Тәуелсіздік алудан халықаралық көмекке: Қазақстан Орталық Азиядағы жаңа донор ретінде

Тәуелсіздік алудан халықаралық көмекке: Қазақстан Орталық Азиядағы жаңа донор ретінде

"KazAID" Қазақстандық халықаралық даму агенттігінің бес жылдық мерейтойы Қазақстанның Тәуелсіздік күнінде ерекше маңызға ие болады. Егеменді даму кезінде Қазақстан халықаралық көмек алатын мемлекеттен оны басқаларға көрсете алатын елге дейінгі жолдан өтті. Дамуға ресми көмектің жеке жүйесін (ДРК) қалыптастыру және KazAID құру тәуелсіз мемлекеттіліктің маңызды нәтижелерінің бірі және Қазақстанның экономикалық өсуі мен халықаралық рөлін нығайтудың көрсеткіші болды.

KazAID миссиясы нәтижеге бағдарланған техникалық көмек көрсету арқылы әріптес елдерде тұрақты дамуға және инклюзивті өсуге жәрдемдесу болып табылады.

ДРК көрсету үшін жүйелі негізді қалыптастыру Қазақстанның халықаралық беделін нығайтудағы стратегиялық қадам болды. Бұл процесс дәйекті түрде дамыды:

• 2006 жыл: халықаралық қоғамдастық Қазақстанды табысы орташадан жоғары ел деп таниды, бұл ДРК ұсынатын ел жаңа рөлге көшудің бастапқы нүктесі болды.
• 2014 жыл: "Дамуға ресми көмек туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданады, ол құқықтық базаны құрады және көмек көрсетудің барлық процесін жүйелейді.
• 2015 жыл: Қазақстан экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымын дамытуға жәрдемдесу комитетінің (ЭЫДҰ) жұмысына шақырылған мәртебесін алады, бұл оның халықаралық деңгейде күш-жігерін мойындағанын куәландырады.
• 2020 жыл: Қазақстан Республикасының Үкіметі институционалдық құрылымды қалыптастыруды аяқтай отырып, ДРК саласындағы ұлттық оператор ретінде "KazAID" Қазақстандық халықаралық даму агенттігін құрады.

Алғашқы бес жылдағы KazAID қызметінің ауқымын толық түсіну үшін негізгі сандық көрсеткіштерге жүгіну қажет.

• ДРК жалпы көлемі: Соңғы 5 жылда Қазақстан серіктес елдерге 183 млн АҚШ долларынан астам сомаға дамуға ресми көмек көрсетті.
• Географиялық қамту: Қазақстанның көмегі әлемнің 40-тан астам еліне көрсетілді, бұл агенттік қызметінің жаһандық сипатын көрсетеді.
• Адами капиталды дамыту: Қазақстанда 32 елден 10 000-нан астам шетелдік студенттер мен тыңдаушылар оқытылды, бұл әріптес мемлекеттердің кадрлық әлеуетіне тікелей үлес болып табылады.
• Гуманитарлық көмек көлемі: тек 2021-2024 жылдар аралығында Қазақстанның басқа елдерге көрсеткен гуманитарлық көмек көлемі 15,3 миллиард теңгеден асты.

 

Сандар бойынша бес жыл: әсер ету ауқымы мен географиясы

KazAID жобаларының географиясы жақын көршілерді де, алыс шетелдерді де қамтиды. Орталық Азия мен Ауғанстан басым бағыт және көмек Кавказ елдеріне, сондай-ақ Сьерра-Леоне және Того сияқты Африка мемлекеттеріне белсенді түрде көрсетіледі.

KazAID-тің басты басымдықтарының бірі - білім беру және кәсіби дағдыларды дамыту. Агенттіктің флагмандық білім беру бағдарламалары тәжірибе алмасудың және аймақтық байланыстарды нығайтудың тиімді платформасына айналды.

• "Достық: Дипломатия": Орталық Азия елдерінің дипломаттарына бағытталған бұл бағдарлама семинарлар, интерактивті сессиялар арқылы өңірлік диалогты нығайтты және тұрақты даму мақсаттарына (ТДМ) қол жеткізу және трансшекаралық ынтымақтастық сияқты маңызды тақырыптар бойынша халықаралық және өңірлік ұйымдардың сарапшыларын тартты.
•  "Достық: Цифрландыру": бағдарлама Орталық Азиядан келген мемлекеттік қызметшілер үшін цифрландыру саласындағы бірегей қазақстандық тәжірибені беруге бағытталған.
•  "Авиценна: Денсаулық сақтау": бұл бастама Қырғызстан мен Тәжікстаннан келген медициналық студенттер мен оқытушылар үшін академиялық ұтқырлық пен біліктілікті арттыруды қамтамасыз етеді, денсаулық сақтау саласындағы кәсіби байланыстарды дамытуға ықпал етеді.

Бағдарламалардың құндылығын олардың қатысушыларының пікірлері растайды. Өзбекстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің бірінші хатшысы Суннатилла Вахабов: "KazAID бізді Орталық Азиядағы әріптестерімен біріктіріп, талқылау үшін маңызды тақырыптарды ашты. Осы бірегей диалог алаңы үшін алғыс айтамын"; Жанара Иманалиева, Қырғыз Республикасы цифрлық даму министрлігінің талдаушысы: "Бағдарлама Орталық Азия өкілдерін біріктіріп, интерактивті және бай орта құрды. Осы тәжірибе арқылы мен маңызды дағдыларды дамыта алдым, халықаралық қатынастар туралы білімімді кеңейте алдым және қатысудан күткен үміттерімді толығымен жүзеге асыра алдым".

Білім беру бастамаларымен қатар, KazAID ауқымды инфрақұрылымдық жобаларды іске асырады және гуманитарлық көмек көрсетеді.

Қазақстан достық пен өзара көмек символы ретінде Түркияның Газиантеп қаласында жер сілкінісінен кейін 960 оқушыға арналған мектеп салу жобасын іске асыруда. Ғимараттың сәулеттік тұжырымдамасы стильдендірілген "К" әрпі түрінде жасалған, ол Қазақстанды бейнелейді және бауырлас түрік халқына осы сыйлықтың ерекше сипатын көрсетеді. KazAID құрылыс операторы болып табылады және пайдалануға беру 2026 жылға жоспарланған.

Суретте: 10.12.2025 жылғы жағдай бойынша Газиантеп провинциясында (Түркия) мектеп салу.

Инфрақұрылымдық нысандардан басқа, агенттік тұрақты негізде маңызды аймақтық қолдау көрсетеді. Мысалдардың қатарына Қырғызстан мен Тәжікстанға жанармай материалдарын жеткізу жатады. Технологиялық тәжірибемен бөлісуге дайын екендігін көрсете отырып, KazAID "eGov" электрондық үкімет модульдерін Тәжікстанға, Сьерра-Леоне мен Тогоға беруге көмектесті.

 

Бүгінгі таңда KazAID түрлі ұйымдармен өзара түсіністік туралы 27 меморандумға қол қойды, бұл Қазақстанның жаһандық даму процесінің сенімді және жауапты қатысушысы ретіндегі беделін нығайтады.

KazAID-тің негізгі серіктестерінің қатарында Жапонияның халықаралық ынтымақтастық агенттігі (JICA), Кореяның халықаралық ынтымақтастық агенттігі (KOICA), Түркияның ынтымақтастық агенттігі (TIKA), Францияның даму агенттігі (AFD) және т.б. сияқты әлемдік және өңірлік жетекші даму агенттіктері бар.

Деятельность агентства получает высокую оценку от зарубежных коллег, что подтверждает его соответствие лучшим мировым практикам.

Агенттіктің қызметі шетелдік әріптестерінен жоғары баға алады, бұл оның үздік әлемдік тәжірибелерге сәйкестігін растайды.

"KazAID-тің жетістігі Қазақстанның халықаралық даму жүйесіндегі сенімді серіктес ретіндегі беделін нығайтады және бүкіл өңір үшін шабыттандыратын үлгі болып табылады. Бұл кезең ұлттық агенттіктің әсерлі өсуін ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның халықаралық көмек алушы елден донор елге тарихи трансформациясын білдіреді.  2020 жылы құрылған сәттен бастап KazAID Қазақстанның даму саласындағы халықаралық күш-жігерінің маңызды қозғалтқышына айналды", - Катаржина Вавьерниа, БҰҰДБ-ның Қазақстандағы Тұрақты өкілі.

Алғашқы бес жылдағы жетістіктерге сүйене отырып, KazAID Қазақстанның жаһандық даму жүйесінің жауапты қатысушысы ретіндегі ұстанымын одан әрі нығайтуға бағытталған мақсаттар қояды.

KazAID Басқарма төрағасы Аркен Арыстанов бұл бағытты растайды: "5 жыл бұрын біз дамуға ресми көмек көрсетудің қазақстандық жүйесін қалыптастыру жолын енді ғана бастадық. Бүгінде KazAID ондаған жобаны жүзеге асыруда... Алда жаңа мақсаттар тұр: жобалардың географиясын кеңейту, өңірлік ынтымақтастықты тереңдету және Қазақстанға ДРК саласындағы сенімді әріптес болуды жалғастыруға мүмкіндік беретін инновацияларды енгізу".

KazAID-тің бес жылдық жұмысы Қазақстанның тәуелсіздік жылдарында қаншалықты дамығанын көрсетеді: қолдау алатын жас елден бастап білімімен, ресурстарымен және тәжірибесімен бөлісуге қабілетті мемлекетке дейін. Дамуға ресми көмек көрсетудің ұлттық жүйесін дамыту қазақстандық мемлекеттіліктің жетілуінің және халықаралық беделді нығайтудың табиғи кезеңі болды.