Жыл басынан бері республикалық бюджеттен 2 трлн 488,6 млрд теңге сомасына зейнетақы төленді, оның ішінде базалық зейнетақы төлеуге – 783,6 млрд теңге, ынтымақты зейнетақы төлеуге – 1 трлн 705 млрд теңге қарастырылды.
2024 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша зейнеткерлер саны – 2 млн 405 мың адам.
2024 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша жиынтық зейнетақының орташа мөлшері 131 872 теңгені құрады, оның ішінде ынтымақты зейнетақы мөлшері – 89 275 теңге, базалық зейнетақы – 42 597 теңге.
2018 жылғы 1 шілдеден бастап мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі зейнетақы жүйесіндегі өтілін ескере отырып, әр алушыға жеке тағайындалатынын еске саламыз.
Бұл ретте 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ынтымақты жүйеде жұмыс істеген уақыты, сондай-ақ міндетті зейнетақы жарналары (бұдан әрі – МЗЖ) төленген кезеңдер зейнетақы жүйесіндегі еңбек өтіліне қосылады.
Егер азаматтың зейнетақы жүйесіндегі өтілі 10 жыл немесе одан аз болса, сондай-ақ мүлде жоқ болса, базалық зейнетақы ең төменгі күнкөріс деңгейінің 65%-на тең болса, содан кейін 10 жылдан асқан әр жыл үшін оның мөлшері 2 %-ға артады. Ал егер сіздің өтіліңіз 20 жыл болса, базалық зейнетақы төменгі күнкөріс деңгейінің 85 %-ын құрайды. Еңбек өтілі 30 жыл немесе одан көп болса, күнкөріс деңгейінің ең жоғарғы мөлшерінде яғни 105% белгіленеді.
Егер бір ай ішінде міндетті зейнетақы жарналары Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына бірнеше рет аударылса, жинақтаушы жүйеге қатысу мерзімі бір айды құрайды.
Осылайша міндетті зейнетақы жарналары неғұрлым тұрақты және толық көлемде аударылатын болса, зейнет жасына жеткенде базалық зейнетақы төлемдерінің мөлшері соғұрлым көп болады.
Өз кезегінде азаматтың жасына байланысты зейнетақы төлемдерінің мөлшері 1998 жылғы 1 қаңтардағы жұмыс өтіліне (кем дегенде 6 ай қажет) және зейнеткерлікке дейінгі кезеңдегі орташа айлық табысына байланысты болады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі (бұдан әрі – Еңбекмині) Азаматтарды оңтүстіктен солтүстік өңірлерге өз еркімен қоныс аудару бағдарламасына бөлінген мемлекеттік қаражаттың жұмсалуын талдау кезінде ҚР Бас прокуратурасы анықтаған оны теріс пайдалану және ұрлау фактілері бойынша келесіні хабарлайды. Бұл бұзушылық фактілерін алғаш рет Еңбек министрлігінің қызметкерлері 2023 жылдың қыркүйегінде анықтаған болатын, ол жөнінде жергілікті атқарушы және қадағалау органдарының өкілдері дер кезінде хабардар етілді. Бұдан басқа, алдағы уақытта мұндай жағдайлардың алдын алу мақсатында Еңбекмині 2023 жылы қолданыстағы НҚА-ға қажетті түзетулер енгізілді.
2024 жылдың 12 қыркүйегінде ҚР Бас прокуратурасы Азаматтарды оңтүстіктен солтүстік өңірлерге өз еркімен қоныс аудару бағдарламасын іске асыруға бөлінген мемлекеттік қаражаттың жұмсалуына жүргізілген талдау нәтижелері туралы хабарлады.
Қадағалау органының деректері бойынша жалған құжаттарды пайдалана отырып, азаматтардың жалған көшіруін ресімдеу жолымен 1 млрд теңгеден астам қаржыны мақсатсыз пайдалану пен ұрлау фактілері анықталды.
«Прокурорлар сотқа дейінгі 20 тергеуді бастады. Тергеу барлық қатысушы тұлғаларды анықтау, оларды жауапқа тарту, сондай-ақ келтірілген залалды өтеу бойынша шаралар қабылдайды.
Нормативтік актілердегі олқылықтарды жою және бағдарламаның іске асырылу барысын бақылау жүйесін күшейту үшін Үкіметке қадағалау актісі енгізілді», – делінген ҚР Бас прокуратурасының хабарламасында.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Еңбек күші артық өңірлерден азаматтарды өз еркімен қоныс аудару бағдарламасын іске асыру бойынша бұзушылықтарды Еңбекмині Көші-қон комитетінің қызметкерлері алғаш болып анықтағанын хабарлайды.
Мәселен, 2023 жылғы 1 шілдеден бастап Үкімет айқындаған қоныстандыру өңірлерінің тартымдылығын арттыру мақсатында жаңа орындағы тұрғын үй құнының 50%-на дейін мөлшерінде экономикалық мобильділік сертификаттары бойынша ақшалай төлемдер жүзеге асырыла бастады.
Сол жылдың қыркүйегінде Еңбекмині берілген 486 экономикалық мобильділік сертификаттары бойынша кешенді талдау жүргізді. 2023 жылғы 15 қыркүйекте әкімдіктердің тиісті шаралар қабылдауы үшін қоныстандыру өңірлеріне қымбат бағамен тұрғын үй сатып алудың анықталған фактілері бойынша ескертулер жіберілді.
Сол жылдың 19 қазанында Еңбекмині қоныстандыру өңірлеріне экономикалық мобильділік сертификаттарын іске асыруға тұрақты талдау жүргізу, сондай-ақ сатып алынатын тұрғын үйдің құнын оның нарықтық бағаларға сәйкестігіне салыстырып тексеру жүргізу қажеттілігі туралы хат қайта жолданды.
2023 жылдың қазан айынан бастап Еңбекмині қоныс аударушылар сатып алатын тұрғын үйді міндетті бағалау туралы талаптарды көздейтін НҚА-ға түзетулер енгізу бойынша жұмыс жүргізді. Бұл өзгерістер 2023 жылғы 29 желтоқсанда күшіне енді.
2024 жылғы 30 мамырда Жұмыс күшінің мобильділігін арттыру үшін адамдарды ерікті түрде қоныс аудару қағидаларының тұрғын үй сатып алу және сату бөлігінде қосымша күшейтілді.
Ерікті қоныс аудару шараларын жетілдіруге бағытталған заңнамалық бастамалар нормаларды қолданудың практикалық тәжірибесін және оларды іске асыру процесінде анықталған проблемаларды ескере отырып әзірленетінін атап өткен жөн.
Бүгінде Еңбекмині экономикалық мобильділік сертификаттары бойынша төлем тәртібін одан әрі жетілдіруге бағытталған түзетулердің үшінші пакетін әзірледі.
Жоғарыда көрсетілген қабылданған нормалармен және Еңбекмині әзірлеген түзетулермен қатар 2023 жылдың қараша айынан бастап бейімдеу және интеграциялау жөніндегі қызметтер процестерін техникалық жақсарту бойынша жұмыс жүргізілді.
Мәселен, Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарында 2023 жылғы қарашадан 2024 жылғы наурызға дейін келген қоныс аударушылар мен қандастардың отбасыларын бейімдеу және интеграциялау бойынша пилот өткізілді. Келген отбасыларды сапалы бейімдеу және интеграциялау мақсатында көрсетілетін қажетті қызметтердің 25 түрі анықталды. «FSM Expert» мобильді қосымшасы арқылы қандастар мен қоныс аударушылар отбасыларын сүйемелдеу бойынша мониторинг енгізілді. Еңбекмині пилоттың қорытындысы бойынша оның нәтижелерін масштабтау мақсатында қандастарды бейімдеу және интеграциялау бойынша жаңа алгоритм қабылданды.
Сонымен қатар «Еңбек нарығы» автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қоныс аударушылар мен қандастар бойынша есептілікті түсірумен жаңа функционал енгізілді, олар қоныстану өңірлерінен өз бетінше кетіп, оңтүстік өңірлерге оралады.
Жалпы, Еңбекмині жүргізген жоғарыда аталған жұмыстар тұрғын үй сатып алумен сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін жоюға бағытталған. Алайда, мәселе жергілікті атқарушы органдар тарапынан сақталуда.
Сонымен бірге осы жылдың 22 ақпанында Еңбекминінің басшысы Светлана Жақыпованың Павлодар облысына жұмыс сапары барысында өңір әкімі Асаин Байхановтың төрағалығымен өткен облыс активінің, оның ішінде прокуратура өкілдерінің қатысуымен болған кеңесте ЕХӘҚМ Көші-қон комитеті төрағасының сөйлеген сөзінде Павлодар облысында қоныс аудару бағдарламасын іске асырудағы проблемалар туралы атап өтілді, оның ішінде үй құнын асыра бағалау, туыстар арасындағы мәмілелер және т. б. туралы да егжей-тегжейлі айтылды.
Осыдан кейін Павлодар облысының прокуратурасы қоныс аудару бағдарламасы бойынша тексеруді бастады.
Осыған орай тиісті хаттарды Еңбекмині ҚР Қаржы мониторингі агенттігіне жолдады.
Осылайша, ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмау бойынша қажетті шараларды қабылдап, олардың алдын алу үшін тиісті жұмыстарды жүргізуде.
Алматы қаласында мүгедектігі бар адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту үшін инновацияларды дамытуға бағытталған стартап-жобаларды іріктеу бойынша алғашқы хакатон өтті. Іс-шара ITMLab жобасы аясында ұйымдастырылды, оны ITeachMe қоры мен «Шеврон» компаниясы, ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің қолдауымен жүзеге асырады. Ең ерекше және пайдалы жобалардың бастамашылары оларды іске асыруға гранттар алады.
Хакатонға Алматы қаласынан 100-ден астам адам қатысты, оның ішінде стартаперлер, инженерлер, IT-мамандар және мүгедектігі бар адамдар бар. Олар мүгедектігі бар адамдардың күнделікті міндеттерін оңалту және жеңілдету үшін озық техникалық шешімдерді әзірлеумен айналысты. Іс-шараның басты міндеті – өзекті қажеттіліктерге жауап беріп қана қоймай, мүгедектігі бар адамдарды қоғамға толық интеграциялау үшін жаңа мүмкіндіктер ашатын инновациялық өнімдерді құруды қолдау.
«ITMLab – бұл технология тек бизнеске ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік өзгерістердің, инновациялар арқылы инклюзияны дамытудың қуатты құралы бола алатындығын көрсету мүмкіндігі. ITMLab жобасы бизнес, мемлекет және қоғамдық бастамалар мүгедектігі бар адамдарды әлеуметтік интеграциялау және қолдау үшін инновациялық шешімдерді бірлесіп жасауға қалай ықпал ете алатынының жарқын мысалы болды», – деп атап өтті жоба авторы және жетекшісі Захира Бегалиева.
Іс-шараға дайындық барысында мүгедектігі бар азаматтар арасында күнделікті кездесетін негізгі кедергілер мен проблемаларды анықтау үшін ауқымды сауалнама жүргізілді. Зерттеу хакатон қатысушыларына ең өзекті қажеттіліктерге назар аударуға және шын мәнінде сұранысқа ие шешімдерді ұсынуға мүмкіндік берді.
Іс-шара қорытындысы бойынша 10 команда трекерлік кезеңіне өтті. Олар 4 апта бойы кәсіби оқытушылардың басшылығымен өз идеяларын дамытады.
1,5 ай оқығаннан кейін ең ерекше және пайдалы жобалардың бастамашылары өз жобаларын іске асыруға 1 млн теңге көлемінде 6 грант алады. Бұл құралдар технология барлық азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартудың маңызды құралы болатын инклюзивті қоғам құруға үлес қосу арқылы ең жақсы идеяларды жүзеге асыруға көмектеседі.
ITMLab жобасы аясында екінші хакатонды осы жылдың 23 қыркүйегінде Астана қаласында өткізу жоспарлануда.
Мүгедектігі бар адамдардың заңды құқықтарын қамтамасыз ету және олар үшін қолжетімді ортаны қалыптастыру мақсатында Солтүстік Қазақстан облысында 678 әлеуметтік инфрақұрылым нысаны толық бейімделді.
Қазіргі уақытта елімізде Қазақстан Республикасында мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі 2025 жылға дейінгі ұлттық жоспар, «Аманат» партиясының 2023 – 2027 жылдардағы жол картасы және Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша әзірленген «Халықпен бірге» жобасы іске асырылуда.
«Amanat» партиясының жол картасында 2023 – 2027 жылдар аралығында Интерактивті қолжетімділік картасына (бұдан әрі – Карта) енгізілген 35 мыңнан астам нысанды бейімдеу бойынша жұмыс көзделген. Жыл сайын объектілердің 20 %-ы бейімделуге жатады.
Осылайша, 2023 жылы – Картадағы объектілердің 20%, 2024 жылы – 40%, 2025 жылы – 60%, 2026 жылы – 80%, 2027 жылы – 100%. Қазіргі уақытта ел бойынша 16 541 объект толығымен бейімделген.
Осы жылдың соңына дейін Солтүстік Қазақстан облысы бойынша 634 нысанды бейімдеу жоспарланған, өңірде жоспар артығымен орындалып, 678 нысанда бейімдеу жұмыстары жүргізілді.
Мәселен, өңірдегі 678 объектінің ішінен төмендегі объектілер мүгедектігі бар адамдардың барлық санаттары үшін қол жетімді:
- мемлекеттік ұйымдар – 186;
- денсаулық сақтау объектілері – 73;
- білім беру объектілері – 215;
- мәдениет нысандары – 45;
- сауда және қызмет көрсету объектілері – 81;
- спорт нысандары – 18;
- әлеуметтік қорғау объектілері – 7
- көлік инфрақұрылымының объектілері – 7.
- қоғамдық тамақтану орындары – 5;
- басқалары – 41.
«2024 жылдың наурыз айында мен департаментке «Горизонт» сауда үйі мен «Квартал» бизнес-орталығында мүгедектігі бар адамдар үшін қолжетімділіктің қамтамасыз етілмеу мәселесі бойынша жазбаша ескертулермен жүгіндім. Менің өтінішім бойынша департамент қызметкерлері жоспардан тыс тексеру жүргізді, оның нәтижесі бойынша аталған ескертулерді жою бойынша шаралар қабылданды.
Бірінші топ мүгедектігі бар азамат ретінде мен Петропавл қаласы бойынша да, жалпы облыс бойынша да объектілерді бейімдеу мәселесі жақсы жаққа өзгеріп жатқанын көремін. Әлеуметтік нысандар мүгедектігі бар адамдар үшін де, халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтары үшін де бейімделуде», – деді «Ардос – Жүрек» ҚБ басшысы, бірінші топтағы мүгедектігі бар Кәрім Ақжан.
Бұдан басқа, мемлекеттік бақылау шеңберінде Еңбек және әлеуметтік қорғау комитетінің Солтүстік Қазақстан облысы бойынша департаменті 2024 жылдың 8 айында мемлекеттік басқару, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау, мәдениет, жеке кәсіпкерлік және т. б. салалардағы әлеуметтік инфрақұрылым объектілеріне 67 тексеру жүргізді, оның ішінде: 22 – жоспардан тыс тексерулер, 36 – профилактикалық бақылау және прокуратураның талабы бойынша 9 тексеру болды.
Тексеру қорытындысы бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы 51 ұйғарым беріліп, 2 млн теңгеден астам сомаға 7 әкімшілік айыппұл салынды.
Объектілердің меншік иелеріне профилактикалық бақылау жүргізу кезінде бұзушылықтар алғаш рет анықталған кезде оларды әкімшілік жауапкершілікке тартпай жою туралы нұсқамалар ғана берілетінін атап өту қажет. Нұсқама белгіленген мерзімде орындалмаған жағдайда айыппұл салынады.
2024 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларына 448,7 мың қазақстандық қатысты. 338,4 мың адам жұмыспен қамтылды, оның 175,9 мыңы тұрақты жұмысқа орналасты.
Субсидияланатын жұмыс орындарына 162,4 мың адам орналастырылды. Оның ішінде әлеуметтік жұмыс орындарында 14,2 мың адам, жастар практикасында 21 мың адам, қоғамдық жұмыстарда 101,4 мың адам, «Алғашқы жұмыс орны» жобасы аясында 7,9 мың адам, «Ұрпақтар келісімшарты» жобасы аясында 326 адам, «Күміс жас» жобасы аясында 17,6 мың адам жұмыспен қамтылды.
Еңбек нарығында сұранысқа ие дағдылар бойынша онлайн оқытумен 43,8 мың жұмыссыз қамтылды, оның ішінде 39,7 мыңы оқуды аяқтады.
Сондай-ақ, «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқытумен 50,6 мың адам қамтылды, оның ішінде 33,5 мың адам оқуды аяқтап, сертификаттар алды.
Қызмет саласын таңдау мақсатында 147,9 мың адам әлеуметтік кәсіптік бағдарлаудан өтті.
Бұдан басқа, жаңа бизнес-бастамаларды іске асыру үшін ағымдағы жылдың басынан халықтың әлеуметтік осал санаттарына 400 АЕК дейінгі (1 476 800 теңге) мөлшерде 8 941 грант берілді.
2024 жылдың басынан бастап халықтың әлеуметтік осал топтарына жататын азаматтарға жаңа бизнес-идеяларды іске асыру үшін 8 941 грант, оның ішінде ауыл тұрғындарына 5 769 грант берілді. 2024 жылы жалпы 9 000 грант беру жоспарланған.
2024 жылы мал шаруашылығына – 2 331, өсімдік шаруашылығына – 101, құрал-сайман, еңбек құралдарын сатып алуға – 2 425, технологиялық жабдықтарды сатып алуға – 3 941, орын жайды жалға алуға – 143 қайтарымсыз гранттар берілді.
Алушылардың санаттары бөлінісінде көпбалалы отбасылардың мүшелеріне – 5 646, мүгедектігі бар адамдарға – 1 446, мүгедектігі бар балаларды тәрбиелеп отырған ата-аналарға – 1 045, атаулы әлеуметтік көмек алушыларға – 253, асыраушысынан айырылу бойынша төлем алушыларға – 365, қоныс аударушыларға – 151 және қандастарға – 35 грант берілді.
Биыл гранттар алуға өтініштерді қабылдау 2 лек бойынша өткізілді. Үміткерлерден барлығы 30 мыңнан астам өтініш, оның ішінде көпбалалы отбасылардан – 19,4 мың, мүгедектігі бар адамдардан – 4,7 мың, мүгедектігі бар балаға күтім жасайтын адамдардан – 3,5 мың, атаулы әлеуметтік көмек алушылардан – 758 өтініш қабылданды. Сондай-ақ, асыраушысынан айырылған адамдар қатарынан 1,1 мың адам, 289 қоныс аударушы және 169 қандас өтініш берді.
Өтінімдердің ең көп саны Түркістан (5,4 мың), Қызылорда (3,3 мың), Жамбыл (3 мың) облыстары мен Шымкент қаласының (2,4 мың), ал ең аз саны Ұлытау (221) және Қостанай (490) облыстарының үміткерлерінен келіп түсті.
Естеріңізге сала кетейік, гранттарды еңбек мобильділігі орталықтары үміткерлердің өтініштерін қарау жөніндегі аудандық/қалалық комиссияның шешімі негізінде береді.
Үміткерлер өздерінің бизнес-жобаларын комиссия отырыстарында таныстырады. Комиссия отырысының өткізілетін орны, күні мен уақыты туралы хабарлама Business.enbek.kz порталында грант алуға өтініш берушінің жеке кабинетінде көрсетіледі.
Бұл ретте, комиссияның әрбір мүшесі бизнес-жоспарды бағалайды және бағалау парағын мынадай критерийлер бойынша толтырады: бизнес-идеяның бәсекеге қабілеттілігі, өткізу нарықтарының пысықталуы, бизнес-жобаның қаржылық өміршеңдігі, кәсіпкерлік дағдылардың деңгейі, жаңа жұмыс орындарын құру.
Осылайша, грант беру туралы шешім комиссиялық және үміткерлердің бизнес-жобаларының пысықталуын бағалаудың нақты критерийлері негізінде қабылданады.
Комиссияның шешімі туралы ақпарат үміткердің Business.enbek.kz порталындағы жеке кабинетіне жіберіледі. Комиссия оң шешім қабылдаған жағдайда үміткер салық органдарында өз қызметін тіркейді, банктік деректемелерді ұсынады, шартқа қол қояды және одан әрі тоқсан сайын бөлінген қаражаттың пайдаланылуы туралы есептерді ұсынады. Мұның бәрі еңбек мобильділігі орталықтарына бармай-ақ, электрондық форматта жасалады.
Келесі жылы да 9 мың грант беру көзделген.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі «Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетуге қойылатын біліктілік талаптары мен құжаттар тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2024 жылғы 27 маусымдағы № 222 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» ведомство басшысының бұйрығының (бұдан әрі – жоба) жобасын дайындады. Құжат 2024 жылғы 23 қыркүйекке дейін жария талқылау үшін «Ашық НҚА» порталында орналастырылған.
Бұйрық жобасын қабылдаудың мақсаты тиісті ұйымдарда көрсетілетін арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету сапасын жақсарту болып табылады. Осыған байланысты халықты әлеуметтік қорғау саласында арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін субъектілерге лицензия беру кезінде ұйым қызметкерлерінің кәсіптік біліктілігін тану туралы құжаттың міндетті түрде болуы көзделеді.
Бұл жобаны қабылдау теріс әлеуметтік-экономикалық және/немесе құқықтық салдарға әкеп соқпайды, сондай-ақ мемлекеттік бюджет қаражатынан қосымша қаржылық шығындарды талап етпейді.
Құжатпен толығырақ «Ашық НҚА» порталында https://legalacts.egov.kz/npa/view?id=15196400 сілтемесі бойынша танысуға болады.
Тамыз айында Enbek.kz электрондық еңбек биржасында 131,8 мың бос жұмыс орны және 129 мың түйіндеме орналастырылды. Өткен аймен салыстырғанда бос орындар саны 26% - ға (27,4 мың), ал түйіндемелер саны 3% - ға (3,5 мың) қысқарды.
Сұраныстың айтарлықтай өсуі білім беру саласындағы жоғары білікті кадрларға түсті. Мұны жаңа оқу маусымының басталуымен байланыстыруға болады. Жалпы және орта білім беру ұйымдарынан 15 мыңнан астам бос жұмыс орны орналастырылды. Математика мұғалімдері (3,3 мың бос жұмыс орны), тәрбиешілер (3 мың), бастауыш сынып мұғалімдері (2,3 мың), орыс тілі мен әдебиеті (2,2 мың бос жұмыс орны) сұранысқа ие мамандықтардың қатарына еніп отыр.
Сонымен бірге орта білікті мамандарға сұраныс 10% - ға өсті (48,9 мың бос жұмыс орны), ал біліктілігі жоқ еңбек үшін бұл көрсеткіш 4% - ға (30 мың бос жұмыс орны) қысқарды.
Тамыз айында жұмыс іздеушілердің белсенділігі негізінен білім беру саласындағы жоғары білікті қызметкерлер арасында байқалды, бұл сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігіне ықпал етті.
Шілде айымен салыстырғанда бос орындар саны 99 бірлікке қысқарған Солтүстік Қазақстан облысын қоспағанда, жалпы өңірлердегі бос жұмыс орындарының саны барлық жерде өсті. Бос жұмыс орындарының ең көп өсуі Алматы облысында тіркелді, олардың саны 98%-ға (4,2 мыңға), Жамбыл (84% - ға, +3,2 мыңға) және Батыс Қазақстан (55% - ға, +2,2 мыңға) облыстарында артты. Бос жұмыс орындарының ең көп саны халқы тығыз орналасқан мегаполистерге – Астанада (11,4 мың бос жұмыс орны) және Алматыда (9,1 мың), сондай-ақ өнеркәсіптік Қарағанды облысына (10,8 мың бос жұмыс орны) тиесілі.
Тамыз айында жұмыс берушілер ең жоғары жалақыны бас құрылысшы лауазымына кандидаттар үшін (255 бос жұмыс орны үшін 684,3 мың теңгеден бастап), қосымшаларды әзірлеушілерге (7 бос жұмыс орны үшін 670 мың теңгеден бастап) және қаржы директорларына (4 бос жұмыс орны үшін 660,7 мың теңгеден бастап) ұсынды.
Ең жоғары жалақыны қаржы директоры (1,1 млн теңгеден, 32 түйіндемеден), IT-бөлімшелердің басшылары (1 млн теңге, 9 түйіндеме) және мұнай-газ секторының сорғы станциясының машинисі (975 мың теңгеден, 4 түйіндемеден) сияқты лауазымға үміткерлер сұрады.
Осылайша, тамыз айында еңбек нарығындағы біліктілік құрылымы алдыңғы айдағыдай өзінің тепе-теңдігін сақтап қалды. Сұраныстың негізгі өсуі білім беру саласында, әсіресе жаңа оқу маусымының басталуымен байланысты мегаполистерде жоғары білікті кадрларға қатысты болды. Сонымен бірге жұмыс іздеушілердің белсенділігі де жоғары болды, бұл бос орындар мен түйіндемелерді біркелкі бөлуге ықпал етті.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова Үкімет отырысында Мемлекет басшысының биылғы 2 қыркүйекте Қазақстан халқына Жолдауында айтылған кәсіптік дағдыларды дамыту және жұмысшы мамандықтары бойынша жұмысқа орналасуды ынталандыру туралы тапсырмасын ведомство қалай іске асырып жатқанын баяндады.
Министр сөз басында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі (бұдан әрі – Еңбекмині) қысқа мерзімді (1 жыл), орта мерзімді (6 жыл) және ұзақ мерзімді (2050 жылға дейін) еңбек ресурстарын болжау жүйесін қалыптастыратынын хабарлады.
«Соңғы 10 жылда кәсіптік техникалық білімі бар жұмыспен қамтылғандардың үлесі жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 49%-на жетіп, 17 пайыздық тармаққа ұлғайды. Кәсіптік техникалық білімі бар қызметкерлердің ең көп саны сауда, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, көлік және қоймалау салаларында басым, олардың жалпы саны 2,5 млн адамды құрайды», – деді Светлана Жақыпова.
Еңбекминінің басшысы еңбек нарығында кәсіптік техникалық білімі бар қызметкерлерге күтілетін сұраныс жоғары білімі бар қызметкерлерге қарағанда айтарлықтай жоғары (70% - ға) екенін атап өтті.
2030 жылға дейін кадрларға жалпы қажеттілік 1,8 млн адамды құрайды, оның ішінде техникалық білімі бар шамамен 1 млн қызметкер.
«Кәсіби кадрларды даярлауды жүйелеу мақсатында ұлттық біліктілік жүйесі дамуда. Қазіргі уақытта жұмыс берушілердің талаптарына сәйкес келетін 823 кәсіптік стандарттарды әзірлеу; кәсіптік стандарттар негізінде 3,8 мың білім беру бағдарламасын жаңарту; басым салаларда біліктілікті танудың 25 орталығын ашу; 330 мамандық және 771 техникалық және кәсіптік білім беру біліктілігі (бұдан әрі – ТжКБ) бойынша білім беру және еңбек нарығының жіктеуіштерін интеграциялау бойынша шаралар қабылдануда. Сондай-ақ халықаралық стандарттар бойынша Ұлттық біліктілік жүйесін одан әрі дамыту бойынша жұмыстар жүргізілуде», – деді министр.
Еңбекмині жұмысқа орналасуды ынталандыру, оның ішінде жұмысшы кәсіптері бойынша шаралар қабылдауда.
«Ұлттық жобалар, тұжырымдамалар мен даму жоспарлары шеңберінде іске асырылып жатқан барлық жобалар бойынша жұмыс орындарын құруға сапалы мониторинг жүргізу, кадрларға қажеттілікті талдау және болжау үшін цифрлық платформа әзірленді. Осы платформаның функционалдығын кеңейту мақсатында Еңбек министрлігінің ақпараттық жүйелерін Қаржы министрлігінің және басқа да орталық мемлекеттік органдар мен ұлттық холдингтердің жүйелерімен интеграциялау жүргізілуде», – деді Светлана Жақыпова.
Бұдан басқа жоспарланған жұмыс орындары бойынша көрсеткіштерді қосу және жоба сомасының кемінде 30%-ы еңбекақы төлеу қоры бойынша міндеттемелерді қабылдау бөлігінде құқықтық актілерге өзгерістер енгізу жөнінде шаралар қабылданады.
Электрондық еңбек биржасы базасында студенттерге өндірістік практикадан өту бойынша функционал іске асырылды. Бұл жоба пилоттық режимде ТжКБ-ның 29 ұйымында іске асырылуда, нәтижесінде 635 студент өндірістік практикадан өту үшін онлайн форматта жұмыс берушілерді іздеу мүмкіндігіне ие болды.
Кәсіби мансапты таңдау және мансап траекториясын басқару құралы болып табылатын «Мансап компастары» атты жаңа платформа іске қосылды.
Skills.Enbek платформасында кәсіби дағдыларды дамыту шеңберінде ТжКБ ұйымдары мен жоғары оқу орындарына микроквалификацияларды тану және WorldSkills алаңдарын дамыту үшін курстарды орналастыру мүмкіндігі берілді. Бүгінгі күнде осы платформада оқимын деген азаматтар үшін 603 онлайн курс орналастырылған, оның 271-і тегін.
Сонымен қатар, жергілікті жұмыспен қамту органдары біліктілігін арттыруды қажет ететін жұмыссыздар үшін жұмыс берушілерде жұмыс орнында оқыту жүргізеді. 7 мыңға жуық жұмыссыз азамат оқудан өтті, олардың 98% - ы алған дағдылары бойынша жұмысқа орналастырылды.
«Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау мақсатында азаматтарды жұмысшы кәсіптер бойынша жұмысқа орналастыруды ынталандыру мақсатында жұмыспен қамтуға жәрдемдесу жөнінде қосымша шаралар әзірлеу жоспарлануда.
Жоғарыда көрсетілген шаралар жыл соңына дейін 948 мың адамды жұмыспен қамтуға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда 567 мың адам немесе жалпы жылдық көрсеткіштің 60%-ы жұмысқа орналастырылды», – деп түйіндеді Светлана Жақыпова.
2024 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша мемлекеттік еңбек инспекторлары республиканың 259 кәсіпорны 16 мың жұмыскерге 3,6 млрд теңгеден астам сомаға жалақы бойынша берешек екенін анықтады. Сонымен бірге түрлі ұйымдарда жүргізілген тексерулер барысында 6,9 мыңға жуық еңбек құқығының бұзылуы анықталды.
Жалақы бойынша берешегі бар кәсіпорындардың басшыларына орындауға міндетті 222 ұйғарым берілді және 34,6 млн теңгеден астам сомаға айыппұл салынды.
Қабылданған шаралардың, оның ішінде жалақы бойынша берешекті өтеудің қатаң кестелері мен мерзімдерін белгілеудің нәтижесінде 14,7 мыңнан астам жұмыскердің құқықтары қорғалды. Оларға 2,8 млрд теңге төленді.
Бұдан басқа, еңбек заңнамасының сақталуына мемлекеттік бақылауды қамтамасыз ету мәселелері ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің ерекше бақылауында.
2024 жылғы 1 қыркүйектегі деректер бойынша мемлекеттік еңбек инспекторлары 4 319 тексеру жүргізді, оның барысында 6 890 бұзушылық анықталды, оның ішінде: еңбек саласында – 5 095; еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша – 1 730; халықты жұмыспен қамту бойынша – 65.
Жұмыс берушілерге 2 597 ұйғарым беріліп, 330,1 млн теңге сомасына 3 030 әкімшілік айыппұл салынды. Қабылданған шаралардың нәтижесінде 26 мың жұмыскердің еңбек құқығы қорғалды.