Жергілікті атқарушы органдардың
мемлекеттік қызметшілеріне демалыс беру және іссапар шығындарын төлеу талаптарының сақталуы
«Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – заң) сәйкес мемлекеттік қызметшілердің негізгі құқықтарының бірі әлеуметтік және құқықтық қорғау болып табылады (Заңның 9-бабының 4) тармақшасы).
Заңның 9-бабының 9) тармақшасына сәйкес, мемлекеттік қызметшінің өзі атқаратын мемлекеттік лауазымына, жұмыс сапасына, тәжірибесіне және өзге де негіздеріне қарай ынталандыруға және еңбекақы төлеуге құқығы бар.
2023 жылдың нәтижелері бойынша жергілікті атқарушы органдардың мемлекеттік қызметшілеріне демалыс беру және іссапар шығыстарын төлеу талаптарының сақталуына жүргізілген талдауға сәйкес, бұзушылықтардың ең көп саны еңбек демалысын беру кезеңінде мемлекеттік қызметшілердің құқықтарының бұзылуына жататыны анықталды, ол 30 жағдайды құрады (12, 6 млн тг сомасына демалыс, өсімпұл сомасы 50,6 мың теңгені құрады), сондай-ақ іссапар шығындарын төлеу бөлігінде құқықтардың 1 бұзылуы анықталды (164,9 мың теңге сомасына).
Солтүстік Қазақстан облысы бойынша 30 мемлекеттік қызметшіге қатысты уақытылы төлемеу (жыл сайынғы еңбек демалысы басталғанға дейін 3 күнтізбелік күннен аз уақыт бұрын)және 1 қызметкерге іссапарға ақы төлеу жөніндегі осы ақпарат Әдеп жөніндегі кеңесте айтылды.
Заңның 54 – бабының 1-тармағына сәйкес, жыл сайынғы еңбек демалысына ақы төлеу басталғанға дейін күнтізбелік үш күннен кешіктірілмей, ал еңбек демалысы кестеден тыс берілген жағдайда-ол берілген күннен бастап күнтізбелік үш күннен кешіктірілмей жүргізілетін демалыс төлемдерін уақтылы төлемеу Солтүстік Қазақстан облысының бірқатар әкімдіктерінде орын алады.
Талдау көрсеткендей, мемлекеттік органдар жүйелі негізде Заңның 54-бабының талаптарын бұзады немесе олардан ауытқулар орын алады.
Сондай-ақ іссапар шығыстарын уақтылы төлеу бойынша талдау жүргізу кезінде Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 11 мамырдағы № 256 қаулысымен бекітілген қызметтік іссапарларға арналған шығыстарды бюджет қаражаты есебінен, оның ішінде шет мемлекеттерге өтеу қағидаларының 6-тармағын бұзу фактісі анықталды.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 92 – бабының 4-тармағына сәйкес, жыл сайынғы еңбек демалысына ақы төлеу ол басталғанға дейін үш жұмыс күнінен кешіктірілмей, ал еңбек демалысы демалыс кестесінен тыс берілген жағдайда-ол берілген күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмей жүргізіледі.
Сонымен қатар, Кодекстің 1-бабы 1-тармағының 37) тармақшасына сәйкес жалақы-бұл қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, сапасы мен шарттарына, сондай-ақ өтемақы және ынталандырушы сипаттағы төлемдерге байланысты еңбегі үшін сыйақы.
Демалыс «жалақы» ұғымына енгендіктен, оларды уақтылы төлемеген жағдайда, төлемді кешіктіру кезеңінде өсімпұлды есептеу және төлеу міндеттемесі туындайды.
Жұмыс беруші жалақыны толық көлемде және еңбек, ұжымдық шарттарда белгіленген мерзімдерде төлемеген кезде жұмыс беруші Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады. Жұмыс беруші қызметкерге төлемді кешіктіру кезеңінде берешек пен өсімпұл төлейді. Өсімпұл мөлшері жалақы төлеу жөніндегі міндеттемелерді орындау күніне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесінің 1,25 еселенген негізінде есептеледі және төлемдер келесі күннен бастап жүргізілуі тиіс және төлем күнімен аяқталатын әрбір мерзімі өткен күнтізбелік күн үшін есептеледі (Кодекстің 113-бабының 3-тармағы).
Сонымен қатар, «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы»кодекстің 87-бабының ережесі негізінде жұмыс берушінің жалақысын Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында белгіленген толық көлемде және мерзімдерде төлемеуі, сол сияқты жұмыс берушінің кінәсінен төлемді кешіктіру кезеңі үшін өсімпұлды есептемеуі және төлемеуі – айыппұл салуға әкеп соғады.
Осылайша, мемлекеттік органдар Заңның 54-бабының талаптарын жүйелі негізде бұзатын не олардан ауытқулар болатын тиісті төлемдерді уақтылы алуда мемлекеттік қызметшілердің құқықтарының бұзылуы байқалады.
Бақылау басқармасының жүргізген жұмысының нәтижелері бойынша жоғарыда аталған барлық бұзушылықтар қазіргі уақытта мемлекеттік органдармен жойылды.
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері Агенттігінің
Солтүстік Қазақстан облысы бойынша Департаменті
Мемлекеттік қызмет саласындағы бақылау басқармасы
Бас маман Абзал Оразымбетов