5 сұрақ Наурыз

5 сұрақ Наурыз
  1. Егер аударымдар жасалмаса, БЖЗҚ салымшыларының зейнетақы шоттары жабылатынын оқыдым ба? Мен қазіргі уақытта жұмыссызмын, бұл менің шотым жабылатынын білдіре ме? Бұл жағдайда менің жинақтарым қайда кетеді?
    01.03.2021 Ж.Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 2021 жылғы 12 ақпандағы № 27 қаулысымен бекітілген міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары және салымшылардың (алушылардың) жеке зейнетақы шоттарындағы (ЖЗШ) ерікті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақы жинақтарын есепке алуды жүргізу қағидаларының енгізілуіне байланысты, 1 (бір) ай өткеннен кейін зейнетақы жинақтары жоқ БЖЗҚ салымшыларының ЖЗШ жабылатынын түсіндіреміз. Яғни, жарна жасалмайтын" бос " ЖЗШ жабылады. Мысалы, бұрын салымшы жұмысқа орналаса отырып, шот ашты, шот ашуға өтініш берді немесе зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт жасады, бірақ қандай да бір себептермен аударымдар жасай алмады, тіпті ол туралы ұмытып кеткен болуы мүмкін.
    Бұл жерде 2019 жылдан бастап БЖЗҚ-да міндетті зейнетақы жарналарын (МЗЖ) есепке алу үшін ЖЗШ ашу үшін жеке тұлғаға өтінішпен жүгінудің қажеті жоқ, шот алғашқы жарна келіп түскен кезде БЖЗҚ ақпараттық жүйесінде автоматты түрде ашылады, жеке тұлғаны сәйкестендіру зейнетақы жарнасын аудару кезінде төлем тапсырмасының электрондық форматында көрсетілген Дербес деректер бойынша жүзеге асырылады, ал қолданыстағы құжаттың деректемелері мен БЖЗҚ-ның өзге де деректемелері туралы барлық қажетті мәліметтерді Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінен алады. Салымшы БЖЗҚ "азаматтарға арналған үкімет"мемлекеттік корпорациясынан электрондық хабарлама алған күннен бастап МЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартқа қосылған болып есептеледі.
    Осылайша, егер ЖЗШ-да жинақтар болса, бірақ ол уақытша толтырылмаса, ол жүйеде қалады, оған инвестициялық табыс есептеле беретін болады. Тек шоттар жинақталмай жабылады. Егер адам қайтадан жұмысқа орналасса немесе бірыңғай жиынтық төлемді жүзеге асыра бастаса, онда оның жаңа шоты бірінші жалақыдан автоматты түрде ашылады, яғни МЗЖ есепке алу үшін "бос" шоттардың (ЖИНАҚТАРСЫЗ) пайда болуы жойылады, ал жаңа ЖЗШ-ға аударымдар үшін мүмкіндік әрқашан болады.
    Сондай-ақ зейнетақы жинақтарының барлық сомасын төлеу мен аудару жүзеге асырылған ЖЗШ жабылады, төлем Не аударым жүзеге асырылғаннан кейін бір ай ішінде жарналар түспеген.
    Әзірше сіздің ЖЗШ-да зейнетақы аударымдарының қандай да бір сомасы болса, сіздің шотыңыз жабылмайды.
    2. Зейнетақы жинақтарын инвестициялық портфельді басқаратын компанияларға аударғым келеді. Мұны қалай жасауға болады және мен қандай соманы аудара аламын?
    Зейнетақы жинақтарын инвестициялық портфельді басқарушының (УПИ) сенімгерлік басқаруына беру үшін БЖЗҚ салымшысы ең алдымен оның жеке зейнетақы шотында УПИ-ға беру үшін жеткілікті зейнетақы жинақтарының бар-жоғын тексеруі қажет. Мұны сайттағы жеке кабинетте жасауға болады enpf.kz немесе БЖЗҚ мобильді қосымшасында көрсетілген.
    Зейнетақы жинақтары сенімгерлік УПИ-ге берілуі мүмкін:
    - салымшының зейнетақы жинақтарының нақты сомасы мен зейнетақы жинақтарының ең аз жеткіліктілік шегі арасындағы айырмадан аспайтын мөлшерде; немесе
    - сақтандыру ұйымымен жасалған зейнетақы аннуитеті шарты болған жағдайда, оның ЖЗШ-сындағы міндетті зейнетақы жарналары және (немесе) міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары есебінен жинақталған зейнетақы қаражатының қалдығынан аспайтын мөлшерде.
    Салымшы өзінің зейнетақы шотындағы зейнетақы жинақтарының жеткілікті екендігіне көз жеткізгеннен кейін ол БЖЗҚ-ға УПИ жинақтарының белгілі бір сомасын аударуға жазбаша өтініш бере алады. Егер адам сақтандыру компаниясымен зейнетақы аннуитеті шартын жасасып, оның ЖЗШ-да БЖЗҚ-да жинақтары қалса, ол да оларды УПИ-ға сеніп тапсыра алады.
    Өтініш сайттағы жеке кабинет арқылы электрондық цифрлық қолтаңба арқылы берілуі мүмкін www.enpf.kz қорланымды аудару бойынша егжей-тегжейлі нұсқаулық бар болса немесе жеке өзі БЖЗҚ-ның кез келген өңірлік бөлімшесіне келген болса, бұл ретте өзімен бірге жеке басты куәландыратын құжат болуы қажет.
    БЖЗҚ жеткіліктілік сомасынан асатын зейнетақы жинақтарының бір бөлігін өтініш келіп түскен күннен кейін күнтізбелік 30 (отыз) күн ішінде УПИ сенімгерлік басқаруға аударуды жүзеге асырады. Өтініш берушінің зейнетақы жинақтарының қалған бөлігі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басқаруында болуын жалғастырады.
    Салымшының жеке зейнетақы шотындағы жинақтардың жалпы есебін БЖЗҚ жүргізеді.
    3. Мен өз жинақтарымды жеке компаниялардың инвестициялық басқаруына аударудан қорқамын, олар кенеттен сенімді ақтамайды ма? Оларды БЖЗҚ-ға қайтара аламын ба?
    Инфляция деңгейін ескере отырып, міндетті зейнетақы жарналарының, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарының нақты енгізілген міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік жарналар мөлшерінде сақталуына мемлекеттік кепілдік Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басқаруындағы сомаларға ғана көзделген.
    УПИ алған зейнетақы активтерінің номиналдық кірістілігі мен Заңға және АРРДҚ-ның нормативтік құқықтық актісіне сәйкес есептелген зейнетақы активтері кірістілігінің ең төменгі мәні арасында теріс айырма пайда болған жағдайда, БЖЗҚ осы теріс айырманы кейіннен зейнетақы жинақтары осы УПИ-дің сенімгерлік басқаруында болған салымшыға осы соманы кейіннен аудару үшін АРРДҚ-ның нормативтік құқықтық актісінде белгіленген тәртіппен және мерзімдерде меншікті капиталы есебінен өтейді., онда өтеу жүргізіледі. Бұл ретте аталған сома салымшының БЖЗҚ-да ашылған жеке зейнетақы шоттарына аударылады.
    Кірістіліктің ең төменгі деңгейі нарықта әрекет ететін УПИ басқаруға берілген зейнетақы активтерінің орташа алынған кірістілігінен есептелетін болады. Зейнетақы активтері бойынша ең төменгі кірістілік және орташа алынған кірістілік көрсеткіштері туралы ақпарат ай сайын Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсында жарияланатын болады.
    "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, УПИ инвестициялық басқару үшін комиссиялық сыйақы алуға құқылы. УПИ сыйақысының шекті шамасы алынған инвестициялық табыстың 7,5% - ынан аспайды. Комиссиялық сыйақының нақты шамасын жыл сайын УПИ басқару органы бекітетін болады және жылына бір реттен жиі емес өзгеруі мүмкін.
    Салымшының құқығы бар:
    - жылына бір реттен жиі емес өзінің зейнетақы жинақтарын бір УПИ-дан екінші УПИ-ға сенімгерлік басқаруға беру үшін УПИ-ді өзгерту туралы өтініш беруге;
    - БЖЗҚ-ға УПИ сенімгерлік басқаруындағы зейнетақы жинақтарын Ұлттық банкке сенімгерлік басқаруға қайтаруға (зейнетақы жинақтары УПИ сенімгерлік басқаруға алғаш берілгеннен кейін екі жылдан ерте емес) өтініш берсін.
    Салымшы зейнетақы жасына жеткенге дейін күнтізбелік 10 күн бұрын оның зейнетақы жинақтары инвестициялық кірісті ескере отырып, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басқаруына қайтарылады (егер олар осы мерзімге дейін УПИ сенімгерлік басқаруында болған жағдайда) және кесте бойынша зейнетақы төлемдерін жүзеге асыру, зейнетақы аннуитеті шартын жасасу мақсаттары үшін немесе заңнамада көзделген өзге де мақсаттарға пайдаланылатын болады.

    4. Менің ағам қаражатты мерзімінен бұрын алуға өтініш жіберді, одан бас тартылды. Ол беруге тағы да?
    Уәкілетті операторлардан келіп түскен біржолғы зейнетақы төлемдерін алуға арналған өтінімдерді талдау нәтижесінде мынадай негізгі себептерді бөліп көрсетуге және оларды жою мен алдағы уақытта болдырмау жөнінде кеңестер беруге болады.
    Бірінші себеп: салымшының уәкілетті операторға берген өтінішінде алып қою үшін, оның ішінде қолда бар Зейнетақы жинақтарын асырып алу үшін қате сома көрсетілген.
    Ұсыным: қолжетімді сома туралы мәліметтерді қоса алғанда, өз зейнетақы жинақтары туралы өзекті ақпаратты тексеру (сайттағы жеке кабинетте enpf.kz БЖЗҚ мобильдік қосымшасында, порталда egov.kz) тікелей уәкілетті операторға біржолғы зейнетақы төлемдерін алуға өтініш берер алдында беріледі.
    Екінші себеп-жеке табыс салығын (ЖТС) төлеу тәсілін таңдау кезінде алып қою сомасы дұрыс көрсетілмеген.
    Ұсыныс: жинақтарды мақсатты алу кезінде (тұрғын үйге, емделуге) салымшы ЖТС төлеудің екі тәсілінің бірін таңдауға құқылы. Бірінші тәсіл-ЖТС төлеуді кейінге қалдыруды пайдалану және зейнеткерлікке шыққаннан кейін (БЖЗҚ-дан белгіленген зейнетақы төлемдерінің кестесі бойынша) он алты жылдан аспайтын мерзім ішінде ай сайын тең үлестермен ЖТС төлеу. Екінші әдіс - салықты біржолғы зейнетақы төлемімен бірден толық төлеу. ЖТС төлеу тәсілін өтініште уәкілетті оператор көрсеткен жөн.
    Егер салымшы ЖТС төлеу мерзімін ұзартуды пайдалануды шешсе, онда өтініште ЖТС шегерусіз алу үшін соманы көрсету қажет.
    Егер салымшы ЖТС-ті толық көлемде бірден төлеуді шешсе, онда ол өтініште ЖТС шегеріле отырып, 10% мөлшерінде алып қоюға арналған соманы көрсетуі тиіс.
    Екі сома да БЖЗҚ салымшыға оның қолайлылығы мен өз бетінше таңдауы үшін берілетін үзінді көшірмеде көрсетілген. Салымшы көрсеткен алып қою сомасы БЖЗҚ-дан уәкілетті операторда ашылған оның арнайы шотына аударылатын болады.
    Үшінші себеп: салымшының өтінішінде ең төменгі жеткіліктілік шегі есепке алынбай, алып қоюға сұратылатын сома көрсетілген (мысалы, жеке зейнетақы шотындағы зейнетақы жинақтарының барлық сомасы көрсетілген).
    Ұсыным: өтініште салымшы БЖЗҚ-ға алған соманы алуға қол жетімді және үзінді көшірмеде көрсетілген сома шегінде көрсету керек.
    Төртінші себеп: өтініште валюта бағамдарының өзгеруі немесе зейнетақы активтерінің инвестициялық портфеліндегі қаржы құралдарының құны нәтижесінде инвестициялық табыстың нарықтық ауытқуына байланысты зейнетақы жинақтары сомасындағы өзгерістерді ескермейтін өзекті емес сома көрсетілген.
    Ұсыным: біржолғы зейнетақы төлемдерін алуға өтінім берер алдында тікелей өзінің зейнетақы жинақтары туралы өзекті ақпаратты, оның ішінде қолжетімді сома туралы мәліметтерді тексеру.
    Бесінші себеп: салымшы қайталама, қайталанатын өтінімдер берді.
    Ұсыныс: күте тұрыңыз. Заңнамаға сәйкес БЖЗҚ-ға уәкілетті оператордан электрондық хабарлама келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде БЖЗҚ операторға кейіннен салымшының (алушының) уәкілетті оператор ашқан арнайы шотына есепке жатқызу үшін біржолғы зейнетақы төлемінің сомасын аударады.
    Егер БЖЗҚ - дан уәкілетті операторға бас тарту себебін көрсете отырып, төлемді аударудан бас тарту туралы электрондық хабарлама келіп түспесе, онда салымшы жинақ сомасын оның арнайы шотына аударған күнге дейін бес жұмыс күнін күтуі және уәкілетті операторға қайтадан өтініш бермеуі тиіс.
    Естеріңізге сала кетейік, салымшыда БЖЗҚ-да жеткіліктілік шегінен асатын сома болған кезде оны пайдалануға өтініш шексіз рет берілуі мүмкін. Егер қандай да бір себеппен салымшыға біржолғы зейнетақы төлемін алуға арналған өтінішті қанағаттандырудан бас тартылса, онда бас тарту себебін жойып, уәкілетті операторға қайта өтініш беруге болады. Егер салымшы өз жинақтарын әртүрлі мақсаттарға пайдаланғысы келсе, онда осы мақсаттарға жекелеген өтініштерді алуға болатын сома шегінде беруге болады.

    5. Төлемдерді есептеу әдістемесі өзгергенін естідім. Енді ол қалай есептеледі?
    БЖЗҚ-дан төленетін ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшері Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 2 қазандағы № 1042 қаулысының (2-қосымша зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асыру әдістемесі) ережелеріне сәйкес есептелген зейнетақы төлемдерінің жылдық сомасының он екіден бір бөлігі ретінде айқындалады. Бұл ретте БЖЗҚ-дан ай сайынғы зейнетақы төлемі ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70% - ынан кем емес мөлшерде жүзеге асырылады. (Бұрын БЖЗҚ-дан ай сайынғы зейнетақы төлемі ең төменгі күнкөріс деңгейінің 54% - ынан кем емес мөлшерде жүзеге асырылған болатын).
    Зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асыру әдістемесіне сәйкес 2021 жылғы 1 сәуірден бастап зейнетақы төлемдерін жүзеге асырудың бірінші жылындағы зейнетақы төлемдерінің жылдық сомасы зейнетақы жинақтары сомасының зейнетақы жинақтары төлемдерінің ставкасына көбейтіндісі ретінде есептелетін болады – 6,5 %.
    Келесі жылдары ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшері өткен жылғы ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшерін жыл сайын зейнетақы төлемдерін индекстеу ставкасына – 5% - ға ұлғайту жолымен қайта есептелетін болады.
    Мысал келтірейік:
    Сомасы ДС = 6 000 000 теңге
    Бірінші жылдағы зейнетақы төлемдерінің жылдық сомасы: 6 000 000*6,5%=390 000 теңге;
    Бірінші жылдағы ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшері: 390 000/12 ай.=32 500 теңге;
    Екінші жылға арналған ай сайынғы зейнетақы төлемінің мөлшері: 32 500+ 32 500*5%=34 125 теңге.
    Бұдан басқа, зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асыру әдістемесінде белгілі бір санаттарды: мерзімсіз белгіленген 1 немесе 2-топтағы мүгедектігі бар адамдарды, сондай-ақ жинақтары міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары есебінен кемінде алпыс ай жинақталатын зиянды және қауіпті өндірістерде жұмыс істеген адамдарды алушылар үшін түзету арттыру коэффициенттері көзделген. Бұл ретте, жоғарыда көрсетілген шарттардың біреуден астамын қанағаттандыратын тұлғалар үшін ең үлкен мәні бар түзету коэффициенті қолданылады.
    Айта кету керек, зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асырудың аталған әдістемесі 2021 жылғы 1 сәуірден бастап туындаған қатынастарға қолданылады.
    2018 жылғы 1 қаңтарға дейін БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдерін алу құқығын іске асырған адамдарға зейнетақы төлемінің жыл сайынғы мөлшері ең төмен зейнетақының отыз еселенген мөлшерінен кем болмайды (2021 жылы 30 х 43 272= 1 298 160 теңге). Төлемдер бұрын таңдалған кесте бойынша жүзеге асырылады.
    2018 жылғы 1 қаңтардан бастап 2021 жылғы 31 наурызға (қоса алғанда) дейін БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдерін алу құқығын іске асырған адамдарға зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асырудың жаңа әдістемесіне сәйкес 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап ай сайынғы зейнетақы төлемдері кейіннен жыл сайын индекстей отырып, зейнетақы төлемдерін индекстеу мөлшерлемесіне 5% мөлшерінде ұлғайтылады.
    Осылайша, зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асырудың жаңа әдістемесі алушылардың еңбек жағдайлары мен денсаулығының ерекшеліктерін ескереді, сондай-ақ БЖЗҚ-дан жыл сайынғы төлемдер мөлшерін ұлғайтуға ықпал ететін болады.
    Естеріңізге сала кетейік, БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдері жеке зейнетақы шотындағы зейнетақы жинақтары таусылғанға дейін жүзеге асырылады.