Навигациялық қосымшалар қазақстандықтарға қала ортасының инклюзивтілігінде мүмкіндігі шектеулі адамдардың қажеттіліктерін ескеретін жаяу жүру маршруттарын құруға мүмкіндік береді.
Бұл тік түсулер мен көтерілулердің, баспалдақтар мен пандустардың болуын түсінуді қажет ететін азаматтардың - мүгедектер арбасындағы адамдар ғана емес, сонымен қатар арбада баламен серуендейтіндер, жүк тасымалдайтын құралдармен жүретіндердің және т.б. қозғалысын жеңілдетеді.
Жаяу жүргіншілер жолын салу алгоритмдері 2gis, GoogleMaps, Yandex карталары және т.б. сияқты навигациялық қосымшаларда қалалық инфрақұрылым нысандарының бейімделуінің болуын ескеруі үшін «Баспалдақтарды болдырмаңыз» немесе «Баспалдақсыз, лифтімен» опциясын қосу қажет - бұл қозғалыс ыңғайлылығын арттырады.
Кейбір қолданбалар үшін қосалқы мердігер жұмысшылардың көмегімен ықтимал маршруттар туралы деректер жиналды. Ал Yandex Qazaqstan карталарындағы функционалдылықты тексеру үшін «ITeachMe» қоғамдық қорының мүшелері тартылды. Қазір қосымшада Астана және Алматы қалаларындағы пандустар бар 4,5 мыңнан астам баспалдақтар белгіленген, олар жаяу жүру маршруттарын құру кезінде ескеріледі.
Дәл осы қолданбада қалалық инфрақұрылым нысандарының қолжетімділігі туралы деректер бар. Осы мақсатта ұйым карталарында пандус, персоналды шақыру түймесі, лифт және т.б. бар екендігі туралы ақпаратты қамтитын «Мүмкіндіктер» бөлімі жұмыс істейді.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Бірыңғай цифрлық платформасында білім беру, халықты әлеуметтік қорғау, тұрғын үй қатынастары және дене шынықтыру салаларындағы 11 мемлекеттік қызмет көрсетілетін болады. Тиісті пилоттық жоба 6 орталық мемлекеттік органның бірлескен бұйрығы алғаш жарияланғаннан кейін Шымкент қаласы мен Қарағанды облысында іске қосылады.
Пилоттық жобаны іске асыру қолданыстағы шаралардың бытыраңқылығы мен қайталануын, тиімсіз төлемдерді азайтады, шын мәнінде мұқтаж азаматтарды мемлекеттік қолдау шараларын жүзеге асырады, оларды қамтамасыз ету бойынша бизнес-процестің ашықтығын арттырады.
ҚР Премьер-Министрінің тапсырмасы бойынша еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, білім, денсаулық сақтау, ішкі істер, мәдениет және ақпарат, туризм және спорт, цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрліктерімен бірлесіп Шымкент қаласында мемлекеттік қолдау шараларын цифрландыру бойынша пилоттық жобаны ұйымдастыру үшін жұмыс тобы құрылды.
Жұмыс тобы әр түрлі бөлімдерден келесі 11 мемлекеттік қызмет түрін таңдады:
1) «Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында студенттерді жатақханамен қамтамасыз ету»;
2) «Азаматтардың жекелеген санаттарын, сондай-ақ қорғаншылықтағы (қамқоршылықтағы) және патронаттағы , жоғары оқу орындарының студенттері мен білім алушыларын тегін тамақпен қамтамасыз ету»;
3) «Мүмкіндігі шектеулі балаларды үйде оқытуға жұмсалған шығындарды өтеу»;
4) «Жалпы білім беретін мектептердегі білім алушылар мен тәрбиеленушілердің жекелеген санаттарын тегін және жеңілдетілген тамақтандырумен қамтамасыз ету»;
5) «Мемлекеттік білім беру ұйымдары студенттері мен тәрбиеленушілерінің жекелеген санаттарына саяжай және мектеп жанындағы лагерьлерде демалуды қамтамасыз етуге құжаттарды қабылдау және жолдамалар беру»;
6) «Білім беру ұйымдарының студенттері мен тәрбиеленушілеріне қаржылық және материалдық көмек көрсету»;
7) «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында білім алушыларды жатақханамен қамтамасыз ету»;
8) «Азаматтардың жекелеген санаттарын, сондай-ақ қорғаншылықтағы (қамқоршылықтағы) және патронаттағы адамдарды, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарының білім алушылары мен тәрбиеленушілерін тегін тамақпен қамтамасыз ету»;
9) «Жеке тұрғын үй қорынан жалға алынған тұрғын үйді жалдау ақысының бір бөлігін субсидиялауды тағайындау және жүзеге асыру»;
10) «Тұрғын үй көмегін көрсету»;
11) «Спортшылар мен жаттықтырушыларға өмір бойы ай сайынғы материалдық көмек төлеу».
Пилоттық жобаны іске асыру бизнес-процестерді автоматтандыруға, қайталанатын функцияларды анықтауға және жоюға, көмек көрсету мониторингін жақсартуға мүмкіндік береді.
Пилоттық жобаның жаңашылдықтарының бірі – отбасыларды 6 санатқа – төтенше қажеттіліктен (азық-түлікке қаражаттың жетіспеушілігі) жоғары әл-ауқатқа (қаржылық қиындықтардың болмауы) дейін бөлетін үй шаруашылықтарының әлеуметтік-экономикалық осалдығы мен тұрақтылығын бағалаудың баллдық үлгісін қолдану. Негізгі мақсат – ресурстарды шынымен мұқтаж азаматтардың пайдасына қайта бөлу, оның ішінде 6-санатқа (әл-ауқатының жоғары деңгейі) жататын азаматтарға көмек көрсетуден бас тарту арқылы.
Баллдық модель 23 әлеуметтік-демографиялық және экономикалық критерийлер негізінде қалыптасады. Бұл ретте екі немесе одан да көп тұрғын үй бірлігінің, бір немесе бірнеше көлік құралының, тіркелген заңды тұлғалардың (дара кәсіпкерлер, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер) болуы, сондай-ақ отбасының әрбір мүшесіне орташа жан басына шаққандағы табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінің 4-тен асуы сияқты факторлардың жиынтығы бар отбасылар әл-ауқат деңгейі жоғары үй шаруашылықтары қатарына жатқызылатын болады (6-санат).
Мемлекеттік қолдау шараларын тағайындау азаматтарды сол немесе басқа санатқа жатқызу нәтижелері бойынша автоматты түрде жүзеге асырылатын болады.
Жаңа үлгіні Шымкент қаласы мен Қарағанды облысында сынақтан өткізу жоспарлануда.
Осы тәсілдерді іс жүзінде жүзеге асыру үшін «Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің цифрлық платформасында білім беру, халықты әлеуметтік қорғау, тұрғын үй қатынастары және дене шынықтыру салаларында кейбір мемлекеттік қызметтер көрсету жөніндегі пилоттық жобаны іске асыру туралы» бірлескен бұйрық әзірленді және барлық мүдделі мемлекеттік органдармен келісілді. Құжат ҚР нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде ресми жарияланғаннан кейін қолданысқа енгізіледі.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгiнiң жергiлiктi атқарушы органдармен бiрлесiп қабылдаған шараларының арқасында субсидияланатын жұмыс орындарының 540 қатысушысы арнаулы әлеуметтiк қызметтер көрсету орталықтарына (бұдан әрi – АӘҚКО) тұрақты жұмысқа орналастырылды.
2025 жылдың басынан еңбек мобильділігі орталықтары 3,8 мың жұмыссыз азаматтарды жұмысқа орналастыру үшін АӘҚКО-мен субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыруға жалпы сомасы 519,8 млн болатын 189 келісім-шарт жасасты.
АӘҚКО-мен жасалған шарттарға сәйкес 2025 жылдың қаңтар-наурыз аралығында мансап орталықтары арқылы субсидияланатын жұмыс орындарына 919 адам жіберілді, оның ішінде: әлеуметтік жұмыс орындарына 8 адам; жастар тәжірибесіне – 100 адам; қоғамдық жұмыстарға – 728 адам; «Күміс жас» жобасы бойынша – 75 адам, «Алғашқы жұмыс орны» және «Ұрпақтар келісімшарты» жобалары бойынша – 7 және 1 адам.
Субсидияланатын жұмыс орындарына қатысушылармен еңбек шарты жасалды; еңбекақыны жергілікті бюджет қаражаты есебінен еңбек мобильділігі орталықтары қатысушылардың шоттарына ақша аудару арқылы төлейді.
Бұл ретте, мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс шеңберінде АӘҚКО жергілікті бюджеттен арнаулы әлеуметтік көмек үшін қаражат бөлінеді, оған қызметкерлердің жалақы қорының шығындары кіреді.
Еңбек министрлігінің мемлекеттік бюджетінен қосарланған қаржыландыруды жою мақсатында жергілікті атқарушы органдар АӘҚКО-мен бірлесіп қатысушыларды субсидияланатын жұмыс орындарына тұрақты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету бойынша жұмыс жүргізді. Нәтижесінде 540 адам арнаулы әлеуметтік қызмет көрсететін орталықтарға жұмысқа қабылданды. Осылайша, халықтың әлеуметтік осал топтарына жататын жұмыссыз азаматтарды жұмысқа орналастыруға жәрдемдесу шараларын қамтамасыз ету үшін қайта бөлінетін 212,6 млн. теңге үнемделді.
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту және адами факторды болдырмау мақсатында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі субсидияланатын жұмыс орындарын (бұдан әрі – СЖО) ұйымдастыруға өтінім беретін жұмыс берушілерге қойылатын талаптарды қатаңдату бойынша жұмыс жүргізуде. Жұмыс берушілерді іріктеу процесі 7 міндетті талаптарға негізделеді және толық автоматтандырылады. Бұл ретте мемлекеттік субсидиялар алған ұйымдар алдағы уақытта жұмысқа орналастырылған жұмыссыздардың кемінде 10%-ын тұрақты жұмыспен қамтуы тиіс.
Еңбекмині халықты жұмыспен қамту саласындағы тәсілдерді жетілдіру бойынша жүргізіп жатқан жұмыс шеңберінде жұмыс берушілерден өтінімдерді қабылдау, жұмыс берушілермен СЖО ұйымдастыруға шарттар жасасу процестері толығымен автоматтандырылды, жұмыс орнына бару табелі енгізілді, қатысушының жұмыс уақыты есепке алынды.
Алайда, СЖО-ның жеке құралдары одан әрі жетілдіруді қажет етеді.
Мысалы, СЖО ұйымдастыратын жұмыс берушілердің тізбесін осы мансаптық орталықтардың негізінде тікелей еңбек мобильділігінің орталықтары қалыптастырады. Осылайша, шешім қабылдау мүмкіндігі жеке адамдарға беріледі.
«Жұмыс берушілер тізімін қалыптастыру кезінде мансап орталықтарының қызметкерлері өздерінің таныстары мен жақын туыстарының ұйымдарына артықшылық беріп, жұмыс орындарын саудалайтын жағдайлар болды. Осындай фактілер анықталып, олар бойынша материалдар тиісті мемлекеттік органдарға беріледі», – деді Еңбекмині Халықты жұмыспен қамту департаментінің директоры Қанат Абдулла.
ЕХӘҚМ мұндай жағдайларға жол бермеу үшін «Субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыру және субсидияланатын жұмыс орындарына жұмысқа орналастырылған адамдардың жалақысын субсидиялау қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 275 бұйрығына түзетулер дайындалды.
Өзгерістерге сәйкес, жұмыс берушілер келесі талаптарға сай болған жағдайда СЖО ұйымдастыруға қатыса алады:
1) Қазақстан аумағында тіркелген жұмыс істеп тұрған заңды тұлға немесе дара кәсіпкер мәртебесінің болуы;
2) субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыруға өтінім берілген күнге дейін 12 айдан астам қызметті жүзеге асыру;
3) өтінім беру сәтінде жалақы бойынша мерзімі өткен берешектің болмауы;
4) соңғы 12 ай ішінде жұмыскерлер үшін әлеуметтік төлемдерді тұрақты жүргізу;
5) ҚР Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің сенімсіз салық төлеушілер тізімінде болмауы;
6) еңбек мобильділігі орталығымен жасалған субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыру туралы алдыңғы шарттар бойынша барлық міндеттемелерді орындау;
7) банкроттық немесе жою рәсіміне жатпайды.
Жұмыс берушілердің көрсетілген талаптарға сәйкестігін тексеру Электрондық еңбек биржасына өтінімдер берген кезде автоматты режимде жүзеге асырылатын болады. Жұмыс орындары қызметкерлердің тізімдік санын ескере отырып бөлінетін болады.
СЖО ұйымдастыру үшін мемлекеттік субсидиялар алған жұмыс берушілер болашақта жұмысқа орналастырылған жұмыссыздардың кемінде 10%-ын тұрақты жұмыспен қамтамасыз етуге тиіс.
«Бұл талапты енгізу субсидияланатын жұмыс орындарында жұмысын аяқтаған азаматтардың тұрақты жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету қажеттілігіне байланысты. Жұмысқа орналасу деңгейі объективті себептермен жұмысқа орналаса алмайтын адамдарды есепке алмай есептеледі. Бұл талап өз штатында 10 және одан да көп қызметкері бар жұмыс берушілерге қолданылады», – деп түсіндірді Қанат Абдулла.
Сонымен қатар мемлекеттен қосарланған қаржыландыруды болдырмау және мемлекеттік қолдау шараларының атаулылығын арттыру мақсатында жұмыс берушілер үшін шектеулер енгізіледі.
Осылайша, арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетуге лицензиясы бар, инфрақұрылымдық жобалар бойынша мемлекеттік сатып алу шеңберінде қызметтер көрсететін немесе жұмысты орындайтын жұмыс берушілер СЖО ұйымдастыруға қатысуға жіберілмейді.
Арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін орталықтарды (бұдан әрі – АӘҚКО) лицензиялау шеңберінде ЕХӘҚМ субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыруға АӘҚКО-ның қатысуына талдау жасалды.
2025 жылы АӘҚКО-мен еңбек ұтқырлығы орталықтары жалпы сомасы 519,8 млн теңгеге 3,8 мың адамға арналған СЖО ұйымдастыруға шарттар жасасты. 189 арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін орталықтарда 919 адам жұмысқа орналастырылды, олардың жалақысын төлеуге бюджеттен 60,8 млн теңге жұмсалды.
ЕХӘҚМ жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, субсидияланатын жұмыс орындарына қатысушыларды тұрақты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету бойынша АӘҚКО-мен жұмыс жүргізді. Осылайша, 212,6 млн теңге қаражат үнемделді, ол халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларына қайта бөлінетін болады.
Бұдан басқа, мемлекеттік білім беру тапсырысы немесе тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде бюджеттен қаржы алатын жұмыс берушілер жастар практикасын ұйымдастыруға ғана жіберілетін болады.
Халықтың мұқтаж санаттарының арасынан шыққан адамдарға мемлекеттік қолдау шараларын көрсету, үміткерлердің тәуелділік көңіл-күйін төмендету мақсатында екі жыл ішінде бір рет СЖО-ға жұмысқа орналастыру ұсынылады.
Бұл талап ауылдық жерлерде немесе шағын қалаларда тұратын адамдарға, моноқалалар мен қалаларда тұратын халықтың әлеуметтік осал топтарына қолданылмайды.
Бұл ретте әлеуметтік осал топтарға мыналар жатады:
1) мүгедектігі бар адамдар;
2) атаулы әлеуметтік көмек алушылар;
3) асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша әлеуметтік төлем алушылар;
4) қоныс аударушылар;
5) қандастар;
6) мүгедектігі бар баланы (мүгедектігі бар балаларды) тәрбиелеп отырған адамдар;
7) ай сайын көпбалалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақыны алушылар.
Субсидияланатын жұмыс орындарына жұмысқа орналасуға үміткерлерден өтініш тек Электрондық еңбек биржасы арқылы қабылданатын болады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі Олжас Анафин «Жаһанданушы әлемде отбасын сақтау және нығайту» халықаралық форумына қатысып, Қазақстандағы мемлекеттік әлеуметтік саясаттың негізгі қағидаттары мен бағыттары туралы айтты.
Түркияда өтіп жатқан шараға 27 елдің мемлекеттік қызметкерлері мен сарапшылары қатысуда.
Форум отбасын қолдау шараларын жақсартудың ықтимал жолдарын анықтау мақсатында отбасы мен қоғам алдында тұрған мәселелерді қарастырады. Талқылаулар негізінде халықаралық деңгейде отбасы институтын және оның құндылықтарын қорғау бойынша ортақ ұстаным қалыптасады.
Олжас Анафин «Отбасыға бағытталған саясатты іске асыру: ұлттық және халықаралық қуаттылық» атты министрлер отырысында сөйлеген сөзінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің балалы отбасылардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету бойынша қабылдап жатқан шаралары туралы айтты. Вице-министр мемлекеттік әлеуметтік саясаттың іргелі қағидаттары мен бағыттары 2023 жылы жүзеге асырылған Әлеуметтік кодексте айқындалғанын атап өтті.
Сондай-ақ ол атаулылықты қамтамасыз ету, Цифрлық отбасы картасы арқылы әлеуметтік көмек жүйесіне тең қолжетімділік және балалы отбасыларды әлеуметтік қолдау аясында қазақстандықтарға көрсетілетін шаралар туралы хабарлады.
Вице-министр Қазақстанда 2020 жылдан бастап отбасын қолдау орталықтары құрылғанын, олардың қызметі кеңес беру мен әлеуметтік бейімдеуден бастап әйелдер кәсіпкерлігін дамытуға және жұмысқа тартуға көмектесуге дейін жан-жақты көмек көрсетуге бағытталғанын атап өтті.
«Өткен жылдан бастап біз бірқатар басқа министрліктермен бірлесіп, кешенді үлгі арқылы қиын өмірлік жағдайдағы отбасыларды жан-жақты қолдау көрсету Стандартын қабылдадық. Онда мұндай отбасылардың түрлі қызметтерге мұқтаждық дәрежесін анықтау тәртібі, сондай-ақ оларды қиын жағдайдан шығарудың жеке жоспарын әзірлеу және оның орындалуын бақылау алгоритмдері қарастырылған», – деді Анафин.
Мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылы Цифрлық отбасы картасының деректері негізінде, сондай-ақ азаматтардың байланыс орталығына өтініштері арқылы қиын өмірлік жағдайға тап болған отбасыларды ерте анықтаудан басталады. Қолдау процестерін үйлестіру «FSM Social» мобильді қосымшасы түріндегі цифрлық құралды қолдану арқылы жүзеге асырылады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі ҚР Қаржы мониторингі агенттігіне мүгедектік тобын белгілеу туралы шешім қабылдаудың анықталған 146 фактісі бойынша материалдарды берді, оларда әртүрлі бұзушылықтар анықталды.
2023 жылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мақсатында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі жанынан арнайы жұмыс тобы құрылды. Бұл топ 2024 жылғы 11 қарашадан 2025 жылғы 11 сәуірге дейінгі кезеңде мүгедектік тобын құру және қажетті әлеуметтік қорғау шараларын айқындау бөлігінде медициналық-әлеуметтік сараптама қызметінің жұмысына талдау жасады.
Жүргізілген талдау нәтижелері бойынша мүгедектікті белгілеудің 146 жағдайында сараптамалық шешімдерде мүгедектік тобын негізсіз тағайындау, белгіленген мүгедектік тобы мен өмірлік белсенділігінің шектелу дәрежесі арасындағы сәйкессіздік, мүгедектіктің жекелеген кезеңдері арасындағы сәйкессіздіктер анықталды.
Аталған фактілер бойынша материалдар ҚР Қаржы мониторингі агенттігіне берілді.
2025 жылдың басынан бастап көпбалалы отбасыларға және наградталған аналарға берілетін мемлекеттік жәрдемақылармен орта есеппен 853,6 мың отбасы жалпы сомасы 201,9 млрд теңге мөлшерінде, оның ішінде: көпбалалы отбасыларға берілетін жәрдемақымен – 611,5 мың отбасы 176,0 млрд теңгеге; наградталған анаға берілетін жәрдемақымен – 242 мың адам 25,9 млрд теңгеге қамтылды.
2025 жылдың сәуір айында жоғарыда аталған жәрдемақылармен 860,1 мың отбасы жалпы сомасы 51 млрд теңге мөлшерінде, оның ішінде: көпбалалы отбасыларға берілетін жәрдемақымен 617,6 мың отбасы 44,5 млрд теңге; наградталған анаға берілетін жәрдемақымен 242,5 мың адам 6,5 млрд теңге мөлшерінде қамтылды.
Көпбалалы отбасыға берілетін мемлекеттік жәрдемақыға 4 және одан да көп бірге тұратын кәмелетке толмаған немесе 23 жасқа дейінгі күндізгі бөлімде оқитын студент балалары бар отбасылар табысына қарамастан үміткер бола алады.
Төлем мөлшері бала санына қарай есептеліп төленеді және 2025 жылы:
- 4 баласы бар отбасыларға – 16,03 АЕК немесе 63 030 теңге;
- 5 балаға – 20,04 АЕК немесе 78 798 теңге;
- 6 балаға – 24,05 АЕК немесе 94 565 теңге;
- 7 балаға – 28,06 АЕК немесе 110 332 теңге;
- 8 және одан да көп баласы бар отбасыларға – әр балаға 4 АЕК немесе
15 728 теңге мөлшерінде төленді.
Наградталған анаға берілетін жәрдемақы «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған немесе бұрын «Батыр ана» атағын алған, І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен наградталған аналарға тағайындалады.
Наградталған анаға берілетін жәрдемақы ай сайын келесі мөлшерде төленеді:
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап балалы отбасыларға тағайындалатын мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері 6,5%-ға артқанын атап өтеміз.
Жыл басынан бері мемлекеттік жәрдемақылармен, сондай-ақ Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (бұдан әрі – МӘСҚ), баланы босануға және бала 1,5 жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты төлемдермен жалпы сомасы 299,8 млрд теңгеге 293,9 мың адам қамтылды.
Ал бала туғанда берілетін жәрдемақыны 2025 жылдың басынан бастап республикалық бюджеттен барлығы 21,1 млрд теңге сомаға 117 мың адам қамтылды, оның ішінде сәуір айында 5,5 млрд теңге сомасын 30,5 мың адам алды. Бұл жәрдемақыға бала туған, асырап алған, сондай-ақ қамқорлыққа алған балалары бар еліміздің азаматтары, қандастар, сондай-ақ Қазақстанда тұрақты тұратын шетелдіктер үміткер бола алады.
Балаға күтім жасайтын адам міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушы болып табылмаған жағдайда туған, асырап алған, сондай-ақ қорғаншылыққа алған балалары бар, егер олар басқа ата-ананың отбасында ескерілмесе, өгей балалары бар адамдардың (отбасылардың) бала күтіміне байланысты жәрдемақы алуға құқығы бар. Есепті кезеңде 1,5 жасқа толғанға дейін бала күтімі бойынша жәрдемақымен 14,4 млрд теңге сомасын орта есеппен 123,3 мың адам қамтылды, оның ішінде сәуір айында 3,7 млрд теңге сомасын 124,1 мың адам алды.
Бала тууына және бала күтіміне арналған мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері республикалық бюджет туралы заңмен тиісті қаржы жылына бекітілген айлық есептік көрсеткішке (бұдан әрі – АЕК) байланысты белгіленеді. 2025 жылдың басынан бастап мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері 6,5%-ға индекстелген.
Биылғы бала тууына арналған жәрдемақы мөлшері:
- бірінші, екінші, үшінші балаға – 38,0 АЕК немесе 149 416 теңге;
- төртінші және одан кейінгі балаларға – 63,0 АЕК немесе 247 716 теңге.
Бала 1,5 жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты төленетін жәрдемақы ай сайын келесідей мөлшерде төленеді:
- бірінші балаға – 5,76 АЕК немесе 22 648 теңге;
- екінші балаға – 6,81 АЕК немесе 26 777 теңге;
- үшінші балаға – 7,85 АЕК немесе 30 866 теңге;
- төртінші және одан кейінгі балаларға – 8,90 АЕК немесе 34 995 теңге.
Бұдан басқа жұмыс істейтін азаматтарға жүктілікке және босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты кірісінен айырылған жағдайда МӘСҚ-тан төленетін әлеуметтік төлем жүктілігі және босануы бойынша берілген демалыстың барлық күндеріне тағайындалады. Төлем мөлшері жүктілігі және босануы бойынша уақытша еңбекке жарамсыздық парағы берілгенге дейінгі соңғы 12 ай ішінде МӘСҚ-ға әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық кіріске және еңбекке жарамсыздық күндерінің санына байланысты болады.
Аталған біржолғы төлемді жыл басынан бері жалпы сомасы 117,3 млрд теңгеге 81,8 мың адам алды, оның ішінде сәуір айында 32,3 млрд теңге сомасына 24,8 мың адам алды. Тағайындалған төлемнің орташа мөлшері үш айда 1 637 575 теңгені құрады.
Сондай-ақ МӘСҚ-дан бала бір жарым жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты кірісінен айырылу жағдайы бойынша ай сайынғы әлеуметтік төлем міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыға баланың туған күнінен бастап тағайындалады. Төлемнің мөлшері соңғы 2 жылда МӘСҚ-ға әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық кірістің 40%-н құрайды. Екі және одан да көп бала туған жағдайда төлем әр балаға жеке тағайындалады.
2025 жылдың 4 айында бұл төлем 147 млрд теңгеге 88,8 мың адамға тағайындалды. Оның ішінде сәуір айында 36,7 млрд теңге сомасына 25,2 мың алушыға төлем тағайындалды. 4 айдағы төлемнің ай сайынғы орташа мөлшері 91 953 теңгені құрады.
2025 жылдың басынан бастап атаулы әлеуметтік көмек (бұдан әрі – АӘК) тағайындау рәсімдерінің ашықтығы мен объективтілігін арттыру мақсатында өтініш берушілердің қаржылық жағдайын тексеру процесін цифрландыруға мүмкіндік беретін FSM Social мобильді қосымшасы енгізілді. Мониторинг нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтар бойынша материалдар құқық қорғау органдарына жіберілді.
Цифрлық құралды енгізу адам факторының әсерін барынша азайтуға, қабылданған шешімдердің негізділігі мен тиімділігін арттыруға, сауалнама жүргізу кезінде уәкілетті органдардың жұмысын жеңілдетуге мүмкіндік берді.
Ағымдағы жылдың сәуір айында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі 2025 жылдың 1 тоқсаны бойынша АӘК алушылардың тексеру есептеріне қашықтан мониторинг жүргізді. Өтініш берушінің тұрған жерін көрсетілген тұрғылықты мекенжайымен және сараптаманың нақты орналасқан жерімен салыстыруға ерекше назар аударылды.
Талдау 1000 метрден астам координаттардың сәйкес келмеу жағдайларын анықтады. Учаскелік комиссиялардың қызметіне кешенді тексеру жүргізу үшін Алматы, Түркістан облыстары, Абай ауданы және Шымкент қаласының әкімдіктеріне тиісті деректер жіберілді. Бүгінгі таңда заң бұзушылықпен жүргізілген 9 тексеру актісі құқық қорғау органдарына тапсырылған.
Жыл басынан бері FSM Social қосымшасы арқылы АӘК алуға 91,5 мыңнан астам өтініш қаралды.
Сауалнамаларды жүргізудің цифрлық форматы қажеттіліктерді дәлірек және негізді бағалауға ықпал етеді, сондай-ақ әлеуметтік көмек тағайындау кезінде мүмкін болатын бұзушылықтарды жедел анықтауға және алдын алуға көмектеседі.
Жыл басынан бері республикалық бюджеттен 1 трлн 394,2 млрд теңге сомасына зейнетақы төленді, оның ішінде базалық зейнетақы төлеуге – 450,8 млрд теңге, ынтымақты зейнетақы төлеуге – 943,4 млрд теңге қарастырылды.
2025 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша зейнеткерлер саны – 2 млн 471 мың адам.
2025 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша жиынтық зейнетақының орташа мөлшері 143 400 теңгені құрады, оның ішінде ынтымақты зейнетақы мөлшері – 95 784 теңге, базалық зейнетақы – 47 616 теңге.
Бұдан бұрын хабарланғандай, 2025 жылғы 1 қаңтарда базалық зейнетақы төлемінің мөлшері ҚР Ұлттық Банкі айқындайтын инфляцияның болжамды деңгейіне сәйкес 6,5%-ға, ынтымақты зейнетақы 8,5%-ға, яғни инфляция деңгейінен 2% - ға оза отырып ұлғайтылды.
Бұдан басқа Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 2023 жылдан бастап бес жыл ішінде ең төмен базалық зейнетақыны ең төмен күнкөріс деңгейінің 70%-на дейін, ең жоғары – 120%-ға дейін жыл сайын кезең-кезеңімен арттыру жүзеге асырылады.
Мәселен, 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап базалық зейнетақының ең төмен мөлшері ең төмен күнкөріс деңгейінің 65%-нан 70%-ға дейін ұлғайтылды, бұл 32 360 теңгені құрап, оның ең жоғары мөлшері ең төмен күнкөріс деңгейінен 105-тен 110%-ға дейін арттырылып, 50 851 теңгені құрайды.
2018 жылғы 1 шілдеден бастап мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі зейнетақы жүйесіндегі өтілін ескере отырып, әр алушыға жеке тағайындалатынын еске саламыз.
Бұл ретте 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ынтымақты жүйеде жұмыс істеген уақыты, сондай-ақ міндетті зейнетақы жарналары (бұдан әрі – МЗЖ) төленген кезеңдер зейнетақы жүйесіндегі еңбек өтіліне қосылады.
Егер азаматтың зейнетақы жүйесіндегі өтілі 10 жыл немесе одан аз болса, сондай-ақ мүлде жоқ болса, базалық зейнетақы ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70%-на тең болса, содан кейін 10 жылдан асқан әр жыл үшін оның мөлшері 2 %-ға артады. Ал егер сіздің өтіліңіз 20 жыл болса, базалық зейнетақы төменгі күнкөріс деңгейінің 90 %-ын құрайды. Еңбек өтілі 30 жыл немесе одан көп болса, күнкөріс деңгейінің ең жоғарғы мөлшерінде яғни 110% белгіленеді.
Егер бір ай ішінде міндетті зейнетақы жарналары Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына бірнеше рет аударылса, жинақтаушы жүйеге қатысу мерзімі бір айды құрайды.
Осылайша міндетті зейнетақы жарналары неғұрлым тұрақты және толық көлемде аударылатын болса, зейнет жасына жеткенде базалық зейнетақы төлемдерінің мөлшері соғұрлым көп болады.
Өз кезегінде азаматтың жасына байланысты зейнетақы төлемдерінің мөлшері 1998 жылғы 1 қаңтардағы жұмыс өтіліне (кем дегенде 6 ай қажет) және зейнеткерлікке дейінгі кезеңдегі орташа айлық табысына байланысты болады.