Мемлекеттік қаржыны басқарудың халықаралық тәжірибесі

Үздік шетелдік практикаларды зерделеу, білу және талдау, сөзсіз, бюджет процесі, Бірыңғай қазынашылық шоттың өтімділігін басқару, бюджетті жоспарлау және атқару, Мемлекеттік сатып алу жүйесі, бухгалтерлік есептегі есепке алу және есептілік жүйесі бөлігінде Қазақстан Республикасының дамуы үшін маңызды және өзекті болып табылады.

Үздік шетелдік практикаларды қарау өзгерістерді (үрдістерді) байқауға мүмкіндік береді, ал талдау оң және теріс тараптарды анықтауға және оларды отандық практикада пайдалану мүмкіндігін және оны жетілдіруді бағалауға мүмкіндік береді.

Корея Республикасының тәжірибесін шетелдік үздік тәжірибелердің біріне жатқызуға болатыны сөзсіз. Корея Республикасының барлық жүргізіліп жатқан мемлекеттік реформалары бюджет процесі және өтімділікті басқару саласындағы жетілдіруді қамтыды, ал соңғы реформаның қаржыны басқарудың ақпараттық жүйесін құру бойынша ерекше міндеті бар, сондықтан Корея Республикасының тәжірибесі Қазақстан Республикасы үшін ерекше мәнге ие.

Оңтүстік Кореяның дамуы қатаң мемлекеттік бақылауда жүзеге асырылды және жалғасуда:

– мемлекеттің қатаң бақылауындағы мемлекеттік мекемелердің құрылымы ойдағыдай құрылды;

- үкіметтің бастамасымен және басқаруымен төрт мемлекеттік реформа жүргізілді.

Корея Республикасының қолданыстағы Бюджет жүйесі төрт негізгі реформаны дәйекті орындаудың нәтижесі болды:

1. Орта мерзімді бюджеттік жоспарлауға көшу, яғни макроэкономикалық көрсеткіштер мен статистикалық деректер негізінде 5 жылдық жоспар әзірлеу және жасау.

Бұл ретте бюджет туралы заң бір жылға қабылданады. Жоспарды жасау және бюджеттің атқарылу процесі Корея Республикасының бюджет жүйесінің жүргізіліп жатқан реформалары тұрғысынан, үздік жалпы әлемдік практикаларды қолдана отырып жүзеге асырылады.

2. Бюджет ресурстарын экономика секторлары мен ведомстволар бойынша бөліністе бөлуді көздейтін "жоғарыдан – төменге" қағидаты бойынша бюджеттік жоспарлау жүйесіне ауыстыру.
3. Нәтижеге бағытталған бюджеттеу жүйесін енгізу.
4. Электрондық бюджетті және бюджеттік есепке алуды интеграциялау.

Қаржыны басқарудың ақпараттық жүйесін құру бюджеттік реформаның төрт негізгі мақсаттарының біріне кіреді және бюджетті басқарудың жаңартылған процестерінің орындалуын қолдауды қамтамасыз етуге арналған.

Басқарудың ақпараттық жүйесінің алдында тұрған негізгі міндеттер:

* бюджетті бағдарламалық басқаруға көшуді қолдау, бағдарламаның орындалуын ай сайынғы бақылауға көшу;

* екі еселік жазу және есептеу әдісімен есеп жүргізу;

* есептілікті автоматтандырылған дайындау, бюджеттеу, есепке алу және кіріс ақпаратын байланыстыру және салыстыру;

* Ұлттық қаржы жүйесінің ашықтығын арттыру (интерактивтік өзара іс-қимыл, кірудің бірыңғай нүктесі, мемлекеттік жүйелердің интеграциясы, Электрондық сатып алу, мақсатсыз шығыстарды азайту).

Корея Республикасының мемлекеттік қаржыны басқару саласындағы ақпараттық жүйелерінің даму тарихы бірнеше кезеңнен тұрады.

Кезеңдердің бірі dBrain ақпараттық жүйесін әзірлеу және пайдалануға беру болды. Жаңа dbrain ақпараттық жүйесі жүргізіліп жатқан қаржы реформаларының талаптарын ескере отырып, қолданыстағы Nafis, FIMsys жүйелерін біріктіру және дамыту жолымен (оның ішінде бағдарламалық бюджетке көшу және есептеу әдісі бойынша есеп жүргізу бөлігінде) құрылды. Сондай-ақ, басқару жүйесін жақсарту бағдарламасы аяқталды, тиімділікті басқару жүйесі әзірленді, мемлекеттік мүлікті басқару жүйесін әзірлеу аяқталды.

Қазіргі уақытта dbrain интеграцияланған бюджеттік ақпараттық жүйесі мемлекеттік бюджеттің барлық бюджеттік операцияларын, оның ішінде бюджетті қалыптастыруға және орындауға, қазынашылық операцияларды басқаруға байланысты барлық бюджеттік операцияларды қамтиды, бағдарламалар мен есептеу әдісі негізінде есеп жүргізуді қолдайды. DBrain жүйесі "бюджетті жоспарлау", "жобалық басқару", "төлемдер", "кірістер", "Бухгалтерлік есеп" және жобалар мен бағдарламалардың тиімділігін бағалауды қарау мүмкіндігін қоса алғанда, біріктірілген модульдерді қамтиды.

Мемлекеттік басқарудың өзара байланысты процестерін қамтамасыз ету үшін dbrain жүйесінің сыртқы ақпараттық жүйелермен автоматтандырылған ақпараттық өзара іс-қимылы іске асырылды, мысалы:

* KONEPS сатып алуды басқару жүйесі;

* online-режимде Орталық банктің төлем жүйесімен ақпарат алмасуға мүмкіндік беретін банк жүйесі;

* бюджеттік статистиканы талдау жүйесі;

* салық есептеулерін есептеу және есепке алу жүйесі.

Электрондық шоттарды ұсыну және төлеушілер жүзеге асыратын төлемдерді есепке алу электрондық шоттарды ұсынудың және төлемдерді есепке алудың кіші жүйесін пайдалана отырып жүзеге асырылады.

Азаматтармен өзара іс-қимыл жасау үшін Home Task sistem (HTS) интернет-порталы іске асырылды, ол арқылы азамат есептелген салықтар, берешектер туралы ақпарат ала алады, банкке ұсыну үшін төлем шотын басып шығара алады (коммерциялық банк арқылы төлеген жағдайда).

Салық салу, бюджет қаражатын әкімшілендіру саласында және Мемлекеттік сатып алуда қолданылатын ақпараттық технологияларды енгізу Үкіметтің тиісті реформаларын тиімді және неғұрлым қысқа мерзімде іске асыруға, бұзушылықтар көлемін барынша азайтуға, ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Корея Республикасының барлық мемлекеттік органдары қызметтің барлық салаларын (салық салу, Мемлекеттік сатып алу, бюджетті жоспарлау және т.б.) қамтитын dbrain бірыңғай ақпараттық жүйесіне енгізілгенін атап өту қажет.

Сондай-ақ, Корея Республикасындағы мемлекеттік сатып алу кезінде тапсырыс берушілер өнім берушілердің біліктілігін белгілемейтінін атап өту қажет. Біліктілікті жеткізушілерді біліктілігі, қабілеті, қызмет саласы және басқа да параметрлері бойынша саралайтын компаниялар мен үкіметтік ұйымдардың тәуелсіз қоғамдастығымен келісу бойынша мемлекеттік тапсырыс қызметі айқындайды.

Осылайша, Корея Республикасының Үкіметі жүргізетін бюджет жүйесінің реформасы өз мәні бойынша мемлекеттік ресурстарды басқарудың тиімділігін арттыруға бағытталған және қаржы ресурстарын қалыптастыру мен бөлудің жоспарлы және нарықтық тәсілдерінің сәтті үйлесімі болып табылады деп айтуға болады.

Келешекте Қазақстан Республикасында зерделеу үшін Корея Республикасы қазынашылығының қысқа мерзімді қазынашылық вексельдерді шығару БҚШ өтімділігін басқару жөніндегі жұмысы және мемлекеттік органдар мен тұтынушылардың неғұрлым күрделі онлайн – өзара іс-қимылын, оның ішінде дербестендірілген сервистер, ақпаратты контекстік іздеу арқылы жүзеге асыруға мүмкіндік беретін болашақ ұрпақтың технологияларына көшу неғұрлым сұранысқа ие болып табылады.

Уақытша кассалық алшақтықты жабу мақсатында қысқа мерзімді бағалы қағаздарды шығару мүмкіндігі, Корея Қазынашылығының осы бағыттағы жұмыс тетігін егжей-тегжейлі зерделеу Қазақстан Республикасы үшін айтарлықтай оң нәтиже әкелуі мүмкін.

Рахат Тоқбаев, ҚР ҚМ Қазынашылық комитет төрағасы (Egemen Qazaqstan, 243(27517)

 

https://kazpravda.kz/n/mezhdunarodnyy-opyt-upravleniya-gosudarstvennymi-finansami/