АЭХА 2050 жылға қарай ядролық энергияны пайдалану бағасын көтереді

Осыдан он жыл бұрын "Фукусима-дайити" АЭС апатынан кейін алғаш рет Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік (АЭХА) алдағы онжылдықта электр энергиясын генерациялау үшін атом электр станциялары қуаттарының әлеуетті өсуіне қатысты өз болжамдарын қайта қарады.

АЭХА-ның жыл сайынғы шолуында атап өтілген төмен көміртекті энергия өндіруді қамтамасыз ететін осы сектордағы өзгерістерді әлі де толық көлемде жаңа үрдіс деп санауға болмайды, алайда ол климаттың өзгеру проблемасын жұмсарту мақсатында әлемнің қазбалы отын түрлерінен қашуға ұмтылуына қарай қалыптасады. Көптеген елдер сенімді және экологиялық таза көздерден энергия өндіру көлемін кеңейту үшін ядролық энергетиканы енгізу мүмкіндігін қарастыруда.

АЭХА-ның жаңа шолуында ұсынылған оптимистік сценарий аясында әлемдік ядролық өндіруші қуаттар 2050 жылға қарай екі есеге артып, өткен жылы 393 ГВт (эл) көрсеткішімен салыстырғанда 792 гигаватт (таза электр қуаты) құрайды деп күтілуде.). 2050 жылға қарай қуаттылықтың 715 ГВт-қа дейін өсуін болжаған алдыңғы жоғары болжаммен салыстырғанда(эл.), бағалау 10% - дан сәл артық қайта қаралды. Сонымен бірге, АЭХА-ның оптимистік сценарийін іске асыру үшін елеулі шаралар, оның ішінде инновациялық ядролық технологияларды жедел енгізу қажет болады. Төмен болжамға сәйкес, 2050 жылға қарай әлемдік ядролық қуаттар қазіргідей деңгейде — 392 ГВт (эл.).

"АЭХА - ның жаңа болжамдары ядролық энергия төмен көміртекті энергия өндірісінде алдағы уақытта да таптырмайтын рөл атқаратынын көрсетеді, - деп атап өтті АЭХА Бас директоры Рафаэль Мариано Гросси. - Құжаттағы қорытындылар шығарындылардың нөлдік көрсеткішіне қол жеткізу бойынша біздің күш-жігерімізде қуаттарын пайдалану кезінде көмірқышқыл газы шығарылмайтын ядролық энергетиканы ескеру қажет деген түсініктің өсіп келе жатқанын көрсететін жігерлендіретін белгі болып табылады".

Осы құжатқа сәйкес, 2021 жылы нақтыланған болжамдар климаттың өзгеруіне байланысты проблемалардың өсіп келе жатқан танылуын ғана емес, сонымен қатар электр энергиясын өндіруге байланысты шығарындыларды азайтудағы ядролық энергетиканың маңыздылығын көрсетеді. 2015 жылғы Париж келісімі шеңберінде қабылданған міндеттемелер генерацияның реттелетін деңгейі бар төмен көміртекті технологияларға инвестицияларды ынталандыру үшін қажетті энергетикалық саясат пен нарықтық тетіктер әзірленген жағдайда ядролық энергетиканы дамытуға қолдау көрсете алар еді. 2050 жылға қарай ядролық қуаттардың екі еселенуін болжайтын АЭХА-ның оптимистік болжамы осы жылдың мамыр айында шығарылған "Net Zero by 2050: a Roadmap for the Global Energy Sector" ("2050 жылға қарай нөлдік шығарындылар: әлемдік энергетикалық сектор үшін жол картасы") жарияланымындағы халықаралық энергетикалық агенттіктің болжамына жақын.

Алдағы үш онжылдықта жаһандық электр энергиясын өндіру екі есе артады деп күтілетіндіктен, энергия өндірісі құрылымындағы ядролық сектордың қазіргі үлесін сақтау үшін ядролық өндіруші қуаттарды едәуір ұлғайту қажет болады.

АЭХА-ның Жоғары болжамына сәйкес ядролық энергетика 2050 жылға қарай жалпы әлемдік генерацияның шамамен 12% - ын қамтамасыз ете алады, бұл 2050 жылға дейінгі кезеңге арналған былтырғы оптимистік болжамға салынған 11% - бен салыстырғанда. 2020 жылы ядролық энергетика бүкіл әлемде өндірілетін электр энергиясы көлемінің шамамен 10% - ын қамтамасыз етті. Төмен сценарий өзгеріссіз қалды және 6% мөлшерінде электр энергиясын өндірудің жалпы көлеміндегі ядролық энергетиканың үлесін болжайды. Электр энергиясын алу үшін пайдаланылатын энергияның басым көзі көмір болып қала береді, оның үлесі 2020 жылы 37% құрады, 1980 жылдан бастап айтарлықтай өзгеріссіз қалды.

Шығарындылардың нөлдік деңгейіне жету үшін жаңа төмен көміртекті технологиялар, мысалы, ядролық энергияны пайдаланып сутегі өндірісі немесе шағын және жетілдірілген реакторларды енгізу маңызды болады. Ядролық энергетика электр энергиясын тұтынудың өсуіне, ауа сапасына және энергиямен жабдықтаудың сенімділігіне байланысты мәселелерді реттеу үшін шешімдерді қамтамасыз ете алады. Қазіргі уақытта жылумен жабдықтау немесе сутегі өндірісі сияқты байланысты салаларда ядролық технологияларды қолдану мүмкіндіктерін кеңейту үшін көптеген инновациялық шешімдер іске асырылуда.

АЭС санының артуына қартаюды басқару және ұзақ мерзімді пайдалануды қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламалар енгізілуде. Ядролық энергетикалық реакторлардың үштен екісі 30 жылдан астам уақыт бойы пайдаланылып келеді. Бірқатар АЭС пайдалану мерзімі 60 және тіпті 80 жылға дейін ұзартылғанына қарамастан, пайдаланудан шығаруға байланысты шығындарды өтеу үшін ұзақ мерзімді перспективада Елеулі жаңа ядролық қуаттарды іске қосу қажет. Энергия өндірісі құрылымындағы ядролық энергетиканың қазіргі рөлін сақтау үшін көптеген жаңа АЭС салу қажет болады. Бұл станцияларды, әсіресе Еуропа мен Солтүстік Америкада ауыстыруды іздеуге қатысты белгісіздік сақталуда.

"Energy, Electricity and Nuclear Power Estimates for the Period up to 2050" ("2050 жылға дейінгі кезеңге арналған энергия, электр энергиясы және ядролық энергетика бойынша бағалау") жарияланымының 41-шығарылымында өңірлер бойынша бөле отырып, ядролық энергетика саласындағы жаһандық үрдістер егжей-тегжейлі қаралды. Осы құжатта ұсынылған төмен және жоғары бағалар бүкіл әлемде ядролық энергетиканы енгізудің түрлі сценарийлерін көрсетеді. Пессимистік және оптимистік бағалаулар әртүрлі, бірақ диаметрлі қарама-қарсы сценарийлерді көрсетеді. Олар әртүрлі өңірлерде және бүкіл әлемде ядролық қуаттардың дамуы болатын ықтимал диапазонды анықтайды.

40 жыл бұрын алғаш жарияланған сәттен бастап АЭХА болжамдары энергетика саласындағы өзгеріп жатқан әлемдік жағдайды көрсете отырып, үздіксіз жетілдірілді. Соңғы онжылдықта ядролық энергетика алдыңғы шығарылымдарда ұсынылған болжамдарға сәйкес дамыды.