкіндік берді. Қарама-қайшылықтың негізгі объектісі халық арасындағы күнделікті сыбайлас жемқорлық болып қала береді, бірақ сонымен бірге Қазақстанда бизнестегі сыбайлас жемқорлықпен күрес басталды: мемлекеттік сатып алулар кезінде шенеуніктер алған пара алу, пара алу және қайтарып алу фактілері. Квазимемлекеттік секторға ерекше назар аударылды, мұнда келісім-шарттар жасау кезеңінде ақша айналымы миллиардтаған АҚШ долларымен есептеледі.
Айта кету керек, бұрын сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу және алдын алу функцияларына прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер, мемлекеттік кірістер, әскери полиция, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің шекара қызметі жүктелген болатын. өз құзыреті шегінде. Жаңа Заңның күшіне енуімен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың негізгі субъектісіне мамандандырылған уәкілетті орган – сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет бекітілді. Қазіргі уақытта пара алу фактілерімен Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі (бұдан әрі – Агенттік) айналысады. Агенттіктің «АНТИКОР» бөлімшелері еліміздің барлық дерлік облыс орталықтарында өкілдік етеді.
Бүгінгі таңда Агенттіктің негізгі басымдықтары тұтастық, серіктестік және алдын алу сияқты тұжырымдамалар болып табылады. Мұндай өзгерістер, біріншіден, мемлекет пен қоғамды сыбайлас жемқорлықтың криминологиялық аспектілерінен арылтуға, екіншіден, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға және елдегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске азаматтарды кеңінен тартуға ықпал етуі тиіс.