Атаулы әлеуметтік көмекті қалай алуға болады?
Атаулы әлеуметтік көмек - айлық табысы кедейлік шегінен төмен жеке тұлғаларға (отбасыларға) мемлекеттен берілетін ақшалай төлем. Ол шартты және шартсыз ақшалай көмек түрінде көрсетіледі.
Шартсыз ақшалай көмек көрсетіледі:
1. Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларына қатысуға мүмкіндігі шектеулі және жалғыз тұратын аз қамтылған адамдарға:
- зейнеткерлік жасқа жетуімен;
- бірінші немесе екінші топтағы мүгедектік;
- екі айдан астам еңбекке уақытша қабілетсіздік мерзімі белгіленуі мүмкін аурудың болуымен байланысты.
2. Құрамында еңбекке қабілетті адамдары жоқ немесе жалғыз еңбекке қабілетті мүшесі үш жасқа дейінгі балаға, мүгедек балаға, бірінші немесе екінші топтағы мүгедекке күтімді жүзеге асыратын табысы аз отбасыларға.
Шартсыз ақшалай көмек өтініш жасалған айдан бастап ағымдағы тоқсанға тағайындалады және ай сайын төленеді.
Шартты ақшалай көмек жалғыз тұратын еңбекке қабілетті табысы аз адамдарға, сондай-ақ құрамында еңбекке қабілетті мүшесі (мүшелері) бар табысы аз отбасыларға, олардың жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларына және қажет болған жағдайда әлеуметтік бейімдеу шараларына міндетті қатысуы шартымен ай сайынғы және біржолғы ақшалай төлем нысанында көрсетілетін атаулы әлеуметтік көмек түрі.
АӘК бойынша тағайындалған сомаға ай сайынғы негізде бір жастан алты жасқа дейінгі әрбір балаға қоса алғанда 1,5 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде қосымша төлем төленеді. Оның мөлшері 2024 жылы – 5 538 теңгені (3 692 * 1,5 АЕК) құрайды.
АӘК қалай есептеледі?
Атаулы әлеуметтік көмектің (АӘК)мөлшері отбасының жан басына шаққандағы табысы мен облыстарда, республикалық маңызы бар қалаларда, астанада белгіленген кедейлік шегінің мөлшері арасындағы айырма түрінде есептеледі. Жан басына шаққандағы орташа табыс – бұл отбасының жиынтық табысының айына отбасының әрбір мүшесіне келетін үлесі. Кедейлік шегі ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70% мөлшерінде белгіленген. Отбасының жиынтық табысын есептеу кезінде Қазақстан Республикасында және одан тыс жерлерде есептік кезеңде алынған табыстың барлық түрлері ескеріледі, оның ішінде:
- еңбекақы, әлеуметтік төлемдер түрінде алынатын табыстар;
- «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» 2011 жылғы 26 желтоқсандағы ҚР Кодексінде көрсетілген балаларға және тұлғаларға алимент түріндегі табыс;
- жеке қосалқы шаруашылықтан (мал мен құсты ұстауды, бағбандықты, бағбандықты қамтитын үй жанындағы шаруашылықтан) түсетін кірістер;
- кәсіпкерлік қызметтен түсетін кірістер;
- жылжымайтын мүлікті және көлік құралдарын жалға беруден және сатудан түскен кірістер;
- бағалы қағаздардан түсетін кірістер;
- жылжымайтын мүлікті, көлік құралдарын және басқа да мүлікті сыйға тарту, мұраға қалдыру түрінде алынған табыс;
- кредитті (микрокредитті) пайдаланудан түскен кірістер);
- өтеусіз алынған ақша түріндегі кірістер;
- ақшалай салымдар мен депозиттер бойынша сыйақылар түріндегі кірістер;
- ақша аударымдары түріндегі кірістер;
- конкурстарда, жарыстарда (олимпиадаларда), фестивальдарда, лотереялар, салымдар мен борыштық бағалы қағаздар бойынша қоса алғанда ұтыс ойындары бойынша алынған заттай және (немесе) ақшалай түрдегі ұтыстар түріндегі кірістер;
-құрамында 4 және одан да көп балалары бар көп балалы отбасыларға ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы;
- бағдарлама шеңберінде ерікті түрде қоныс аударуға қатысушыларға көшуге (отбасының әрбір мүшесіне) біржолғы төлемді қоспағанда, жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына қатысудан алынған кірістер;
- тұрғын үй заңнамасында белгіленген тәртіппен қарыз бойынша бастапқы жарнаның бір бөлігін жабуға арналған тұрғын үй сертификаттарының сомасы;
- қаржыландыру көзіне қарамастан интерндерге, магистранттарға, докторанттарға, резидентура тыңдаушыларына және оқу орындарының басқа да тыңдаушыларына төленетін стипендиялар және басқалар.
Бұл ретте, кірістердің кейбір түрлері қайта қаралды және 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап отбасының жиынтық табысында ескерілмейді, оның ішінде:
- жерлеуге арналған біржолғы жәрдемақы;
- бала тууына байланысты біржолғы мемлекеттік жәрдемақылар;
-жетім баланы және (немесе) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы асырап алуға байланысты біржолғы ақшалай төлемдер
-16 жасқа дейінгі мүгедек балаларға мүгедектігі бойынша Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы;
-16 жасқа дейінгі мүгедек балаларға арнаулы мемлекеттік жәрдемақы;
-бірінші, екінші, үшінші топтардағы 16 жастан 18 жасқа дейінгі мүгедек балаларға мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы;
-бірінші, екінші, үшінші топтардағы 16 жастан 18 жасқа дейінгі мүгедек балаларға арнаулы мемлекеттік жәрдемақы;
- «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған немесе бұрын «Батыр Ана» атағын алған, І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен наградталған көп балалы аналарға ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы;
- атаулы әлеуметтік көмек;
- тұрғын үй көмегі;
- ТЖ салдарынан отбасына денсаулығы мен мүлкіне келтірілген залалды өтеу мақсатында көрсетілген көмек;
- аз қамтылған отбасылар қатарындағы білім алушыларға білім беру ұйымдарында көрсетілетін қаржылай және материалдық көмек;
- мемлекеттік бюджеттен және өзге де көздерден азық-түлік өнімдеріне бағаның өсуіне байланысты аз қамтылған азаматтарға ақшалай немесе заттай түрде көрсетілген көмек;
- қайырымдылық көмек;
- азаматтардың тегін немесе жеңілдікпен протездеуге жол жүруін төлеу;
- азаматтардың елді мекеннен тыс жерлерге емделуге тегін немесе жеңілдікпен жол жүру құны;
-ҚР заңнамасына сәйкес мүгедектерге бөлінген дәрілік препараттар, санаторий-курорттық емдеу, протездік-ортопедиялық бұйымдар (дайындау және жөндеу), жүріп-тұру құралдары (кресло-арбалар) және оңалту, тегін тамақтандыру және білім беру ұйымдарында көрсетілетін көмек түрінде көрсетілген заттай көмек түрлері;
- жергілікті атқарушы органдардың қаражатынан біржолғы төлемдер;
- Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мүгедектерге бөлінген дәрілік препараттар, санаторий-курорттық емдеу, протездік-ортопедиялық бұйымдар (дайындау және жөндеу), жүріп-тұру құралдары (кресло-арбалар) және оңалту түрінде көрсетілген заттай көмек түрлері;
- мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алмайтын, жан басына шаққандағы табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасынан төмен отбасылардан шыққан білім алушылар мен тәрбиеленушілерге, жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалып, отбасыларда тұратын балаларға, төтенше жағдайлардың салдарынан шұғыл жәрдемді талап ететін отбасылардан шыққан балаларға және білім алушылар мен тәрбиеленушілердің өзге де санаттарына материалдық көмек көрсету;
- аз қамтылған отбасы балаларына кепілдендірілген әлеуметтік пакет шеңберінде берілетін көмек;
- «Еңбек» бағдарламасы шеңберінде ерікті түрде қоныс аударуға қатысушыларға көшуге (отбасының әрбір мүшесіне) берілетін біржолғы төлемдер»;
- Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес екінші деңгейдегі банктерде және микроқаржы ұйымдарында кепілсіз тұтынушылық қарыздар бойынша берешекті біржолғы өтеу;
-ЖОО-да, ТжКБ бойынша оқитын студенттерге төленетін стипендиялар.
АӘК тағайындауға өтінішті қабылдау «электрондық үкімет» веб-порталы арқылы немесе тұрғылықты жері бойынша халықты жұмыспен қамту орталығы арқылы жүзеге асырылады, ал ауылдық жерде тұрған жағдайда кент, ауыл, ауылдық округ әкіміне жүгіну қажет. Өтініштерді қарау уақыты 15 жұмыс күні ішінде.