ҚР Энергетика министрлігі адалдық мәдениетін нығайту және қызметкерлердің жауапкершілігін арттыру бағытындағы жұмыстарды жалғастыруда. Бүгін ведомствода мемлекеттік қызметшілердің Этикалық кодекс талаптарын сақтау, тәртіптік теріс қылықтардың түрлері мен жауапкершілік шаралары бойынша ақпараттық түсіндіру кездесуі өтті.
Кездесуде ҚР Энергетика министрлігінің әдеп жөніндегі уәкілі Ләззат Қосаева қызметтік және қызметтен тыс мінез-құлық, мүдделер қақтығысын алдын алу және реттеу механизмдері туралы мәлімет берді. Сондай-ақ, тәртіптік теріс қылықтардың түрлері, олар үшін қарастырылған жауапкершілік, бұзушылықтарды қарау тәртібі және басшылардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастырудағы рөлі талқыланды.
Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат жөніндегі бас консультанты Асхат Мұңтынов мемлекеттік қызметшілерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заң нормаларын түсіндірді.
Энергетика министрлігі қызметтік этика нормаларын сақтауды мемлекеттік органдардың тиімді әрі ашық жұмыс істеуінің кепілі ретінде бағалайды. Мұндай іс-шаралар азаматтардың мемлекеттік қызметке сенімін арттыруға бағытталған.
28 қараша күні Астанада ауылдық округтердің әкімдері үшін ұйымдастырылған Диалог платформасы аясында «Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану контекстінде ауыл шаруашылығын дамыту» тақырыбындағы панельдік сессия өтті.
Пленарлық бөлімде спикерлер ауылдық аумақтардың тұрақтылығына, су ресурстарын тиімді басқаруға, экологиялық тепе-теңдікті сақтауға, сондай-ақ энергетикалық және көлік инфрақұрылымын жаңғыртуға қатысты негізгі даму басымдықтарын атап өтті.
Ауылдық округ әкімдерінің алдында сөйлеген Энергетика вице-министрі Сұңғат Есімханов министрлік тарапынан ауылдық жерлерде іске асырылып жатқан негізгі инфрақұрылымдық жобаларға тоқталды. Ол Энергетика және коммуналдық секторларды жаңғырту жөніндегі Ұлттық жоба аясында ауылдарда электр желілерін ауқымды түрде жаңарту жоспарланғанын айтты. Алдағы бес жылда 79 мың шақырым электр желісі жаңғыртылып, осы мақсатқа 2 трлн теңге бағытталады. Бұл жұмыс электр желілерінің тозу деңгейін 74%-дан 45%-ға дейін төмендетуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар вице-министр өңірлерді газдандыру барысы, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді жеңілдетілген дизель отынымен қамтамасыз ету, сондай-ақ жаңартылатын энергия көздерінен электр энергиясын өндіретін нетто-тұтынушылар үшін ұсынылатын мүмкіндіктер туралы кеңінен баяндады.
Бағдарламаның негізгі бөлігі «сұрақ-жауап» форматында өтті. Ауылдық округ әкімдері орталық мемлекеттік органдардың өкілдері мен сарапшыларға өз сұрақтарын тікелей қойып, нақты мәселелерге жауап алды. Талқылау қорытындысы бойынша алдағы жұмыстың нақты бағыттары айқындалып, ауыл әкімдері көтерген өзекті мәселелерді жан-жақты пысықтауға қатысты ұсыныстар жасалды.
ҚР Энергетика министрлігі мен «Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті» КеАҚ жан-жақты білікті мамандар даярлау, құзыреттерді арттыру және отын-энергетикалық кешенінің (ОЭК) кадрлық әлеуетін дамыту бағытында бірлескен бастамаларды іске асырға арналған кездесу өткізді. Бұл энергетикаға көшу және жасанды интеллект технологияларын қолдану салаларын да қамтиды.
Серіктестік Мемлекет басшысының «Жасанды интеллект дәуіріндегі Қазақстан: өзекті мәселелер және оны түбегейлі цифрлық өзгерістер арқылы шешу» Жолдауына сәйкес жүзеге асырылады. Сонымен қатар, ол жасанды интеллектпен жұмыс істейтін ғылыми-білім беру ұйымдарын қолдау және инновацияларды дамыту үшін ғылыми институттар мен университеттерді біріктіруді көздейтін Жалпұлттық жоспардың талаптарына сай келеді.
Кездесу барысында тараптар ОЭК саласында салалық технологиялық құзыреттер орталығын құруды қарастыратынын атап өтті. Бұл орталық индустриялық және энергетикалық технологияларға қатысты бірлескен зерттеулер жүргізуге, қолданбалы шешімдер әзірлеуге, сондай-ақ өндірістік және ғылыми ұйымдар арасындағы кооперацияны нығайтуға арналған платформа қызметін атқарады.
Келісімнің маңызды бағыттарының бірі – «ҚазҰУ суперкомпьютерінің» есептеу инфрақұрылымын пайдалану. Бұл ресурс күрделі технологиялық және өндірістік үдерістерді модельдеуге, жасанды интеллект модельдерін сынақтан өткізуге, сондай-ақ ОЭК-ті цифрландыру және жаңғырту міндеттеріне арналған аналитикалық құралдар әзірлеуге мүмкіндік береді.
Энергетика министрлігі бұл келісімді саланың ұзақ мерзімді қажеттіліктеріне бағытталған орнықты ғылыми-білім беру экожүйесін қалыптастырудағы маңызды қадам деп санайды. ҚазҰУ және халықаралық әріптестермен бірлескен жұмыс жаңа буын мамандарын даярлауға, инновацияларды жедел енгізуге және саланың технологиялық тұрақтылығын арттыруға жол ашады.
28 қарашада Энергетика министрлігі Энергетикалық қадағалау және бақылау комитетінің алқа отырысы өтті. Іс-шараға Комитет басшылығы, аумақтық департаменттердің және салалық бөлімшелердің өкілдері қатысты. Жиынды Комитет төрағасы Ержан Ертаев кіріспе сөзбен ашты.
Отырыстың негізгі күн тәртібі аумақтық департаменттердің қызметінің қорытындыларын шығару, негізгі нәтижелерді, бар проблемаларды және алдағы кезеңнің басым міндеттерін талқылау болды. Алқа барысында жұмыстың стратегиялық бағыттары да, өңірлік деңгейдегі жекелеген тиімділік көрсеткіштері де қаралды.
Аумақтық бөлімшелердің алдын ала қорытындылары туралы баяндама Комитеттің аумақтық департаменттер мониторингі басқармасының басшысы М. Шаймарденова тарапынан ұсынылды. Бұдан кейін тиімділік рейтингіне сәйкес департамент басшыларының есептері тыңдалды, сондай-ақ қосымша талқылаулар мен нақтылаулар үшін уақыт бөлінді.
Отырыс барысында салалық басқармалар тарапынан тақырыптық баяндамалар ұсынылды:
электр желілерін бақылау бойынша – Г. Саттыкова;
жылу желілері, қазандықтар және көмірмен қамтамасыз ету бойынша – Г. Гауанов;
электр станцияларын бақылау бойынша – С. Соббек;
құқықтық қамтамасыз ету мәселелері бойынша – А. Молдағаипова.
Жиынның қорытынды бөлімінде төраға жалпы талқылаудың нәтижелерін түйіндеп, алдағы кезеңге арналған Комитет жұмысының негізгі бағдарларын айқындады.
Алқа қорытындысы бойынша аумақтық департаменттердің қызметін арттыруға, басқару деңгейлері арасындағы өзара іс-қимылды күшейтуге және энергетикалық қадағалау саласындағы мемлекеттік міндеттердің одан әрі іске асырылуын қамтамасыз етуге бағытталған бірлескен шешімдер қабылданды.
Орталық коммуникацияар қызметі алаңында ҚР Энергетика министрлігінің Мемлекеттік энергетикалық бақылау және қадағалау комитеті төрағасының орынбасары Илья Рожков БАҚ өкілдеріне 2025–2026 жылдардағы жылыту маусымының өту барысы және халық пен әлеуметтік нысандарды қажетті отымен қамтамасыз ету шаралары туралы мәлімет берді.
Жылыту маусымы тұрақты өтуде. Биылғы жөндеу науқаны аясында электр станцияларында 10 энергоблокты, 63 қазанды және 39 турбинаны жөндеу жоспарланған. Бүгінгі таңда 9 энергоблокта, 56 қазанда және 37 турбинада жөндеу жұмыстары толық аяқталды. Оған қоса, 17 мың км электр желілері мен 420 қосалқы станцияда жөндеу жүргізілді.
Барлық іс-шаралар бекітілген кестелерге сәйкес орындалуда. Энергетикалық қадағалау және бақылау комитетінің аумақтық департаменттері апта сайын энергетикалық кәсіпорындарға барып, жылыту маусымының өту барысын жергілікті жерде бақылап отырады.
Биыл электр станцияларындағы жөндеу науқанына 396 млрд теңге қарастырылған, бұл өткен жылмен салыстырғанда 18%-ға көп. Жылу желілері бойынша 323 км жылу магистралінде жаңғырту және күрделі жөндеу жүргізілді.
Энергия көздеріндегі жанармай қоймаларында 5,6 млн тонна көмір және 148 мың тонна мазут жиналды, бұл нормативтік деңгейге сәйкес келеді. Жыл сайын әкімдіктердің өтінімдері бойынша Министрлік өңірлерге арналған «әлеуметтік» мазут жеткізу кестесін бекітеді. Биылғы жылыту маусымына 257 мың тонна көлемінде мазут қарастырылған.
Энергетика министрлігі облыс әкімдіктерімен, «ҚТЖ» және көмір өндіруші кәсіпорындармен бірлесіп, өңірлерді тұрғындар мен коммуналдық-тұрмыстық сектор үшін көмірмен қамтамасыз ету мәселелері бойынша Республикалық штабтың отырыстарын тұрақты өткізіп келеді. Негізгі міндет – өңірлерде көмірге қатысты жеткізілімдегі кідірістерге жол бермеу.
Өңірлердің жылыту маусымына арналған жалпы көмір қажеттілігі 7,4 млн тоннаны құрайды. Бүгінгі таңда 6,4 млн тонна көмір дайындалды, бұл жылдық жоспардың 86%-ын құрайды.
Энергетика министрлігі орталық және жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, 2025–2026 жылдардағы күзгі-қысқы кезеңнің тұрақты және үздіксіз өтуін қамтамасыз ету бойынша жұмысты жалғастыра береді.
Энергетика министрлігінің Мемлекеттік энергетикалық қадағалау және бақылау комитетінде өңірлік деңгейде жаңа кадрлық тағайындаулар өтті.
Маңғыстау облысы бойынша Комитеттің аумақтық департаментінің басшысы лауазымына Асхат Хамитұлы Жақыпов тағайындалды. Ол Павлодар мемлекеттік университетін «Инженер» мамандығы бойынша бітірген. Еңбек жолын 2008 жылы «Павлодарэнерго» АҚ-да бастап, слесарь, машинист және турбина цехының аға машинисті қызметтерін атқарған.
2013 жылдан бері мемлекеттік энергоқадағалау жүйесінде жұмыс істейді. Осы уақыт ішінде Шығыс Қазақстан және Қарағанды облыстарындағы департаменттерде бас сарапшы, басшының орынбасары және басшы қызметтерін атқарды. Комитеттің орталық аппаратында электр және жылу көздерін бақылау басқармасын басқарды.
2023–2025 жылдары Комитеттің электр-жылу өндіруші станцияларына бақылау жасау басқармасының басшысы болды.
Абай облысы бойынша Комитеттің аумақтық департаментінің басшысы лауазымына Демин Николай Александрович тағайындалды. Ол Шәкәрім атындағы университеттің түлегі әрі жылуэнергетика мамандығы бойынша магистр. Еңбек жолын 2007 жылы «Теплокоммунэнерго» ШМК-да қазандық машинисті болып бастаған. Кейін аға машинист, станса бастығы, №1 ЖЭО бастығы, сондай-ақ өндіріс жөніндегі директордың орынбасары қызметтерін атқарған.
2018–2024 жылдары кәсіпорын директорының міндетін атқарушы болды, одан кейін Абай облысы бойынша аумақтық департамент басшысының орынбасары қызметін атқарды.
Энергетика министрлігінің “Онлайн-қабылдау” бөлімінде азаматтарға кері байланыстың ыңғайлы құралдары ұсынылған. Мұнда:
* электронды өтініш жазу;
* министр блогына сұрақ қою;
* “Сұрақ-жауап” бөлімі арқылы ЭЦҚ-сыз сұрақ жолдау;
* министрлік қызметкерлерінің жеке қабылдауына жазылу мүмкіндігі бар.
Сондай-ақ осы бетте өтініштердің қалай қаралатыны туралы толық ақпарат берілген. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, әрбір өтінішке 15 күнтізбелік күн ішінде жауап беріледі.
Қытайдың PowerChina компаниясы энергетикалық ауысу жобаларын тиімді жүзеге асыруға арналған, машиналық оқыту мен жасанды интеллект технологияларына негізделген жаңа цифрлық платформасын таныстырды.
ҚР Энергетика министрі Ерлан Ақкенженов PowerChina Chengdu компаниясының өкілдерімен кездесті. Басқосуда тараптар цифрландыру, «ақылды» құрылыс және жаңартылатын энергия көздерін дамыту бағыттарындағы ынтымақтастықты кеңейту мүмкіндіктерін талқылады.
Кездесуде қытай тарапы ЖЭК және энергетикалық құрылыс бағыттарына арналған PowerChina-ның цифрлық шешімдерін ұсынды. Атап айтқанда, жаңартылатын энергия нысандарын жоспарлау платформасы және жасанды интеллект технологияларын қолданатын жобалау мен құрылыс үдерісін мониторингтеу жүйесін көрсетті.
Аталған шешімдер энергетикалық инфрақұрылымның тиімділігін арттыру үшін жасанды интеллект пен үлкен деректерді талдау негізінде кешенді цифрлық трансформацияны қамтамасыз етеді. Олар жобалау мен құрылыстан бастап ЖЭК нысандарын пайдалануға беруге дейінгі толық циклді басқаруға мүмкіндік беретін цифрлық экожүйе қалыптастырады. Бұл технологиялар Қытайда және басқа да елдерде жүздеген ЖЭК жобасында табысты қолданылған.
Айта кетейік, 2025 жылдың маусымында ҚР Энергетика министрлігі мен PowerChina компаниясы кеңауқымды ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойды. Құжат аясында энергетикалық ауысу саласындағы бірлескен зерттеу орталығын құру жұмыстары жүргізілуде.
Кездесуде Энергетика министрі Ерлан Ақкенженов ұсынылған цифрлық құралдардың өзекті міндеттерді шешудегі әлеуетін атап өтті.
Бұл технологиялар процестерді жеделдетіп, шешім қабылдаудың дәлдігі мен сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Мұндай тәсілдер энергетика саласында ғана емес, басқа салаларда да қолданылады. Мемлекет Басшысы жасанды интеллектіні енгізу мен дамытуға ерекше басымдық беріп отыр. Біз де өз тарапымыздан мұндай бастамаларды жан-жақты қолдауға дайынбыз, - деді ол.
Тараптар бірлескен бастамаларды жалғастыруға және еліміздің энергетика саласына озық цифрлық технологияларды енгізу бойынша өзара ынтымақтастықты күшейтуге уағдаласты.
Астанада ҚР Энергетика вице-министрі Санжар Жаркешов пен Қазақстандағы АҚШ-тың уақытша сенімді өкілі Дебора Робинсон арасында кездесу өтті.
Кездесу барысында тараптар энергетика саласындағы екіжақты ынтымақтастықтың стратегиялық маңыздылығын атап өтті. Санжар Жаркешов жаһандық энергетикалық қауіпсіздікті нығайтуға қосқан үлесі үшін АҚШ-қа алғыс білдіріп, Қазақстан мен АҚШ арасындағы энергетикалық диалогты дамытудағы тұрақты серіктестікті атап өтті.
Кездесуде «Chevron» және «ExxonMobil» компанияларымен табысты ынтымақтастыққа ерекше назар аударылды. Бірлескен жобалар ірі мұнай-газ кен орындарын игеруден бастап геологиялық барлау, газ инфрақұрылымын кеңейту және өндірістік қуаттарды арттыру сияқты бірқатар бағыттарды қамтиды.
Сонымен қатар, экспорттық-логистикалық мәселелер мен көмір өнеркәсібіндегі ынтымақтастық перспективалары, соның ішінде көмір химиясын дамыту тақырыптары талқыланды.
Оңтүстік Қазақстанда жеке күн генерациясының қарқынды өсімі байқалады. Күн стансаларының иелері 3,5 есе көбейіп, төлемдер көлемі 200 млн теңгеден асты. Соңғы кездерде кәсіпкерлер мен жеке тұтынушылар жеке күн стансаларын орнатып, өздерін электр энергиясымен қамтамасыз етіп, артығын желіге сатып отыр.
Бұрын үлесі аз болған микрогенерация моделі бүгінде елдің жаңа энергетикалық жүйесінің маңызды бөлігіне айналып келеді. Сарапшылардың айтуынша, таратылған энергетика — Қазақстан энергожүйесін жаңғыртудың негізгі бағыттарының бірі саналады.
Дәстүрлі жүйеде негізгі жүктеме ірі электр стансаларына түссе, жаңа құрылым мыңдаған шағын генерация көздеріне сүйенеді. Бұл тәсіл энергия балансын икемді етіп, жаздың ыстық мезгілінде жүктемені азайтады, желі инфрақұрылымының тұрақтылығын арттырады және электр сапасын жақсартады.
Елдің оңтүстігінде өсім айқын байқалады. «Қазақстандық коммуналдық жүйелері» тобы мен Түркістан облысы мен Шымкент қаласына электр энергиясын жеткізіп, таратумен айналысатын «Оңтүстік Жарық Транзит» компаниясының деректеріне сәйкес, 2025 жылы салада елеулі құрылымдық өзгеріс тіркелген.
Микрогенерацияның негізгі көрсеткіштері:
• нетто-тұтынушылар саны 22-ден 78-ге дейін (қаңтар-қараша) өсті, бұл 3,5 еседен астам өсімді білдіреді.
• жеке күн электр стансаларының орнатылған қуаты 2750 кВт-тан 7602 кВт-қа жетті.
• 2025 жылдың қаңтар–қазан айларында желіге берілген күн энергиясының көлемі 3,5 млн кВт·сағ-тан асты, ал 2024 жылы бұл көрсеткіш 910 727 кВт·сағ болған.
Күн электр стансалары энергия қауіпсіздігінің маңызды факторы болып, пиктік сағаттардағы желі жүктемесін төмендетіп, инфрақұрылымның тұрақтылығын арттырады. Қаржылық көрсеткіштер де бұл модельдің тиімді екенін дәлелдеді. «Оңтүстік Жарық Транзит» желісіне алғашқы нетто-тұтынушыларға 200 млн теңгеден астам төлем жүргізілген, оның шамамен 120 млн теңгесі 2025 жылдың алғашқы он айында берілген. Бұл бизнес үшін тікелей табыс болып, күн стансаларына салынған инвестицияны жылдам өтеуге, операциялық шығындарды азайтуға және нысандардың энергия тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Қазіргі даму қарқыны сақталса, 2026 жылы «Оңтүстік Жарық Транзит» желілеріндегі нетто-тұтынушылар саны 100-ден асып, күн стансаларының жалпы қуаты 10 МВт-қа жетеді. Бұл жылына 5 млн кВт·сағ-тан астам таза энергия өндіруге мүмкіндік беріп, дербес энергетикалық нысан жұмысына тең көрсеткішті қамтамасыз етеді.