Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына декларацияланбай әкелінген тауарлардың кедендік құнын айқындаудың ерекшеліктері туралы ереже

2013 жылғы 27 тамызда Еуразиялық экономикалық комиссия Коллегиясы №180 Шешімді қабылдап, оның негізінде Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағына декларацияланбай әкелінген тауарлардың кедендік құнын айқындаудың ерекшеліктері туралы Ереже бекітілді.                                          Бұл құжат кеден органдарының құқық қолдану тәжірибесінде маңызды рөл атқарады.                           

Аталған Ереженің басты мақсаты – тауарлар Одақ аумағына декларациясыз жеткізілген жағдайда және олардың әкеліну фактісі бақылау барысында немесе иесі тарапынан ерікті түрде жарияланған кезде кедендік құнды есептеу тәртібін реттеу. Мұндай жағдайлар көбінесе кеден заңнамасын бұзумен байланысты болады, алайда кейбір практикалық жағдайларда да кездеседі, мысалы, сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар құжаттарды уақытында рәсімдемегенде. Құжаттың негізінде ЕАЭО Кеден кодексінде бекітілген кедендік құнды айқындаудың жалпы әдістерін қолдану қағидаты жатыр. Егер әкелудің күні, бағыты, жеткізу шарттары, көлік шығындары туралы нақты деректер және мәмілені растайтын құжаттар бар болса – құн стандартты қағидалар бойынша (мәміле құны әдісі немесе Кодекстің 39, 41–44-баптарында көзделген өзге әдістер) айқындалады. Алайда тәжірибеде әкелу туралы ақпараттың болмауы немесе расталмауы жиі кездеседі. Дәл осындай жағдайларда №180 Шешім резервтік әдісті (6-әдіс) қолдануды көздейді. Бұл ретте кеден органдары арнайы қағидаларға сүйенеді.

 Мысалы, егер тауардың әкеліну күні белгісіз болса – анықталған күн негізге алынады; егер тауардың әкеліну сәтіндегі жағдайы анықталмаса – бағалау тауар анықталған күндегі жағдайына сәйкес жүргізіледі. Бағаны есептеу базасын қалыптастыру да маңызды: ол тауарды Одақ аумағында нақты сатып алу құнына сүйене отырып айқындалады және ұқсас тауарлар бойынша мәміле бағаларымен немесе сатып алу аймағындағы нарықтық бағамен салыстырылады.              

Осылайша, құжат мемлекет пен сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың мүдделерін теңгерімдеуді көздейді: бір жағынан, «көлеңкелі» импорт кезінде кедендік құнды төмендетуге жол берілмейді, екінші жағынан – қатысушы дәлелдер ұсынуға дайын болған жағдайда, есептеуді мәміленің нақты бағасына барынша жақындататын алгоритм қарастырылған.                                             

Жалпы алғанда, №180 Шешімді ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің қаржылық мүдделерін қорғаумен қатар, бизнес үшін ашық әрі айқын жағдай жасайтын, кедендік құнды ерікті түрде айқындауды болдырмайтын тетік ретінде қарастыруға болады.