Үш компонентті интеграцияланған жүйе (YИЖ)
2025 жылы Қазақстанда үш компонентті интеграцияланған жүйеге (ҮИЖ) байланысты келесі өзгерістер болды:
Салықтық әкімшілендірудің жаңа ақпараттық жүйесін (СӘАЖ), оның ішінде СӘАЖ салық төлеушінің жаңа кабинетін (СӘАЖ СТК) кезең-кезеңімен іске қосу жүргізіледі. Үш компонентті интеграцияланған жүйені (ҮИЖ) тіркеу, өзгерту және есептен шығару туралы өтініш СӘАЖ СТК қабылданатын болады.
Бұл ретте, бұрын берілген ҮИЖ өтініштерін қарау ескі салық төлеушінің кеңсесінде де қол жетімді болды ( https://cabinet.kgd.gov.kz).
ҮИЖ-ге қойылатын талаптар бизнес-қауымдастықтардың ұсыныстарын ескере отырып өзгертілді. Талаптардың бірі салықтық есепке алу модулінің болуы болды. Жүйеде тауарлардың қозғалысы, сондай-ақ салық есептілігін, оның ішінде жалдамалы жұмысшылардың жалақысы бойынша қалыптастыруға мүмкіндік беретін элементтер көрсетілуі керек.
Үш компонентті интеграцияланған жүйенің құрамына мыналар кіреді:
- Онлайн БКМ;
- Қолма-қол ақшасыз төлемдерді қабылдауға арналған жүйе (құрылғы) (POS - Терминал және т. б.);
- Тауарларды есепке алудың автоматтандырылған жүйесі (ERP жүйесі).
Үш компонентті интеграцияланған жүйе мыналарды қамтамасыз етеді:
- Қолма-қол ақшасыз төлемдерді қабылдау;
- Деректердің шағылысуының ашықтығын бақылау;
- ҚР фискалдық деректер операторына қосылу;
- Бухгалтерлік есепті жүргізу бухгалтерлік есеп шоттарын қолданумен де жүзеге асырылады, және оларсыз.
Жүйенің барлық компоненттерінің өзара байланысы әрбір модуль екіншісін міндетті және дұрыс пайдалануды басқаратындай етіп жасалған.
Осылайша, онлайн- бақылау кассалық машина кассалық чекті бермеу үшін ERP жүйесінде тауарларды сату кезінде қоймадан есептен шығару процедурасы жүзеге асырылады.
ҮИЖ қолданудың артықшылықтары:
- Бухгалтерлік есеп процедураларын жеңілдету;
- Салықтарды одан әрі оңтайландыру қажет емес;
- ҮИЖ пайдаланушылары үшін салық жеңілдіктерін қолдану мүмкіндігі;
- Бухгалтерлік есеп пен салықты есептеудегі қателерді азайту.
Сонымен қатар, үш құрамды интеграцияланған жүйе төлемдерді қабылдау, ақша мен тауарларды есепке алу процесін автоматтандыруға мүмкіндік береді және ол жеке кәсіпкерлерге бірқатар салықтық жеңілдіктер береді.
Осылайша, ҚР Салық кодексінің 683-бабының 2-тармағына сәйкес, оңайлатылған салық жүйесін қолдану үшін жеке кәсіпкердің жартыжылдықтағы табысы 24 038 АЕК-тен аспауы тиіс. Кейбір жеке кәсіпкерлер үшін бұл шектеу жеткіліксіз. Ал одан асып кетсе, кәсіпкер оңайлатылған салық жүйесін және оған байланысты салық жеңілдіктерін пайдалану құқығынан айырылады.
Бұл ретте, Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 683-бабында көрсетілген лимитке тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған 70 048 еселенген АЕК шегінде жеке кәсіпкерлердің ҮИЖ міндетті түрде пайдалана отырып қолма-қол ақшасыз төлемдер арқылы алған кірістері кірмейтіні ескертілген.
Нақтырақ айтсақ, оңайлатылған салық жүйесі бойынша жеке кәсіпкер ҮИЖ-ні пайдалана отырып, 24 038 АЕК-ке дейінгі сомаға қолма-қол ақшаны қабылдауды жалғастыра отырып, салық кезеңі үшін (қолма-қол ақшасыз төлемдерді қабылдау) айналымын 70 048 АЕК-ке ұлғайта алады. Бұл арнайы оңайлатылған салық жүйесін пайдалану құқығын жоғалтпай, тауар айналымын арттыруға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, ҮИЖ пайдалану Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 82-бабының 4-тармағында белгіленген 20 000 АЕК шегіне жеткенде ҚҚС бойынша тіркелмеу құқығын береді. Бұл лимитке ҮИЖ міндетті түрде қолданыла отырып, қолма-қол ақшасыз есеп айырысуда жүзеге асырылатын тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған ең төменгі айлық есептік көрсеткіштің 124 184 еселенген шегінде оңайлатылған салық жүйесі бойынша дара кәсіпкерлердің айналымы кірмейді.
Солайша, ҮИЖ пайдалану кезінде қолма-қол ақшасыз нысанда жүргізілген ҮИЖ бойынша айналым 124 184 АЕК-тен асқанша ҚҚС бойынша тіркелудің қажеті жоқ. Бұл ретте 20 000 АЕК-ке дейінгі көлемде кассалық операциялар жүзеге асырылуы мүмкін.