4. Менің ағам қаражатты мерзімінен бұрын алуға өтініш жіберді, одан бас тартылды. Ол беруге тағы да?
Уәкілетті операторлардан келіп түскен біржолғы зейнетақы төлемдерін алуға арналған өтінімдерді талдау нәтижесінде мынадай негізгі себептерді бөліп көрсетуге және оларды жою мен алдағы уақытта болдырмау жөнінде кеңестер беруге болады.
Бірінші себеп: салымшының уәкілетті операторға берген өтінішінде алып қою үшін, оның ішінде қолда бар Зейнетақы жинақтарын асырып алу үшін қате сома көрсетілген.
Ұсыным: қолжетімді сома туралы мәліметтерді қоса алғанда, өз зейнетақы жинақтары туралы өзекті ақпаратты тексеру (сайттағы жеке кабинетте enpf.kz БЖЗҚ мобильдік қосымшасында, порталда egov.kz) тікелей уәкілетті операторға біржолғы зейнетақы төлемдерін алуға өтініш берер алдында беріледі.
Екінші себеп-жеке табыс салығын (ЖТС) төлеу тәсілін таңдау кезінде алып қою сомасы дұрыс көрсетілмеген.
Ұсыныс: жинақтарды мақсатты алу кезінде (тұрғын үйге, емделуге) салымшы ЖТС төлеудің екі тәсілінің бірін таңдауға құқылы. Бірінші тәсіл-ЖТС төлеуді кейінге қалдыруды пайдалану және зейнеткерлікке шыққаннан кейін (БЖЗҚ-дан белгіленген зейнетақы төлемдерінің кестесі бойынша) он алты жылдан аспайтын мерзім ішінде ай сайын тең үлестермен ЖТС төлеу. Екінші әдіс - салықты біржолғы зейнетақы төлемімен бірден толық төлеу. ЖТС төлеу тәсілін өтініште уәкілетті оператор көрсеткен жөн.
Егер салымшы ЖТС төлеу мерзімін ұзартуды пайдалануды шешсе, онда өтініште ЖТС шегерусіз алу үшін соманы көрсету қажет.
Егер салымшы ЖТС-ті толық көлемде бірден төлеуді шешсе, онда ол өтініште ЖТС шегеріле отырып, 10% мөлшерінде алып қоюға арналған соманы көрсетуі тиіс.
Екі сома да БЖЗҚ салымшыға оның қолайлылығы мен өз бетінше таңдауы үшін берілетін үзінді көшірмеде көрсетілген. Салымшы көрсеткен алып қою сомасы БЖЗҚ-дан уәкілетті операторда ашылған оның арнайы шотына аударылатын болады.
Үшінші себеп: салымшының өтінішінде ең төменгі жеткіліктілік шегі есепке алынбай, алып қоюға сұратылатын сома көрсетілген (мысалы, жеке зейнетақы шотындағы зейнетақы жинақтарының барлық сомасы көрсетілген).
Ұсыным: өтініште салымшы БЖЗҚ-ға алған соманы алуға қол жетімді және үзінді көшірмеде көрсетілген сома шегінде көрсету керек.
Төртінші себеп: өтініште валюта бағамдарының өзгеруі немесе зейнетақы активтерінің инвестициялық портфеліндегі қаржы құралдарының құны нәтижесінде инвестициялық табыстың нарықтық ауытқуына байланысты зейнетақы жинақтары сомасындағы өзгерістерді ескермейтін өзекті емес сома көрсетілген.
Ұсыным: біржолғы зейнетақы төлемдерін алуға өтінім берер алдында тікелей өзінің зейнетақы жинақтары туралы өзекті ақпаратты, оның ішінде қолжетімді сома туралы мәліметтерді тексеру.
Бесінші себеп: салымшы қайталама, қайталанатын өтінімдер берді.
Ұсыныс: күте тұрыңыз. Заңнамаға сәйкес БЖЗҚ-ға уәкілетті оператордан электрондық хабарлама келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде БЖЗҚ операторға кейіннен салымшының (алушының) уәкілетті оператор ашқан арнайы шотына есепке жатқызу үшін біржолғы зейнетақы төлемінің сомасын аударады.
Егер БЖЗҚ - дан уәкілетті операторға бас тарту себебін көрсете отырып, төлемді аударудан бас тарту туралы электрондық хабарлама келіп түспесе, онда салымшы жинақ сомасын оның арнайы шотына аударған күнге дейін бес жұмыс күнін күтуі және уәкілетті операторға қайтадан өтініш бермеуі тиіс.
Естеріңізге сала кетейік, салымшыда БЖЗҚ-да жеткіліктілік шегінен асатын сома болған кезде оны пайдалануға өтініш шексіз рет берілуі мүмкін. Егер қандай да бір себеппен салымшыға біржолғы зейнетақы төлемін алуға арналған өтінішті қанағаттандырудан бас тартылса, онда бас тарту себебін жойып, уәкілетті операторға қайта өтініш беруге болады. Егер салымшы өз жинақтарын әртүрлі мақсаттарға пайдаланғысы келсе, онда осы мақсаттарға жекелеген өтініштерді алуға болатын сома шегінде беруге болады.
5. Төлемдерді есептеу әдістемесі өзгергенін естідім. Енді ол қалай есептеледі?
БЖЗҚ-дан төленетін ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшері Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 2 қазандағы № 1042 қаулысының (2-қосымша зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асыру әдістемесі) ережелеріне сәйкес есептелген зейнетақы төлемдерінің жылдық сомасының он екіден бір бөлігі ретінде айқындалады. Бұл ретте БЖЗҚ-дан ай сайынғы зейнетақы төлемі ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70% - ынан кем емес мөлшерде жүзеге асырылады. (Бұрын БЖЗҚ-дан ай сайынғы зейнетақы төлемі ең төменгі күнкөріс деңгейінің 54% - ынан кем емес мөлшерде жүзеге асырылған болатын).
Зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асыру әдістемесіне сәйкес 2021 жылғы 1 сәуірден бастап зейнетақы төлемдерін жүзеге асырудың бірінші жылындағы зейнетақы төлемдерінің жылдық сомасы зейнетақы жинақтары сомасының зейнетақы жинақтары төлемдерінің ставкасына көбейтіндісі ретінде есептелетін болады – 6,5 %.
Келесі жылдары ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшері өткен жылғы ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшерін жыл сайын зейнетақы төлемдерін индекстеу ставкасына – 5% - ға ұлғайту жолымен қайта есептелетін болады.
Мысал келтірейік:
Сомасы ДС = 6 000 000 теңге
Бірінші жылдағы зейнетақы төлемдерінің жылдық сомасы: 6 000 000*6,5%=390 000 теңге;
Бірінші жылдағы ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшері: 390 000/12 ай.=32 500 теңге;
Екінші жылға арналған ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшері: 32 500+ 32 500*5%=34 125 теңге.
Бұдан басқа, зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асыру әдістемесінде белгілі бір санаттарды: мерзімсіз белгіленген 1 немесе 2-топтағы мүгедектігі бар адамдарды, сондай-ақ жинақтары міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары есебінен кемінде алпыс ай жинақталатын зиянды және қауіпті өндірістерде жұмыс істеген адамдарды алушылар үшін түзету арттыру коэффициенттері көзделген. Бұл ретте, жоғарыда көрсетілген шарттардың біреуден астамын қанағаттандыратын тұлғалар үшін ең үлкен мәні бар түзету коэффициенті қолданылады.
Айта кету керек, зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асырудың аталған әдістемесі 2021 жылғы 1 сәуірден бастап туындаған қатынастарға қолданылады.
2018 жылғы 1 қаңтарға дейін БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдерін алу құқығын іске асырған адамдарға зейнетақы төлемінің жыл сайынғы мөлшері ең төмен зейнетақының отыз еселенген мөлшерінен кем болмайды (2021 жылы 30 х 43 272= 1 298 160 теңге). Төлемдер бұрын таңдалған кесте бойынша жүзеге асырылады.
2018 жылғы 1 қаңтардан бастап 2021 жылғы 31 наурызға (қоса алғанда) дейін БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдерін алу құқығын іске асырған адамдарға зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асырудың жаңа әдістемесіне сәйкес 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап ай сайынғы зейнетақы төлемдері кейіннен жыл сайын индекстей отырып, зейнетақы төлемдерін индекстеу мөлшерлемесіне 5% мөлшерінде ұлғайтылады.
Осылайша, зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асырудың жаңа әдістемесі алушылардың еңбек жағдайлары мен денсаулығының ерекшеліктерін ескереді, сондай-ақ БЖЗҚ-дан жыл сайынғы төлемдер мөлшерін ұлғайтуға ықпал ететін болады.
Естеріңізге сала кетейік, БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдері жеке зейнетақы шотындағы зейнетақы жинақтары таусылғанға дейін жүзеге асырылады.