Мәңгілік естелік: Қазақстанға жер аударылған поляктардың тағдыры туралы өлкетанушының жазбалары әңгімелейді
Қарағандыда Н.В. Гоголь атындағы кітапханада «Қарқаралы көшелеріндегі поляктар» кітабы таныстырылды. Оның авторы – қазір Санкт-Петербургте тұратын танымал өлкетанушы Юрий Попов. Басылым – көп жылғы зерттеу жұмысының нәтижесі. Бұл кітап Қазақстанға еркінен тыс жер аударылған адамдар туралы және қазақ халқының қонақжайлығы мен көмегінің арқасында жат елдің қалай туған жерге айналғаны туралы.
- Бұл кітап өткен жылдың соңында жарық көрді. Ол оқырмандар арасында үлкен қызығушылық тудырды, сондықтан біз шағын басылымдарда жариялауды жалғастырамыз. Әсіресе Қазақстанда тұратын поляктар үшін бұл еңбектің маңызы зор. Бұл ұмытуға болмайтын оқиға, - деді Қарағанды облыстық «Полония» поляк қоғамының төрағасы Виталий Хмелевский. - Локдаунның салдарынан біз бұдан ертерек жинала алмадық. Шектеулер қазір де бар, сондықтан біз осындай шағын топпен кездесіп отырмыз.
Кездесуге автордың ұлы Павел Попов қатысты.
Ол кітаптың жазылу тарихы туралы айтып берді:
- Әкем жас кезінде Қарқаралының табиғаты мен тарихына қызығатын. 1953 жылы алғашқы сапарында ол орманшы Яков Бернацкиймен кездесті. Кітаптағы эсселердің бірі сол кісіге арналған. Менің ойымша, бұл кездесу Қарқаралы жерлеріне деген қызығушылықты арттырды. Яков Петрович жерді көрсетті, әртүрлі адамдармен таныстырды. Осылайша Қарқаралы кездесулерінің алғашқы күнделігі пайда болды, ол әкемде әлі күнге дейін сақталып келеді. Содан кейін әкем жылына 5-10 рет Қарқаралыда жиі болатын. Қариялармен сұхбаттасып, жазбалар жүргізді. Адамдардың өздері оған құжаттар, хаттар, фотосуреттерін алып келіп отырды.
Кездесуге қатысушылардың бірі отбасылық жәдігерін алып келді. Елена Берниязова (Раздольская) Қарқаралыда өскен. Украиндық қыз поляктың кіндік баласы болды.
- Ясенецкийлермен біз мен 10 жаста болғанда жақын араласа бастадық. Біздің отбасымыз Украинадан қуылды. Қарқаралыда әжем мен анам болған. Мен 1951 жылы дүниеге келдім. Біз өте кедей болдық, таршылық көрдік. Өз үйіміз болмағандықтан, пәтерлерден-пәтерге қаңғып жүрдік. Бізді Богдан Ильич Ясенецкий мен оның әйелі Вера Евграфовна үйіне кірзігіп, бөлме берді. Осы отбасымен етене араласып, туыстай болып кеттік. Ясенецкийлер барынша көмектерін аямады. Богдан Ильич менің кіндік әкем атанды, - деп бөлісті Елена Берниязова.
Ол Богдан Ильичтің әйелі мұра еткен жазбаны сақтап келеді. Бұл осы күнге дейін сақталып қалған поляк жігіттің әйеліне жазған қысқа хаты.
Богдан мен Вера Ясенецкийлер – бұл кітаптың басты кейіпкерлерінің бірі. 1930 жылы отағасын Уманиден (Украина) Қазақстанға жер аударған. 1937 жылы Қарқаралы зооветтехникумында оқытушы болып жұмыс істеген Богдан Ильичты ойдан шығарылған шағымға сүйене отырып, тұтқындады және 10 жылға лагерьлерге айдап жіберген. 19 жыл өткен соң, 1956 жылы қылмыс құрамы болмағандықтан ол толық ақталып шықты.
Лагерьлерден кейін Ясенецкий әйеліне Қарқаралыға оралды. Ол 75 жаста еді. Қарқаралылықтар полякты аса құрметтеген: ол аймақты көгалдандыру үшін көп жұмыс жасады және медицинаны жақсы меңгеріп, емдеумен айналысты. Ясенецкий 1968 жылы қайтыс болды, оның қабірі мұсылман зиратында орналасқан. Оны Богдан Ильичтің өзі өлімі жақындап келе жатқанын сезген кезде сұраған екен. Ал жергілікті молла, оның ақырғы сөзін жерге тастамай, тілегін орындаған.
Кітапта жеті эссе бар. Олардың барлығы бірегей тұлғала және поляктардың қазақтармен достығы туралы әңгімелейді.