Үкімет отырысында газ саласын дамыту және цифрландыру мәселесі қаралды
Премьер-министр Олжас Бектеновтің төрағалығымен өткен Үкімет отырысында газ саласын дамыту мәселесі қаралып, Энергетика министрі Ерлан Ақкенженов негізгі көрсеткіштер туралы баяндады.
Энергетика министрінің мәліметінше, 2024 жылдың қорытындысы бойынша газ өндіру көлемі 59 млрд текше метрге жетті, 2025 жылға арналған өндіру жоспары 62,8 млрд текше метрді құрайды. Газ өндірудің негізгі өсімі Қарашығанақ, Теңіз және Қашаған ірі кен орындары есебінен көзделуде.
«2024 жылы тауарлық газ өндіру көлемі 28,7 млрд текше метрді құрады. 2025 жылға арналған өндіріс жоспары – 29,4 млрд текше метр. 2025 жылдың I тоқсанында 7,3 млрд текше метр өндірілді», — деп атап өтті Ерлан Ақкенженов.
2024 жылы тауарлық газ өндіру көлемі 28,7 млрд м³-ті құрады, ал 2025 жылдың алғашқы үш айында — 7,3 млрд м³. Ішкі нарыққа 21,2 млрд м³ газ жеткізілді, ал 2025 жылы тұтыну көлемі 21,3 млрд м³ деңгейінде болады деп күтілуде.
Сондай-ақ, 2024 жылы 1,7 млн тонна сұйытылған мұнай газы (СМГ) өндірілді, ал 2025 жылдың бірінші тоқсанында бұл көрсеткіш 0,5 млн тоннаға жетіп, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 7,7%-ға артты. Бұл деректер елдегі газ саласының оң динамикасын растайды.
Қазақстан көмірсутек қорларын ұлғайтуға бағытталған ауқымды геологиялық барлау жобаларын белсенді жүзеге асыруда. Жер қойнауын пайдалану қорларын басқару бағдарламасы (ЖҚҚББ) аясында ұлттық компания «QazaqGaz» 15 жаңа учаскені иеленіп, геологиялық барлау жұмыстарын белсенді жүргізіп жатыр.
«Аққұдық» және «Шалқар» учаскелерінде барлау жұмыстарын жүргізу туралы келісімдер «ҚОР Мұнай Компаниясы» АҚ-мен, КТ-III учаскесі бойынша – америкалық Chevron компаниясымен, ал «Солтүстік-2» учаскесі бойынша – «ҚазАзот» ЖШС-мен жасалған. Сонымен қатар, «Солтүстік-1» учаскесі бойынша «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ-мен келіссөздер жүргізілуде. Бұдан бөлек, Gas Solution компаниясы «Самтыр Солтүстік» және «Самтыр Оңтүстік» учаскелеріне қызығушылық танытып отыр.
Алдын ала деректер бойынша, бұл жобалар аясындағы жалпы газ ресурстары шамамен 535,5 млрд м³-ті құрайды, ал болжамды құны 200 млрд теңге көлемінде бағалануда. Бұл елдің газ әлеуетін және энергетикалық қауіпсіздігін айтарлықтай арттыруға септігін тигізеді.
Қазақстанда халықты газдандыру бағдарламасы белсенді түрде жалғасуда: 2024 жылдың қорытындысы бойынша ел тұрғындарының 62,4%-ы (шамамен 12,6 миллион адам) табиғи газға қол жеткізді. 2025 жылы республикалық бюджет пен «Самұрық-Қазына» АҚ қоры есебінен 84 жобаны іске асыруға 112,5 млрд теңге бөлінді. 71 елді мекенді газдандыру жұмыстары аяқталады деп жоспарланып отыр, бұл тағы 218 мың адамды газбен қамтуға мүмкіндік беріп, газдандырылған халық санын 12,8 миллионға дейін жеткізеді.
Тұтынушыларды үздіксіз газбен қамтамасыз ету үшін негізгі газ құбырлары салынуда: «Бейнеу – Бозой – Шымкент» екінші желісі (3,1 трлн теңге), «Ақтөбе – Қостанай» (844 млрд теңге) және «Талдықорған – Үшарал» (124,9 млрд теңге).
Маңызды бағыттардың бірі – транзиттік әлеуетті пайдалану: 2023 жылдың қазан айынан бастап ресейлік газ Өзбекстанға транзиттелуде (2023 жылы – 1,28 млрд м³, 2024 жылы – 5,6 млрд м³, 2025 жылғы жоспар – 7,3 млрд м³, 2038 жылға дейін 11 млрд м³-ге дейін ұлғайту көзделген). Сонымен қатар, 2025 жылы Түрікменстан мен Өзбекстан газын Қытайға транзиттеу көлемі 36,2 млрд м³ деңгейінде сақталады.
Қазақстанда сұйытылған газды есепке алу және бөлуде цифрлық шешімдер енгізілуде. 2024 жылғы желтоқсаннан бастап сұйытылған газды ішкі нарыққа бөлу процесі автоматтандырылды. Алдағы уақытта бұл жүйе әкімдіктерге қолжетімді болады.
Газға қосылу рәсімі де жеңілдетілді — техникалық шарттарды онлайн беру мүмкіндігі енгізіліп, өтініштердің 60%-ы eGovMobile қосымшасы арқылы 10 минут ішінде рәсімделуде.
Шымкент қаласында «Газды цифрлық есепке алу» пилоттық жобасы басталды: 1,5 миллион ақылды есептегіш (smart-счетчик) орнатылады. Бұл 2,5 миллион тұтынушы үшін қызмет сапасын арттырып, шығындарды азайтуға және нақты есеп жүргізуге мүмкіндік береді.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша, 2024 жылғы желтоқсанда Үкімет «Әлеуметтік әмиян» цифрлық тетігін енгізу бойынша пилоттық жобаны іске қосты. Бұл бастаманың мақсаты — әлеуметтік осал топтарды қолдау, оларға тауарлық газға жеңілдік түрінде атаулы әлеуметтік және тұрғын үй көмегін ұсыну.
Жоба Батыс Қазақстан облысында және Шымкент қаласында жүзеге асырылуда. Пилоттық жоба іске қосылғаннан бері 9,4 мың адам осы қызметті пайдаланып, 24%-ға дейін жеңілдікпен табиғи газ алды. Жалпы тұтынылған газ көлемі 2,9 млн м³, құны — 23,5 млн теңге. Шымкентте тұтыну нормасы айына 631 м³, ал БҚО-да — 833 м³. Азаматтардың оң пікірлері қызметтің өзектілігін дәлелдеп отыр, сондықтан жобаны 2025 жылғы 30 маусымға дейін ұзарту және кейін барлық газдандырылған өңірлерге 1 жыл мерзімге кеңейту мәселесі қарастырылуда.
Қосымша ретінде, газ саласының тұрақты дамуын қамтамасыз ету мақсатында, 2024 жылдың шілдесінен бастап тауарлық газдың шекті көтерме бағасы 14,6%-ға артты — 1 000 м³ үшін 20 640 теңгеден 23 646 теңгеге дейін. Сонымен қатар, мемлекет газдың қолжетімділігін сақтау үшін бағаны субсидиялауды жалғастыруда: орташа баға 23 646 теңге/мың м³ болғанда, ұлттық оператор тұрғындар үшін 10 096 теңгені өтейді.